18 Ağustos 2022 tarihinde Moskova yönetimi, Vostok (Doğu) tatbikatlarının dördüncüsünün Vostok-2022 adıyla 30 Ağustos-5 Eylül 2022 tarihlerinde gerçekleştirileceğini duyurmuştur.[1] Tatbikata Çin, Belarus, Hindistan, Tacikistan ve Moğolistan’ın da katılacağı açıklanmıştır. Dört yıllık periyotlar halinde düzenlenen Vostok tatbikatları, daha önce 2010, 2014 ve 2018 senelerinde yapılmıştır. 2018 yılındaki tatbikata Çin Halk Kurtuluş Ordusu da katılmış ve 300.000 personelin görev yapması sebebiyle Vostok-2018, Soğuk Savaş sonrasındaki en büyük askeri tatbikat olarak literatürdeki yerini almıştır.[2] Peki Rusya, Ukrayna’daki savaş devam ederken; Vostok-2022 tatbikatıyla hangi mesajları vermeye hazırlanmaktadır?
Öncelikle Rusya, Ukrayna’yla “Batı Cephesi”nde savaşmaktadır. Vostok tatbikatları ise “Doğu Cephesi” için yapılan bir hazırlık mahiyetindedir. Bu anlamda Rusya, halihazırda yürüttüğü savaşa rağmen güç gösterisi yapmak ve doğusundaki ülkelere karşı elinin hiç de zayıf olmadığını göstermek istemiştir. Ancak daha da önemlisi Kremlin yönetimi, rutin askeri faaliyetlerini ifa etmek suretiyle Ukrayna’da işlerin planlandığı gibi gittiği yönünde bir izlenim oluşturmaya çalışmaktadır.
Diğer taraftan Vostok-2018’in beş farklı alanda gerçekleştirildiği bilgisi hafızalardaki yerini korumaktadır.[3] Medyaya yansıyan haberlere göre, Vostok-2022 için ondan fazla alan belirlenmiştir.[4] Bu da Moskova yönetiminin doğuda yaşanması muhtemel herhangi bir savaşa çok daha hazırlıklı bir şekilde girmek istediğine işaret etmektedir.
Bununla birlikte Rusya, tatbikat vesilesiyle müttefiklik ilişkilerine dair de birtakım mesajlar verme ihtiyacı hissetmiş gözükmektedir. Bunların başında ise Rusya’nın yalnız olmadığının gözler önüne serilmesi amacı gelmektedir. Bu nedenle tatbikata katılacak aktörlerin durumuna değinmek gerekmektedir.
İlk olarak, Çin’in 2018 senesindeki tatbikata da katıldığı bir kez daha vurgulanmalıdır. Her ne kadar bu veri, meselenin Çin boyutunda kayda değer bir değişiklik yaşanmadığına işaret etse de Rusya-Ukrayna Savaşı’nın “ötekiler ittifakını” derinleştirdiğini öne sürmek mümkündür. Zira iki ülke, askeri anlamda beraber hareket ettiklerini rakiplerine gösterme ihtiyacı hissetmiştir.
Aynı zamanda Vostok-2022 tatbikatının yapılacağının Tayvan Krizi’nin hemen ardından açıklanması da zamanlaması itibarıyla son derece dikkat çekicidir. Bu da tarafların 4 Şubat 2022 tarihinde Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in Pekin’deki gerçekleştirdikleri görüşme sırasında imzaladıkları ortak bildirinin[5] arkasında durdukları ve buna uygun hareket etmeye özen gösterdikleri şeklinde yorumlanabilir.
Vostok-2022’ye katılacak aktörlerden Belarus’un durumu ise malumun ilanı şeklinde nitelendirilebilir. Zira Minsk yönetimi, Rusya’yla entegrasyon sürecini hızlı bir biçimde yürütmekte, Ukrayna’daki savaşa yönelik politikası sebebiyle Batı Dünyası’nın tepkisini çekmekte ve hatta yaptırımların hedefi haline gelmektedir. Bu nedenle de Belarus’un tatbikata katılması şaşırtıcı bir gelişme değildir.
Diğer taraftan Vostok-2022’ye katılacak ülkeler arasında sürpriz sayılabilecek bir aktör de vardır. Çünkü Hindistan’ın katılımı oldukça ilginç bir hadisedir. Burada değinilmesi gereken en önemli husus, Hindistan’ın Çin’le aynı tatbikatta yer alacak olmasıdır. Öyle görünüyor ki; sınır problemleri bulunan iki bölgesel rakip arasındaki ihtilafların çözümü noktasında Rusya, arabuluculuk yapabileceğini göstermek istemiştir. Buna ek olarak Moskova yönetimi, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) başta olmak üzere “Özgür ve Açık Hint-Pasifik Stratejisi”nin mimarlarına, mevzubahis politikayı akamete uğratabilecek güce sahip bir aktör olduğu mesajını vermektedir. Bu konuda ise Kremlin’in Yeni Delhi’nin dış politikadaki stratejik özerklik elde etme çabalarını kullanmak istediği öne sürülebilir.
Öte yandan Hindistan’ın Ukrayna’daki savaş devam ederken; Rusya Ordusu’nun tatbikatında yer almayı kabullenmesi, Yeni Delhi’nin Batı’yla ilişkilerinde ciddi bir güven problemi yaşanmasını da beraberinde getirebilir. Zaten Rusya ile Hindistan arasındaki askeri işbirliği Batı’nın tepkisini çekmektedir. Vostok-2022, problemlerin çok daha çetrefilli bir boyut kazanmasına neden olabilir.
Katılımcı devletlerden bir diğeri ise Tacikistan’dır. Bu tatbikat vesilesiyle Moskova yönetimi, Duşanbe üzerindeki geleneksel etkisinin sürdüğünü ortaya koymaya çalışmaktadır. Bilindiği gibi Tacikistan, Orta Asya devletlerinin ABD’yle periyodik olarak düzenlediği rutin tatbikatlara katılmaktadır. Hatta bunların sonuncusu olan “Bölgesel İşbirliği-2022” isimli askeri tatbikata ev sahipliği yapmıştır. Bu nedenle de Moskova, Vostok-2022’ye katılması için Duşanbe yönetimine davet göndererek Batı’ya Orta Asya’da istediği gibi hareket edemeyeceğini ve bazı çabalarının boşuna olduğunu göstermek istemiştir.
Söz konusu tatbikatın jeopolitik yansımasına bakıldığında ise Rusya-Çin-Hindistan üçgeninin oluşabileceğinin altı çizilmelidir. Elbette bu durum, Orta Asya’daki Türk devletlerinin jeopolitik bir kıskacın içine alındığı; yani kuşatıldığı anlamını taşımaktadır.
Sonuç olarak Rusya, “Batı Cephesi”nde Ukrayna’daki savaş devam ederken; halen güçlü olduğunu göstermek, “Doğu Cephesi”nde yaşanabilecek muhtemel çatışmalara hazırlıksız yakalanmamak, Çin’le ittifaka dair kararlılığını ortaya koymak, Belarus’la olan entegrasyon sürecinin sürdüğü mesajını vermek, ABD’ye Hint-Pasifik bölgesinde Hindistan üzerinden darbe vurmak ve hatta Yeni Delhi’nin bir “Truva Atı” olduğu izlenimini oluşturmak ve Tacikistan üzerindeki etkisini koruduğunu göstermek amacıyla rutin tatbikatlarından biri olan Vostok tatbikatı’nın düzenleneceğini duyurmuştur. Tatbikatın ortaya koyduğu en önemli jeopolitik gerçeklik ise Moskova-Pekin hattındaki ittifaka Yeni Delhi’nin dahil olması halinde Orta Asya’daki Türk cumhuriyetlerinin derin bir kuşatmayla karşı karşıya kalacağıdır.
[1] “Çin, Rusya’nın Tatbikatına Katılacak”, Dünya, https://www.dunya.com/dunya/cin-rusyanin-tatbikatina-katilacak-haberi-666672, (Erişim Tarihi: 19.08.2022).
[2] “Vostok 2018: Rusya ve Çin’den ‘Soğuk Savaş’ Sonrasının En Kapsamlı Tatbikatı”, BBC Türkçe, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-45335072, (Erişim Tarihi: 19.08.2022).
[3] “VOSTOK 2018: Rusya’nın On Yıllık Stratejik Tatbikatları Ve Savaş Hazırlıkları”, NATO Review, https://www.nato.int/docu/review/tr/articles/2018/12/20/vostok-2018-rusya-nin-on-yillik-mstratejik-tatbikatlari-ve-savas-hazirliklari/index.html, (Erişim Tarihi: 19.08.2022).
[4] “Batıda Ukrayna ile Savaşan Rusya, Doğuda ‘2022 Vostok’ Askeri Tatbikatını Düzenleyecek”, Euronews, https://tr.euronews.com/2022/07/26/batida-ukrayna-ile-savasan-rusya-doguda-2022-vostok-askeri-tatbikatini-duzenleyecek, (Erişim Tarihi: 19.08.2022).
[5] Sabir Askeroğlu, “Russian-Chinese Entente Against Collective Western Alliance”, ANKASAM, https://www.ankasam.org/russian-chinese-entente-against-collective-western-alliance/?lang=en, (Erişim Tarihi: 19.08.2022).
