Tarih:

Paylaş:

Yeni Türkiye Üzerinde “Denge Oyunları”

Benzer İçerikler

Türkiye’ye yönelik artan ilgi ve yoğun diplomasi trafiği dikkatlerden kaçmıyor. İngiltere Başbakanı May sonrası Alman Şansölye Merkel’in ziyareti ve ABD-Rusya cenahından yapılan açıklamalar akıllara ne oluyor sorusunu getirmiyor değil. Ne de olsa, öyle ya da böyle zaman zaman hatırımıza gelen bir tarihsel hafızamız var.
Olumlu düşündüğümüzde ilk yapacağımız tespit; düne kadar itilmiş-kakılmışları oynamaya zorlanan Ankara’nın 27 Haziran 2016 sonrası hızlı bir şekilde dış politikada denge faktörünü Rusya ile bir kez daha merkeze oturtması, 24 Ağustos’ta Cerablus üzerinden sahaya inmesi ve caydırıcılığını ispatlamasıyla da birlikte bu devletlerin yaklaşımlarındaki zoraki değişim ve bu kapsamda Türkiye’yi mavi boncuklarla/havuçlarla ikna etmeye, kazanmaya çalışma. Örneğin; biri S400’leri uzatırken, diğeri ortak uçak üretelim diyor.
Dolayısıyla gelinen aşamada Türkiye’nin şu an için dış politikada eli eskisine göre daha kuvvetli ve manevra kabiliyeti yüksek gibi görünüyor. Doğu-Batı arasında paylaşılamayan bir aktör konumunda olan Ankara da bunu sonuna kadar kullanmak niyetinde gibi…
Peki, bu paylaşılamama durumu sadece “Doğu-Batı” için mi geçerli ve bu ne kadar hayra alamet bir husus olarak kabul edilebilir? Bu politika Türkiye açısından ne kadar güvenilir ve nereye kadar sürdürülebilir? Kısacası, Doğu-Batı arasında yürütülmeye çalışılan ve yavaş yavaş “aktif tarafsızlığa” doğru kayma eğilimi gösteren bu denge politikası bizi nereye kadar kurtarabilir?

İngiltere’ye Kazandıran “Denge Politikamız”

Öncelikle ilk soruya cevap verelim. Türkiye sadece “Yükselen Doğu” ile “Çöküşe Geçen Batı” arasında değil; Batı’nın kendi içerisinde de paylaşılamayan “Yükselen Güç” durumunda. Somutlaştırmak gerekirse; Anglo-Sakson Batı (ABD-İngiltere ikilisi) ile Kıta Avrupası (Almanya-Fransa) arasında yoğun bir güç mücadelesi söz konusu. Aynen 19. yüzyıl ve iki savaş arası olarak da tabir edilen İkinci Dünya Savaşı ve öncesinde olduğu üzere.
Bilindiği üzere, özellikle 19. yüzyılda ortaya çıkan Almanya açısından İngiliz İmparatorluğuna son vermenin yolu “Berlin-Bağdat Stratejik Hattı”ndan geçiyordu. Bunun bir diğer anlamı, Osmanlı coğrafyasına, dolayısıyla da İstanbul’a hükmetmekten geçiyordu. Almanya bunu doğrudan İstanbul ile halledebileceğini düşünürken; İngiltere kenardan, içeriden diğer aktörlerle bu işi gerçekleştirmeye çalıştı. Sonuç: İngiltere kazandı.
İngiltere’nin kazanmasının bir kaç nedeni vardı: 1) Milli güç unsurları yerine, Almanya’nın vaat ettikleri üzerinden İmparatorluğu (Yeni Osmanlı’yı) kestirmeden ihya etmeye çalışan heyecanlı bir anlayış; 2) İngiltere’nin vaatleri üzerinden Osmanlı sonrası kendi büyük imparatorluklarını kuracaklarına inandırılmış bazı “saf liderler”; 3)  Osmanlı içerisinde bir türlü çözüme kavuşturulamayan “yeniden yapılanma-sistem arayışları” ve burada İstanbul’a dayatılmaya çalışılan gayr-i milli sistemler; 4) Ekonomi-mali, politikalar açısından dışa bağımlılık; 5) Osmanlı’nın denge politikası yürütemez hale gelmesi ve tek bir güce mahkûm edilmesi.
Dolayısıyla, yukarıda sorduğum; bu politika Türkiye açısından ne kadar güvenilir ve nereye kadar sürdürülebilir ve bizi nereye kadar kurtarabilir sorusunun cevabı da ortaya çıkmış oluyor. Cevap kısaca: Taraflar buna müsaade edene kadar! Taraflar kendi aralarında dünyayı paylaşma noktasında anlaştıklarında ve fişinizi çekmeye karar verdiğinde yapabileceğiniz çok bir şey yok. İzlediğiniz denge politikası çöküyor ve altında kalıyorsunuz.

Denge Değil, Çökertme!

Bu açıdan Osmanlı deneyimi oldukça önemli! Nitekim bu deneyimden olsa gerek Ankara İkinci Dünya Savaşı’nda aktif tarafsızlık politikasını tercih etti ve son dakikaya kadar da bunu uygulamaya çalıştı. (Tüm tarafları idare etmeye çalışmak olarak da adlandırılabilecek bu politika ne kadar başarılı oldu, bunu daha sonraki bir yazımda ele alacağım.)
Peki, tüm bunları niçin yazdım. Çok basit, çünkü Türkiye üzerinden benzer bir oyun oynanıyor. Bu seferki “Denge Oyunu”nda ön plana çıkan dört aktör aynen şöyle: ABD, İngiltere, Almanya ve Rusya! Yani, üç aşağı “dört” yukarı yüz yıl öncesinin aktörleri bir kez daha devrede.
Yüz yıl önce ABD İngiltere’nin gölgesinde kalıyordu, şimdi ise İngiltere ABD’nin. Rusya Federasyonu ise 1833’e kadarki Çarlık Rusya’sının ve 1918-1945 SSCB’nin rolünü oynuyor ve hiç kimse bu dörtlü arasında bir mutabakata varıldığında yeni bir Stalin’in ortaya çıkabileceğinden emin değil.
Nitekim Trump aynen İkinci Dünya Savaşı sürecinde Churchill’in Türkiye-Rusya ikilisi üzerinde oynadığı ve Stalin’i oyuna getirdiği oyunun bir benzerini Putin üzerinde denemeye çalışıyor gibi.  Trump’ın Rusya hamlesi her ne kadar Rusya-Çin ikilisine yönelikmiş gibi gözükse de, önceliğin
Avrasya’nın iki büyük gücüne olduğu artık daha bir netlik kazanıyor. Bunu görmek lazım!

Dolayısıyla Ankara’nın bu tehlikeli oyunu görmesi ve buna göre farklı bir denge politikası geliştirmesi kaçınılmaz. “Denge içerisinde denge” diyebileceğimiz bu politika geliştirilemediği takdirde, yüz yıl öncesi “değerli yalnızlığa/dışlanmışlığa” düşebiliriz. Bilmem anlatabildim mi?

Для чтения публикации на русскам языке нажмите суда

*Milli Gazete‘de Yayınlanmıştır.
*Fotoğraf Milliyet Galeri’den alınmıştır.
Prof. Dr. Mehmet Seyfettin EROL
Prof. Dr. Mehmet Seyfettin EROLhttps://www.ankasam.org/author/mse/?lang=en
1969 Dörtyol-Hatay doğumlu olan Prof. Dr. Mehmet Seyfettin Erol, Boğaziçi Üniversitesi (BÜ) Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü’nden 1993 yılında mezun oldu. BÜ’de 1995 yılında Yüksek Lisans çalışmasını tamamlayan Erol, aynı yıl BÜ’de doktora programına kabul edildi. Ankara Üniversitesi’nde doktorasını 2005’de tamamlayan Erol, 2009 yılında “Uluslararası İlişkiler” alanında doçent ve 2014 yılında da Profesörlük unvanlarını aldı. 2000-2006 tarihleri arasında Avrasya Stratejik Araştırmaları Merkezi (ASAM)’nde görev yapan Erol, 2009 yılında Stratejik Düşünce Enstitüsü’nün (SDE) Kurucu Başkanlığı ve Yönetim Kurulu Üyeliği görevlerinde bulundu. Uluslararası Strateji ve Güvenlik Araştırmaları Merkezi (USGAM)’nin de kurucu başkanı olan Prof. Erol, Yeni Türkiye Stratejik Araştırmalar Merkezi (YTSAM) Uluslararası İlişkiler Enstitüsü Başkanlığını da yürütmektedir. Prof. Erol, Gazi Üniversitesi Stratejik Araştırmalar Merkezi (GAZİSAM) Müdürlüğü görevinde de bulunmuştur. 2007 yılında Türk Dünyası Yazarlar ve Sanatçılar Vakfı “Türk Dünyası Hizmet Ödülü”nü alan Prof. Erol, akademik anlamdaki çalışmaları ve medyadaki faaliyetlerinden dolayı çok sayıda ödüle layık görülmüştür. Bunlardan bazıları şu şekilde sıralanabilir: 2013 yılında Çağdaş Demokratlar Birliği Derneği tarafından “Yılın Yazılı Medya Ödülü”, 2015 yılında “APM 10. Yıl Hizmet Ödülü”, Türkiye Yazarlar Birliği tarafından “2015 Yılın Basın-Fikir Ödülü”, Anadolu Köy Korucuları ve Şehit Aileleri “2016 Gönül Elçileri Medya Onur Ödülü”, Yörük Türkmen Federasyonları tarafından verilen “2016 Türkiye Onur Ödülü”. Prof. Erol’un 15 kitap çalışması bulunmaktadır. Bunlardan bazılarının isimleri şu şekildedir: “Hayalden Gerçeğe Türk Birleşik Devletleri”, “Türkiye-AB İlişkileri: Dış Politika ve İç Yapı Sorunsalları”, “Avrasya’da Yeni Büyük Oyun”, “Türk Dış Politikasında Strateji Arayışları”, “Türk Dış Politikasında Güvenlik Arayışları”, “Türkiye Cumhuriyeti-Rusya Federasyonu İlişkileri”, “Sıcak Barışın Soğuk Örgütü Yeni NATO”, “Dış Politika Analizinde Teorik Yaklaşımlar: Türk Dış Politikası Örneği”, “Krizler ve Kriz Yönetimi: Aktörler ve Örnek Olaylar”, “Kazakistan” ve “Uluslararası İlişkilerde Güncel Sorunlar”. 2002’den bu yana TRT Türkiye’nin sesi ve TRT Radyo 1 (Ankara Radyosu) “Avrasya Gündemi”, “Stratejik Bakış”, “Küresel Bakış”, “Analiz”, “Dosya”, “Haber Masası”, “Gündemin Öteki Yüzü” gibi radyo programlarını gerçekleştirmiş olan Prof. Erol, TRT INT televizyonunda 2004-2007 yılları arasında Arayış, 2007-2010 yılları arasında Kanal A televizyonunda “Sınır Ötesi” ve 2020-2021’de de BBN TÜRK televizyonunda “Dış Politika Gündemi” programlarını yaptı. 2012-2018 yılları arasında Millî Gazete’de “Arayış” adlı köşesinde dış politika yazıları yayımlanan Prof. Erol’un ulusal-uluslararası medyada çok sayıda televizyon, radyo, gazete, haber siteleri ve dergide uzmanlığı dahilinde görüşlerine de başvurulmaktadır. 2006-2018 yılları arasında Gazi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde ve Ankara Üniversitesi Latin Amerika Araştırmaları Merkezi’nde (LAMER) de dersler veren Prof. Erol, 2018’den bu yana Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde öğretim üyesi olarak akademik kariyerini devam ettirmektedir. Çok sayıda dergi ve gazetede yazıları-değerlendirmeleri yayımlanan; Avrasya Dosyası, Stratejik Analiz, Stratejik Düşünce, Gazi Bölgesel Çalışmalar, The Journal of SSPS, Karadeniz Araştırmaları, gibi akademik dergilerde editörlük faaliyetlerinde bulunan Prof. Erol, Bölgesel Araştırmalar, Uluslararası Kriz ve Siyaset Araştırmaları, Gazi Akademik Bakış, Ege Üniversitesi Türk Dünyası İncelemeleri, Demokrasi Platformu dergilerinin editörlüklerini hali hazırda yürütmektedir. 2016’dan bu yana Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi (ANKASAM) Kurucu Başkanı olarak çalışmalarını devam ettiren Prof. Erol, evli ve üç çocuk babasıdır.