Tarih:

Paylaş:

Suudi Arabistan’daki Darbe Girişimlerinin Jeopolitik-Stratejik Boyutu…

Benzer İçerikler

Ortadoğu’da Arap Baharı ile ivme kazanan istikrarsızlığın yeni ve güçlü bir adresine dönüştürülmek istenilen Suudi Arabistan’da sular bir türlü durulmuyor. Bölgede başka ülkelerde daha öncesinde sıkça rastladığımız darbeler serisi bir süredir kendisini Suudi Arabistan semalarında gösteriyor. “Saray Darbeleri” bu noktada neredeyse bir ülke klasiğine dönüşmüş vaziyette…

Hadise, her ne kadar saray/hanedan içi bir güç mücadelesi gibi görünse de, aslında arka plan ya da aysbergin derinlikleri çok daha farklı bir şeye işaret ediyor: Saray üzerindeki güç mücadelesi! Zira Saray’a sahip olan sadece petrodolara değil; aynı zamanda Körfez’e ve Arap-İslam dünyası bağlamında “İslam Jeopolitiği”nin önemli adreslerinden birine de büyük ölçüde etki etme imkânına kavuşmuş olacak.

Bu bağlamda özellikle İslam dünyası açısından tarihsel-psikolojik boyutta önemli merkezlerden biri olarak kabul edilen Suudi Arabistan, kontrollü bir “Hilafet Merkezi” açısından da biçilmiş kaftan olarak karşımıza çıkıyor. Nitekim yaşanan son gelişmelere bakıldığında birileri adeta Suudi Arabistan’ı böylesi bir misyonu üstlenmeye itiyor gibi. Bir diğer ifadeyle, Sykes-Picot ile başlatılan sürecin adı Büyük Ortadoğu Projesi (BOP) ile konulmak isteniliyor.

Osmanlı’nın son döneminde itibaren bazı Suud çevrelerin içinde yatan aslanın BOP’çu dinamiklerce harekete geçirilmek suretiyle, Batı’nın kontrolünden çıkma eğilimi gösteren İslam coğrafyasında yeni bir dönemin başlatılma arzusu, hiç kuşkusuz burada oldukça önemli bir yere sahip görünüyor.

Suudi Arabistan’ın bu çevrelerin liderliğinde hilafetin merkezi olmasıyla birlikte İslam dünyasının daha rahat yönlendirilebileceği hesabını yapanlar, böylesi bir olasılığın İslam coğrafyasında yeni güç mücadelelerine “hilafet adayı ülkeler” boyutuyla yeni bir ivme kazandıracağını da elbette hesap ediyorlardır ki, aslında bu husus bilinen bir sır. Burada bilinen bir diğer sır ise, “iki başlılık” ve hilafetin bölünmesi…

Dolayısıyla Suudi Arabistan’da yaşanan gelişmeler, İslam dünyasını siyaseten bölme girişimlerinin bir parçası olarak kabul edilebilir. Suudi Arabistan Sarayı’ndaki BOP’çu ekibin kazanması ise, hiç kuşkusuz, Şii-Sünni bağlamında ön plana çıkan ve Vahabi-Selefi boyutuyla Sünni İslam dünyasında kendisini gösteren “böl-parçala-çatıştır-yönet” anlayışının kazanması ile eşdeğer olacaktır. Dolayısıyla mevzuya saraydaki kliklerin/güç merkezlerinin uzantılarının kavgası olarak da bakılabilir.

Hangi Suudi Arabistan?

ABD Başkanı Donald Trump’ın Suudi Arabistan ziyaretinde verdiği pozlar ve ABD-Suud ikilisi bağlamında dünyaya servis ettiği görüntüler, aslında Washington-Tel Aviv ikilisinin nasıl bir Suudi Arabistan tasavvur ettiğini çok net bir şekilde ortaya koyması itibarıyla önemli.

Bu bağlamda Veliaht Prens Muhammed bin Selman’ın İslam’ın özüne dönüş kapsamında attığı adımların “Ilımlı İslam Projesi”nin bir gereği/sonucu olarak tüm dünyaya servis edilmesi de ilk bakışta kronolojiye fazlasıyla uygun düşüyor. Aynı şekilde Suudi Arabistan dış politikasında bir süredir uygulamaya konulan Şiilerle yeni uzlaşı süreci de Suudi Arabistan’a biçilen yeni rolün bir parçası olarak değerlendiriliyor.

Diğer taraftan Prens Selman’ın İslam’ın özüne dönüş noktasında attığı adımlar, Vahabi-Selefi anlayış üzerinden kendi ülkesine dayatılmaya çalışılan rolü reddetmekle eş değer olarak kabul edilirken; Şii kesime yönelik yaptığı açılımlar da ABD’nin kendisine yüklemeye çalıştığı “İslam İç Savaşı” rolünü ret ile eş değer görülüyor.

Bir diğer ifadeyle Prens Selman’ın burada yapmaya çalıştığı şey, ciddi bir değişim-dönüşüm sürecinde olan Suudi Arabistan’a zaman kazandırmak ve bu dönemi en az hasar/maliyetle atlatabilmek. Kontrollü değişim-dönüşüm sürecinde bir taraftan ABD’yi doğrudan karşısına almaktan imtina ederken, diğer taraftan da ABD’nin karşısına farklı dengeleri-denklemleri dikme peşinde. Bu bağlamda son yıllarda Suud dış politikasında dikkati çeken kafa karıştırıcı hamleler oldukça dikkat çekici. Bu da bizi haliyle iki farklı Suudi Arabistan’a götürüyor.

Elbette bu husus tüm dünyaya Suudi Arabistan boyutunda servis edilen onlarca algı çalışmasından biri olarak da kabul edilebilir ya da Suudi Arabistan’ın içindeki güç odaklarından/dinamiklerinden birinin ya da birkaçının lanse edilmiş yeni ihtirasları. Fakat ortada bir realite var. O da Suudi Arabistan’ın sahip olduğu hayati önem ve oynayabileceği rol ve bu noktada yapacağı bir hatanın yol açabileceği ölümcül sonuç. 

BOP Suudi Arabistan’da da Kaybediyor!

Burada merak edilen hususlardan biri ise bu süreçte hangi dinamiklerin daha etkin olduğu; daha doğrusu, BOP’çu ekibin bu süreçteki rolü, ağırlığı. Açıkçası burada başa baş noktaya doğru bir gidişat söz konusu ve Suudi Arabistan’daki bu istikrarsızlık süreci ile ABD’nin yaşadığı kan/güç kaybı arasında doğrudan bir ilişki söz konusu gibi…

Daha somut bir ifadeyle, ABD’nin küresel çapta yaşadığı güç zafiyeti kendisini Ortadoğu’da sadece Irak ve Suriye boyutunda göstermiyor.  Suudi Arabistan-Katar krizinde yaşanan son gelişmeler, Kudüs bağlamında yaşattırılan “muhteşem yalnızlık” vb. hadiseler ABD açısından yeni bir başarısızlık adresi olarak sıranın Suudi Arabistan’a geldiğini gösteriyor.

ABD 1944’den bu yana ilk defa ciddi olarak Suudi Arabistan’ı kaybetme endişesi yaşıyor. Endişenin zirve yaptığı nokta ise “başarısız saray darbeleri”. 15 Temmuz’da “Ankara Kalesi”ni, sonrasında ise Katar’daki Saray’ı alamayan ABD, son olarak Suud Sarayı’nı ele geçirme noktasındaki girişiminde de akamete uğratılmış görünüyor.

ABD’nin güç kaybı ve başarısızlıkları haliyle Suudi Arabistan üzerinde yaşanan çok boyutlu-aktörlü güç mücadelesini de arttırmış durumda.

Fakat Veliaht Kral Selman hiç de yalnız değil. Bu bağlamda Suudi Arabistan’ın Rusya ile S-400 veya daha ileri silah sistemleri üzerine bir stratejik işbirliği inşa ederken, diğer taraftan da Türkiye ile İslam Ordusu bağlamında geliştirdiği ikili-bölgesel projeler de dikkatlerden kaçmıyor. Sanki ortada görünmeyen bir stratejik akıl var ve ABD ile bir güzel oynuyor…

Prof. Dr. Mehmet Seyfettin EROL
Prof. Dr. Mehmet Seyfettin EROLhttps://www.ankasam.org/author/mse/?lang=en
1969 Dörtyol-Hatay doğumlu olan Prof. Dr. Mehmet Seyfettin Erol, Boğaziçi Üniversitesi (BÜ) Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü’nden 1993 yılında mezun oldu. BÜ’de 1995 yılında Yüksek Lisans çalışmasını tamamlayan Erol, aynı yıl BÜ’de doktora programına kabul edildi. Ankara Üniversitesi’nde doktorasını 2005’de tamamlayan Erol, 2009 yılında “Uluslararası İlişkiler” alanında doçent ve 2014 yılında da Profesörlük unvanlarını aldı. 2000-2006 tarihleri arasında Avrasya Stratejik Araştırmaları Merkezi (ASAM)’nde görev yapan Erol, 2009 yılında Stratejik Düşünce Enstitüsü’nün (SDE) Kurucu Başkanlığı ve Yönetim Kurulu Üyeliği görevlerinde bulundu. Uluslararası Strateji ve Güvenlik Araştırmaları Merkezi (USGAM)’nin de kurucu başkanı olan Prof. Erol, Yeni Türkiye Stratejik Araştırmalar Merkezi (YTSAM) Uluslararası İlişkiler Enstitüsü Başkanlığını da yürütmektedir. Prof. Erol, Gazi Üniversitesi Stratejik Araştırmalar Merkezi (GAZİSAM) Müdürlüğü görevinde de bulunmuştur. 2007 yılında Türk Dünyası Yazarlar ve Sanatçılar Vakfı “Türk Dünyası Hizmet Ödülü”nü alan Prof. Erol, akademik anlamdaki çalışmaları ve medyadaki faaliyetlerinden dolayı çok sayıda ödüle layık görülmüştür. Bunlardan bazıları şu şekilde sıralanabilir: 2013 yılında Çağdaş Demokratlar Birliği Derneği tarafından “Yılın Yazılı Medya Ödülü”, 2015 yılında “APM 10. Yıl Hizmet Ödülü”, Türkiye Yazarlar Birliği tarafından “2015 Yılın Basın-Fikir Ödülü”, Anadolu Köy Korucuları ve Şehit Aileleri “2016 Gönül Elçileri Medya Onur Ödülü”, Yörük Türkmen Federasyonları tarafından verilen “2016 Türkiye Onur Ödülü”. Prof. Erol’un 15 kitap çalışması bulunmaktadır. Bunlardan bazılarının isimleri şu şekildedir: “Hayalden Gerçeğe Türk Birleşik Devletleri”, “Türkiye-AB İlişkileri: Dış Politika ve İç Yapı Sorunsalları”, “Avrasya’da Yeni Büyük Oyun”, “Türk Dış Politikasında Strateji Arayışları”, “Türk Dış Politikasında Güvenlik Arayışları”, “Türkiye Cumhuriyeti-Rusya Federasyonu İlişkileri”, “Sıcak Barışın Soğuk Örgütü Yeni NATO”, “Dış Politika Analizinde Teorik Yaklaşımlar: Türk Dış Politikası Örneği”, “Krizler ve Kriz Yönetimi: Aktörler ve Örnek Olaylar”, “Kazakistan” ve “Uluslararası İlişkilerde Güncel Sorunlar”. 2002’den bu yana TRT Türkiye’nin sesi ve TRT Radyo 1 (Ankara Radyosu) “Avrasya Gündemi”, “Stratejik Bakış”, “Küresel Bakış”, “Analiz”, “Dosya”, “Haber Masası”, “Gündemin Öteki Yüzü” gibi radyo programlarını gerçekleştirmiş olan Prof. Erol, TRT INT televizyonunda 2004-2007 yılları arasında Arayış, 2007-2010 yılları arasında Kanal A televizyonunda “Sınır Ötesi” ve 2020-2021’de de BBN TÜRK televizyonunda “Dış Politika Gündemi” programlarını yaptı. 2012-2018 yılları arasında Millî Gazete’de “Arayış” adlı köşesinde dış politika yazıları yayımlanan Prof. Erol’un ulusal-uluslararası medyada çok sayıda televizyon, radyo, gazete, haber siteleri ve dergide uzmanlığı dahilinde görüşlerine de başvurulmaktadır. 2006-2018 yılları arasında Gazi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde ve Ankara Üniversitesi Latin Amerika Araştırmaları Merkezi’nde (LAMER) de dersler veren Prof. Erol, 2018’den bu yana Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde öğretim üyesi olarak akademik kariyerini devam ettirmektedir. Çok sayıda dergi ve gazetede yazıları-değerlendirmeleri yayımlanan; Avrasya Dosyası, Stratejik Analiz, Stratejik Düşünce, Gazi Bölgesel Çalışmalar, The Journal of SSPS, Karadeniz Araştırmaları, gibi akademik dergilerde editörlük faaliyetlerinde bulunan Prof. Erol, Bölgesel Araştırmalar, Uluslararası Kriz ve Siyaset Araştırmaları, Gazi Akademik Bakış, Ege Üniversitesi Türk Dünyası İncelemeleri, Demokrasi Platformu dergilerinin editörlüklerini hali hazırda yürütmektedir. 2016’dan bu yana Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi (ANKASAM) Kurucu Başkanı olarak çalışmalarını devam ettiren Prof. Erol, evli ve üç çocuk babasıdır.