Tarih:

Paylaş:

Türkiye-Afrika Ülkeleri Temaslarında Gündem Maddeleri

Benzer İçerikler

Türkiye-Afrika ilişkileri Temmuz 2017 tarihinde yapılan çeşitli temaslarla gündemde yerini almıştır. Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu kısa süre içinde farklı Afrika ülkelerinde temaslarda bulunurken Afrika’dan da Türkiye’ye ziyaret gerçekleşmiştir. Söz konusu görüşmeler, “stratejik ortaklık” kapsamında değerlendirildiğinde ikili ilişkilerde hem ilerlemelerin yaşandığı hem de atılacak yeni adımların bulunduğu göze çarpmaktadır.

Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, 12 Temmuz 2017’de sırasıyla Fildişi Sahili, Liberya ve Burkina Faso’ya resmî ziyaret düzenlemiştir. İslam İşbirliği Teşkilatı’nın Fildişi Sahili’ndeki zirvesine katılmış; sonrasında Liberya ve Burkina Faso’da temaslarda bulunmuştur. Türkiye’ye ise Gambiya’dan ziyaret düzenlenmiştir.

Türkiye-Afrika ülkeleri arasındaki ikili görüşmelerin geçmiş örneklerinde olduğu gibi Çavuşoğlu’nun son temaslarının öne çıkan özellikleri bulunmaktadır. Liberya’ya ve Burkina Faso’ya Türkiye’den ilk defa dışişleri bakanı düzeyinde ziyaret gerçekleşmiştir. Ayrıca üç ülkeye ziyaret, toplamda sadece 12 saat sürmüştür. Sürenin kısalığı ve görüşmeler sonrasında yapılan açıklamalar, Burkina Faso ve Liberya temaslarında FETÖ ile mücadelenin en önemli gündem maddesi olduğunu düşündürmektedir. Geçmiş ziyaretlerde olduğu üzere, Burkina Faso ve Liberya’daki temaslarda FETÖ’nün bu ülkelerdeki yapılanmaları ve atılacak adımlar ayrıca görüşülmüştür. Ankara’nın, Liberya’daki FETÖ ile bağlantılı kurumların varlığından duyduğu endişe öne çıkmıştır. Çavuşoğlu, giderek daha fazla sayıda Afrika ülkesinin FETÖ’nün yarattığı tehlikeyi fark ettiğini ve bu yönde adım attığını kaydetmiştir.

Böylelikle de Liberya ve Burkina Faso’dan benzer adımların beklendiğini karşı tarafa iletmiştir. Bu bağlamda kıtadaki sürece değinmek önemlidir. Farklı ülkeler okullara yönelik farklı siyaset izlemektedir. Haziran 2017 verilerine göre kıtada FETÖ ile bağlantılı 68 okul kapatılmıştır. Fas, Tunus, Sierra Leone FETÖ ile bağlantılı okulları kapatan ülkelerdir. Somali, Gine, Nijer, Sudan’da okullar Maarif Vakfı’na devredilmiştir. Bu sürecin devam ettiği ülkeler de bulunmaktadır. Fildişi Sahili, Gana, Etiyopya, Uganda ve Orta Afrika Cumhuriyeti’nde ilgili müzakereler son aşamadadır. Senegal, Moritanya, Çad, Gabon, Burkina Faso, Cibuti, Burundi, Sao Tome ile okulların kapatılmasına dair anlaşmaya varılmıştır. Burkina Faso, 2016’da yaptığı açıklamalara göre FETÖ okullarını kapatacak ve bunları Maarif Vakfı’na teslim edecektir. Çavuşoğlu’nun Türkiye gündeminde yer eden açıklamaları bu yönde değerlendirilebilir. Çavuşoğlu, iki ülke arasında benzerlik kurarak “15 Temmuz darbe girişimini en iyi anlayan ülkelerden birinin Burkina Faso olduğunu,” Burkina Faso’nun da darbe ve terör olayları girişimine maruz kaldığını belirterek bir an önce ilgili adımların atılmasını istemiş olabilir.

Öte yandan Liberya, Çavuşoğlu’nun yorumlarına temkinli yaklaşmıştır. Liberya Dışişleri Bakanlığı, henüz okullara yönelik ilgili araştırmaların tamamlanmadığını; çıkan sonuca göre adı geçen okullara yönelik politika izleneceğini ifade etmiştir.

Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu’nun temasları sonrasında Afrika’dan Türkiye’ye ziyaret düzenlenmiştir. Gambiya Dışişleri, Uluslararası İşbirliği ve Yurtdışındaki Gambiyalılar Bakanı Ousainou Darboe; 13 Temmuz 2017 tarihinde Çavuşoğlu ve Başbakan Binali Yıldırım ile bir araya gelmiştir. Genel olarak ikili işbirliğini geliştirme amacını taşıyan görüşmelerde bulunulmuştur. Ticaret ve savunma alanlarında işbirliğinin artırılması hedefi örnek olarak verilebilir. İki ülke arasındaki ticaretin büyüdüğüne dikkat çekilmiştir. Gambiya’nın, Türkiye’nin ilişkilere koyduğu güvenlik çerçevesine yönelik yaklaşımı da önemlidir. Gambiya, sınırları içerisinde FETÖ ile bağlantısı bulunan okulları kapatmış ve bu ülkeyle Türkiye arasında Maarif Vakfı ile ilgili antlaşma imzalanmıştır.

Genel olarak değerlendirildiğinde bahse konu temaslar; kıta ülkeleri ve Türkiye arasındaki ilişkilere yeni öğeler eklenebildiğini, mevcut unsurlarda ise gelişmeler sağlanabildiğini göstermiştir. Gambiya gibi çeşitli ülkeler ile ticari ilişkiler gelişirken Türkiye’nin Afrika’ya dair büyüyen hedeflerinin olduğu bir kez daha belirtilmiştir. Çavuşoğlu’nun temaslarında kıtadaki büyükelçilik sayısının artırılması hedefi yinelenmiştir. Bu yeni büyükelçilikler arasında Liberya’nın da bulunduğu kamuoyu ile paylaşılmıştır.

Ekonomi başta olmak üzere çeşitli alanlarda işbirliğinin amaçlandığı Türkiye-Afrika ilişkilerinde FETÖ ile mücadele kapsamında eklenen güvenlik boyutu, yukarıda değinilen temasların da gösterdiği üzere önemi ve önceliğini korumaktadır. Türkiye’nin FETÖ ile mücadele ettiği bir diğer alanın Afrika olmaya devam ettiğini, temaslar ve ilgili gelişmeler göstermektedir. Ankara’nın bu bağlamda dile getirdiği taleplere Afrika’nın cevap vermesi bir süreç getirmektedir. Örneğin kimi ülkelerden Ankara’nın beklediği yönde yanıt gelmemiştir. Türkiye’nin; okulların devri, FETÖ ile bağlantılı kişi ve kuruluşlara yönelik önlemlerin alınması gibi terörizmle mücadelede işbirliği çağrısı, bazı Afrika ülkelerince içişlerine müdahale olarak algılanabilir.

Sonuç olarak, ilk önce “açılım politikası”, sonrasında “stratejik ortaklık” ifadeleri ile nitelendirilen Türkiye-Afrika ilişkilerinin her iki başlık altına konabilecek öğeleri mevcuttur. Büyükelçiliklerin bulunduğu ülke sayısının artırılması hedeflerden biridir. Diğer yandan işbirliğinin geliştiği örnekler mevcuttur. Temaslar kıtanın Türkiye’ye dair bütüncül bir yaklaşımı olmadığını bir kez daha göstermiştir. FETÖ ile mücadelenin Afrika ayağı örnek olarak verilebilir. Liberya, okullara dair araştırma/incelemesini tamamladıktan sonra değerlendirmede bulunacağını açıklarken; Gambiya, Türkiye’nin talebine uygun olarak adı geçen okulları Maarif Vakfı’na devretmiştir.

Dr. Ceren GÜRSELER
Dr. Ceren GÜRSELER
ANKASAM Uluslararası Hukuk Danışmanı