Ukrayna’nın Avrupa Birliği (AB) üyelik müzakereleri, uzun yıllar sürebilme ihtimali olan ve Rusya’nın müdahale etmeye çalıştığı bir süreçtir. Görüşmeler, Rus birliklerinin Ukrayna’nın Batı’yla ilişkisini engellemek amacıyla Kırım’ı ele geçirmesinden on yıl sonra gerçekleşmektedir. Moldova’nın da AB üyelik müzakerelerine başlaması beklenmektedir. Bu bağlamda aday bir ülke, AB politikalarıyla uyumlu hale gelmek zorundadır.
AB’ye üye olabilmek için 27 üye ülkenin onayı gerekmektedir. Macaristan, AB ve Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’nün (NATO) Ukrayna’ya desteğine engel olmuştur. Macaristan’ın Avrupa İşleri Bakanı, Ukrayna’nın AB’ye katılım kriterlerini karşılamaktan uzak olduğunu ifade etmiştir. Ukrayna, AB’nin en büyük üyesi olabilir ve tarım politikasını etkileyebilir. Ukrayna’nın 2030 yılına kadar AB’ye üyelik hedefi bulunmaktadır, ancak birçok reformu tamamlaması gerekmektedir.
Bu yıl Ukraynalı yetkililer Avrupa Komisyonu temsilcileriyle çeşitli açıklama oturumlarına katılmışlardır. Ukrayna Ekonomi Bakan Yardımcısı Tatiana Berezhna, müzakerelerin başlamasıyla beraber tüm mevzuat kümesi hakkkında toplantı yapacaklarını bildirmiştir. Konuyla alakalı olarak Varşova merkezli düşünce kuruluşu Visegrad Insight’ın Direktörü Wojciech Przybylski, Ukrayna’nın AB üyelik müzakerelerini, söz konusu süreci beş yılda tamamlayan Polonya’nın yoluna benzetmiştir.[1]
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Ukrayna’nın AB’ye kabulüne ve genel olarak daha fazla genişlemeye karşı olduğunu vurgulamıştır. Przybylski ise AB’nin hayatta kalması ve gelişmesi için genişlemesinin gerekliliğine inandığını belirterek, “Genişleme sürecinde yavaşlama veya duraklama olabileceğini biliyoruz, ancak bu konu ocak ayında Polonya’nın AB başkanlığında yeniden ele alınacak” demiştir.[2]
Şu anda siyasi bir ivme oluşmaktadır ve Ukrayna, bu ivmeyi destekleyenlerin ağını genişletmeye çalışmaktadır. Söz konusu ülke, II. Dünya Savaşı’ndan bu yana Avrupa’nın en büyük silahlı çatışmasının başlangıç noktası konumundadır. Przybylski, genişlemeyi Avrupa’daki barış projesi olarak görmekte ve AB’yi Avrupa’da barış inşasının bir aracı olarak tanımlamaktadır. Ukrayna’nın AB üyeliği, bu sürecin önemli bir parçası haline gelebilir.
Ukraynalı yetkililer, AB’ye katılım müzakerelerinin başlamasıyla birlikte karşılaşacakları zorlu sürece de dikkat çekmektedir. Kiev Hükümeti, tarım politikası ve insan hakları gibi konularda AB standartlarını karşılamak için çaba gösterme konusunda kararlı olduğunu duyurmuştur. Ukrayna’nın da bu sürece hazır olduğu belirtilmektedir.
2017 yılında AB’yle imzalanan ortaklık anlaşması sayesinde Ukrayna önemli bir dönüşüm geçirmiştir. Ülke, Rusya’nın müdahalesine maruz kaldıktan kısa bir süre sonra “AB üyeliği adayı” olarak kabul edilmiştir. Aynı zamanda Moldova da “AB adayı” olarak kabul edilmiş ve katılım görüşmelerine başlamıştır. Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Ukrayna’nın çabalarını takdir ederek ülkenin savaş halinde olmasına rağmen büyük ilerlemeler kaydettiğinin altını çizmiştir.
Ukraynalı milletvekili ve eski Avrupa ve Avrupa-Atlantik Entegrasyonundan Sorumlu Başbakan Yardımcısı Ivanna Klympush-Tsintsadze, Ukrayna’nın AB üyeliğinin ilerlemesini sürdürmek istediğini ve bunun için toplumun ve siyasi kesimlerin birlikte çalışması gerektiğini vurgulamıştır. Ona göre, kamu hizmetlerinde ve yönetimde gerçek bir değişiklik yapmadan, sivil toplumun ve farklı siyasi partilerin dahil edilmesi gerekmektedir. Ayrıca, bu sürecin zor olacağını ve toplumla dürüstlük çerçevesinde zor adımlar hakkında konuşulmadan ilerlemenin mümkün olmayacağını ifade etmiştir.[3]
Ukrayna, AB üyeliği için 35 farklı politika alanında yasalarını ve standartlarını AB’ye uyumlu hale getirmek durumundadır. Her bir konu AB üyelerinin onayına sunularak müzakere edilmektedir. Ukrayna Ekonomi Bakan Yardımcısı, ülkenin Avrupa mevzuatını uygulamada başarılı olduğunu vurgulamıştır.
Ukrayna Ekonomi Bakan Yardımcısı Tatiana Berezhna, istihdam, sosyal konular ve işçilerin serbest dolaşımı konularını müzakere etmekle sorumlu olduğunu vurgulayarak, Ukrayna’nın bu konularda gerekli adımları attığını ve artık “müzakerelere hazır” olduğunu ifade etmiştir.[4]
Ukrayna’nın AB üyeliği süreci oldukça karmaşık ve zaman zaman değişen bir süreçtir. Ukrayna, AB’yle ilişkilerini güçlendirmek ve üyelik sürecine girmek isteyen bir ülke olarak Avrupa entegrasyonunu hedeflemektedir.
Ukrayna, 1991 yılında Sovyetler Birliği’nden bağımsızlığını kazandıktan sonra AB’ye üye olma yolunda adımlar atmaya başlamıştır. 2014 yılında yaşanan “EuroMaydan Protestoları” ve sonrasında Kırım’ın Rusya tarafından ilhak edilmesi gibi olaylar, ülkenin AB’ye olan yakınlığını artırmış, ancak bunula beraber iç ve dış zorlukları da beraberinde getirmiştir.
AB’yle ilişkiler, Ukrayna’nın Ortaklık Anlaşması imzalamasıyla daha da derinleşmiştir. 2017 yılında Ukrayna vatandaşları için vize muafiyeti sağlanmış ve ekonomik entegrasyon adımları atılmıştır. Ancak tam üyelik süreci için Ukrayna’nın iç reformları tamamlaması, yolsuzlukla mücadele etmesi ve demokratik standartları yükseltmesi gerekmektedir.
Günümüzde Ukrayna’nın Avrupa Birliği üyeliği için net bir tarih belirtilmemiş olsa da ülkenin Avrupa entegrasyonu ve reform süreci devam etmektedir. AB, Ukrayna’ya destek vermekte ve reform çabalarını teşvik etmektedir. Ancak üyelik sürecinin tamamlanması için hem Ukrayna hem de AB nezdinde siyasi iradenin ve koşulların uygun hale gelmesi gerekmektedir.
[1] “Ukrayna Avrupa Birliği’ne katılım görüşmelerine başladı”, Voice of America, https://www.voanews.com/a/ukraine-begins-talks-to-join-european-union/7669600.html, (Erişim Tarihi:28.06.2024).
[2] Aynı yer.
[3] “Ukrayna AB üyeliğine doğru uzun bir yola çıktı”, Voice of America, https://www.voanews.com/a/ukraine-sets-out-on-long-path-to-eu-membership/7675241.html, (Erişim Tarihi:28.06.2024).
[4] Aynı yer.
