Yeni Dünya Düzeni gerçeğine adapte olamayan ve ona göre kendini yapılandıramayan devletlerin yeni uluslararası sistemde var olabilmeleri pek mümkün görünmemektedir. Dolayısıyla değişen dünya, kendisiyle birlikte ülkelerin değişimini de beraberinde getirmektedir. Küreselleşme, bilginin akışını hızlandırdığı için toplumların daha eğitimli, bilgili ve bilinçli oldukları görülmektedir. Bu bağlamda devletler ya toplumlara ayak uyduramayarak zorlu bir döneme girecek ya da devlet-millet birlikteliğini göz önünde bulundurarak değişimin öncüsü olacaktır.
Söz konusu değişim sürecinin açık bir şekilde yaşandığı kıtalardan biri de Asya’dır. Ancak bazı ülkelerin değişim politikasını ve düşüncesini benimsediğini söylemek zordur. Bu nedenle çeşitli ülkelerde toplumsal olaylar meydana gelmektedir. Ancak değişime öncülük eden devletler, insani değerler çerçevesinde hızlıca kalkınmakta, yöneten-yönetilen birlikteliğini güçlendirmekte ve çağa uygun hareket ederek vatandaşlarına modern dünyanın gerektirdiği bir yönetim tesis etmektedir. Bu noktada ön plana çıkan devletlerden biri de Özbekistan’dır.
Özbekistan Cumhurbaşkanı Sayın Şevket Mirziyoyev’in liderlik ettiği “Üçüncü Rönesans”, “Yeni Özbekistan” şiarıyla vücut bulmaktadır. Sayın Mirziyoyev’in uzun yıllara dayanan yönetim tecrübesinin bir sonucu olarak ortaya çıkan “Yeni Özbekistan Hareketi”, temelde modern bir toplum ve devlet yönetimi oluşturmayı amaçlamıştır. Bununla birlikte çeşitli politikalarla ve reformlarla sürekli olarak “Yeni Özbekistan”ı geliştiren ve kapsayıcılığını arttıran Sayın Mirziyoyev, ortaya koyduğu ideale ulaşmak için yeni bir adım atmıştır.
20 Aralık 2022 tarihinde Sayın Mirziyoyev, benimsediği tarihi misyona uygun bir şekilde Orta Asya ülkeleri arasında bir ilk olarak Özbekistan’da önemli idari reformlar başlatıldığını duyurmuştur. Söz konusu açıklama, aslında çağdaş dünyaya öncü olmak ve ülkenin gelişim sürecini daha da hızlandırmak için devlet düzenine ve yönetim sistemine yönelik alınan kararlar silsilenin tamamlayıcı halkalarından birinin dünyaya duyurulmasıdır.
“Yeni Özbekistan’da İdari Reformların Uygulanmasına Yönelik Tedbirler Hakkında” başlıklı kararnamenin ve bunun uygulanmasına yönelik ilgili kararın kabul edilmesi, uluslararası politikada büyük bir deneyime sahip olan Sayın Mirziyoyev’in iç politikada da modern devlet inşasının devam ettirilmesine önem verdiğini gözler önüne sermektedir. Sayın Mirziyoyev’in etkili bir iç politika uygulayarak “halkın menfaatini ve insan onurunu” önceleyen adımlar attığı ve böylece yüksek sonuçlara ulaşmayı temel hedef olarak benimsediği görülmektedir. Bu kapsamda yönetim erki iyileştirilmekte ve reforme edilmektedir.
Özbekistan’ın 36 milyonluk nüfusunun çağdaş gereksinimlerine uygun sistemli bir kamu yönetimi düzeninin oluşturulması ve hükümete bağlı yürütme organı sayısının 61’den 28’e indirilmesi, şüphesiz devlet-millet birlikteliğine olumlu katkı yapacak ve merkez-çevre ilişkilerini güçlendirecektir. Ayrıca benzer faaliyetlere ve yönelimlere sahip bakanlıkların konsolidasyonu noktasında 25 olan bakanlık sayısının 21’e indirilmesi de idari aygıtın optimizasyonu ve kamu yararı açısından çağın ihtiyaçlarına uygundur. Elbette bunun Özbekistan vatandaşları tarafından da olumlu karşılanacağını söylemek mümkündür.
Bir anlamda yüklerinden kurtulmuş, bürokrasiyi sadeleştirmiş ve karar alma mekanizmalarına dinamizm katmış olan devletin kritik kararları hayata geçirme süreci de hızlanacaktır. Bu noktada Başbakan’ın üç olan danışman ve yardımcılarının sayısının ikiye düşürülmesi, Başbakan Yardımcılarının devletin idari kararlarını almayacak olması ve bu kişilerin yürütme organlarını yönetememesi, hükümetin faaliyetlerinin kalitesini ve uygulanabilirliğini yeni bir seviyeye taşıyacaktır.
Taşkent’te hayata geçirilen çağdaş ve devrimci idari reformlar, Sayın Mirziyoyev’in ileri görüşlü vizyoner liderliğinin ve iyi düşünülmüş politikasının bir sonucudur. “Üçüncü Rönesans”ı başlatan, Yeni Özbekistan’daki hızlı kalkınma sürecine liderlik eden Sayın Mirziyoyev, kapsamlı reformlar yapmaktadır. Bu reformların devlet yönetimine kazandırdığı dinamizm ve toplum hayatına sunacağı katkı ise yakın gelecekte tecrübe edilecektir.
Devlet yönetimi noktasında önemli bir misyon yüklenen ve vizyon belirleyen Sayın Mirziyoyev, 20 Kasım 2022 tarihinde Özbek halkına ve Oliy Majlis’e yaptığı konuşmada mühim ayrıntılara vurgu yapmıştır. Ülkedeki gelişim, değişim ve dönüşüm sürecine yön verenin bizzat halkın kendisi olduğunu gösterme noktasında “Reformun başlatıcısı toplumdur.”[1] diyen Özbek lider, “İlerleme, ancak çok ve cesurca çalışarak elde edilebilir.”[2] sözleriyle daha müreffeh bir Özbekistan ideali için çalışacaklarını ortaya koymuştur.
Ülkede sistematik bir yönetime geçmenin gerektiğinin altını çizen Sayın Mirziyoyev, “Bir bakanın bu alanda net bir stratejik yaklaşımı yoksa ve faaliyetleri halkın sorunlarını çözmüyorsa, onun göreve gelmesinin ne faydası var, söyler misiniz?”[3] sorusunu dile getirmiştir. Kuşkusuz bu soru, reformların amacını özetler niteliktedir. “Bakanlıkların faaliyetlerinde öncelik; şeffaflık, yasallık, verimlilik ve kalite olacaktır.”[4] açıklamasında bulunan Sayın Mirziyoyev’in halkın beklentilerini karşılamaya özen gösteren “çalışkan” bir yapı oluşturmak istediği ortadadır.[5]
Sonuç olarak Özbekistan, Mâverâünnehr’in Orta Asya’nın, Türk ve İslam Dünyası’nın ve Asya kıtasının kadim kültürü, tarihi, inancı, medeniyeti ve bilinciyle hareket etmektedir. Bu özellikler, Sayın Mirziyoyev’in derin tecrübesi, krizler karşısındaki ön alıcı politikaları, adil yaklaşımı ve halkının çıkarı ile insanlık onurunu dikkate alan duruşuyla birleştirildiğinde, ülkenin kalkınması noktasında itici bir özellik kazanmaktadır. Özbekistan’da alınan siyasi kararlar ve atılan reform adımları, ülkeye sistematik bir yönetim anlayışı kazandırmak amacıyla yapılmaktadır. Bu noktada ise ülke yönetiminin dizaynı, halktan alınan destekle birlikte en üst kademelerde gerçekleştirilmektedir. Bu, halkı devlete uydurma değil; devleti ve yönetimi halkın istediği noktaya getirmektir. Taşkent yönetiminin bu hamleleri, sadece Özbekistan için değil; Özbekistan’la birlikte başta Orta Asya olmak üzere tüm bölge ve dünya açısından işbirliğine dayalı barışçıl bir ortamın yaratılması noktasında önemlidir. Son yıllarda birçok yetkiyi parlamentoya ve hükümete aktaran Sayın Mirziyoyev, İmam Maturidi’nin “Güvenlerini kazanmak için her zaman halkını gözeterek yaşa.”[6] felsefesini devletin en üst kademesinden en alt kısmına kadar uygulama konusunda son derece kararlıdır. Özbek halkının desteğiyle de bunda muvaffak olacağı aşikardır.
[1] “Address by the President of the Republic of Uzbekistan H.E. Mr. Shavkat Mirziyoyev to the Oliy Majlis and the People of Uzbekistan”, President of the Republic of Uzbekistan, https://president.uz/en/lists/view/5774, (Erişim Tarihi: 05.01.2022).
[2] Aynı yer.
[3] Aynı yer.
[4] Aynı yer.
[5] Aynı yer.
[6] Aynı yer.
