29 Mart 2023 tarihinde Kuzey Makedonya Dışişleri Bakanı Bujar Osmani, Arnavutluk Avrupa ve Dışişleri Bakanı Olta Xhaçka, Kosova Dışişleri ve Diaspora Bakan Yardımcısı Kreshnik Ahmeti ve Karadağ Başbakanı’nın Dış Politika Danışmanı Dorde Raduloviç’in katıldığı toplantı vesilesiyle “Batı Balkanlar QUAD-Avrupa Birliği (AB) Ortak Dış Güvenlik Politikası (ODGP) ile %100 Uyum” platformu başlatılmıştır.[1]
Kuzey Makedonya Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan basın açıklamasına göre, toplantının odak noktalarının Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin sonuçları, yeni jeopolitik gerçeklik, hibrit tehditler, enerji krizi ve ekonomik kriz ışığında QUAD grubundan dört ülkenin AB’nin dış ve güvenlik politikasına tam uyum sağlaması olduğu belirtilmiştir. Yapılan toplantıda Sırbistan’ın devre dışı bırakılması gözlerden kaçmamaktadır. Bu anlamda Kosova, AB üyelik sürecini Sırbistan’la yaşadığı ihtilaflardan bağımsız bir şekilde yürütmek istemektedir. Öyle ki; Avrupa Komisyonu, Kosova’nın AB’ye üye olabilmesi için Sırbistan’la ilişkilerinin normalleştirilmesini talep etmekte; Kosova ise farklı yollar aramaktadır.
Karadağ ve Kuzey Makedonya dışında Batı Balkan ülkelerinin Kuzey Atlantik Anlaşması Örgütü’ne (NATO) üyeliğinin bulunmaması, ittifakın yalnızca Avrupa merkezli olduğu fikrini güçlendirmektedir.
Öte yandan Kuzey Makedonya Dışişleri Bakanlığı, toplantının ardından yaptığı açıklamada NATO, AB ve ABD’nin Rusya’ya yönelik yaptırımlara tam uyum politikasını sürdürmekten memnun olduklarını dile getirerek Moskova ve müttefikleriyle ilişkilerinde adeta gemileri yakmıştır.[2]
2023 yılının Şubat ayında AB’nin geliştirdiği barış formülü üzerine, Sırbistan ve Kosova’nın geçici olarak mutabakat sağladığı haberleri yayılsa da ülke liderleri, anlaşmazlıkların sürdüğünü vurgulamıştır.[3] 28 Nisan 2023 tarihinde ise Yunanistan Cumhurbaşkanı Katerina Sakellaropoulou, Kosova’yı tanımamakla ilgili tutumlarını yinelediklerini belirterek bölgesel gerginliğin tırmanmasına davetiye çıkarmıştır.[4] Bölge ülkelerinin AB’nin sağlamaya çalıştığı barış ortamının aksi yönde yaptığı açıklamalar, Sırbistan ile Kosova arasındaki gerilimin devam edeceğine işaret etmektedir.
6 Aralık 2022 tarihinde Sırbistan ve Kosova’nın da dahil olduğu altı Balkan ülkesi, Rusya’nın Ukrayna’yı işgaline karşı ortak adım atacaklarını duyurdukları bir zirve düzenlemiştir.[5] Ancak Kosova-Sırbistan gerginliğinin AB tarafından çözüme kavuşturulamaması, yapılan Balkan zirvelerinin ya Kosova’nın ya da Sırbistan’ın tek taraflı katılımıyla düzenlenmesine yol açmıştır.
Bu bağlamda Sırbistan’ın Rusya’yla yer yer ortak zeminde buluşmasının, Kosova’nın Balkanlar’da elini güçlendirdiği söylenebilir. Öyle ki; Balkan ve Avrupa ülkelerinin çoğu Rusya-Sırbistan ilişkilerinden rahatsızlık duymakta ve Kosova’nın da bu zafiyetten istifade ettiği görülmektedir.
Tüm bunlara sebep olan meselelerden belki de en önemlisi, Avrupa’da yükselen aşırı sağın Sırbistan’daki yansımalarıdır. Sırbistan’ın içerisinde önemli bir kitleye sahip olan Sırp aşırı sağcıları, Rusya’nın Ukrayna’daki işgalini desteklemekte; hatta Kosova’nın geri alınması hususunda ek bir cephe açmayı da gündeme getirmektedirler.[6] Bu durum da anlaşma masasında Kosova tarafından bir koz olarak kullanılmakta, Sırbistan’ın komşularıyla ittifak kurmasını zorlaştırmaktadır. Muhtemeldir ki Yunanistan Cumhurbaşkanı, Sırbistan’ın içerisinde bulunduğu meşruiyet bunalıma çare bulmak adına, Kosova’yı tanımadıklarını dile getirmektedir. Öyle ki; bu aşamada Sırbistan’a destek verebilecek ülkeler arasında sadece Yunanistan ve Rusya bulunmaktadır.
[1] “Four Western Balkan Countries Launched “100% Alignment with CFSP” Platform”, European Western Balkans, https://europeanwesternbalkans.com/2023/03/29/four-western-balkan-countries-launched-100-alignment-with-cfsp-platform/, (Erişim Tarihi: 30.03.2023).
[2] Aynı yer.
[3] “Kosovo, Serbia Agree on Steps to Implement EU Normalisation Plan”, Al Jazeera, https://www.aljazeera.com/news/2023/3/19/kosovo-serbia-agree-on-how-to-implement-eu-normalisation-plan, (Erişim Tarihi: 30.03.2023).
[4] Alice Taylor, “Greek Position on Kosovo’s Independence Unchanged”, Euractiv, https://www.euractiv.com/section/politics/news/greek-position-on-kosovos-independence-unchanged/, (Erişim Tarihi: 30.03.2023).
[5] Alexandra Brzozowski, “Western Balkans Welcome EU’s Geo-Strategic Enlargement Shift Amid Ukraine War”, Euractiv, https://www.euractiv.com/section/enlargement/news/western-balkans-welcome-eus-geo-strategic-enlargement-shift-amid-ukraine-war/, (Erişim Tarihi: 31.03.2023).
[6] Bennett Murray, “Serbia’s Far Right Seizes on Putin’s War to Push Retaking Kosovo”, Politico, https://www.politico.eu/article/serbia-far-right-vladimir-putin-war-ukraine-kosovo/, (Erişim Tarihi: 31.03.2023).
