Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, 3-6 Şubat 2019 tarihleri arasında Kırgızistan, Tacikistan ve Türkmenistan’a ziyaret gerçekleştirmiştir. Söz konusu temaslar kapsamında Lavrov, Orta Asya ülkelerinin cumhurbaşkanları ve dışişleri bakanlarıyla görüşmeler gerçekleştirmiştir. Bu doğrultuda taraf ülkelerin dışişleri bakanlıkları arasında 2019-2020 yılları arasında işbirliği yapılması kararlaştırılmıştır. Lavrov ayrıca Bişkek, Duşanbe ve Aşkabat’ta öğrencilere konferanslar vererek onların sorularını cevaplamıştır.[1] Buradan hareketle Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un ziyaretinde ön plana çıkan hususların değerlendirilmesinde yarar vardır.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in mart ayının sonunda gerçekleştirmeyi planladığı Bişkek ziyareti, Lavrov’un Kırgızistan’daki görüşmelerinin ana gündemini oluşturmuştur. Ayrıca Rusçanın Kırgızistan’daki statüsü ve ülkenin güneyinde bir askeri üssün açılıp açılmaması gibi konular da görüşmelerde ele alınmıştır. Bahsi geçen iki konu, Lavrov’un ziyaretinin hemen öncesinde Kırgız kamuoyunda tartışmalara neden olmuştu. Askeri üs konusunun Kırgızistan’ın yeni Moskova Büyükelçisi Alikbek Cekşenkulov tarafından Rus medyasında dile getirildiği hesaba katılırsa, bu konuda kapalı kapılar ardında görüşmelerin sürdüğü tahmin edilebilir. Mesele daha önceleri dile getirildiğinde Özbekistan sert tepki göstermişti. Şahsi kanaatime göre, böyle bir üsse mevcut şartlarda gerek yoktur. Bunun yerine bölge ülkelerinin askeri işbirliğini geliştirmeleri daha yararlı olacaktır.
Lavrov’un ikinci durağı olan Tacikistan’da görüşmelerin ana gündem maddesini ülke ve bölge güvenliği oluşturmuştur. Konunun ayrıntıları paylaşılmasa da tarafların bu konuda yeni ortak girişimlerde bulunacağı tahmin edilebilir. Afganistan meselesinin ise özellikle Lavrov tarafından her üç ülkede de ele alındığı, yapılan açıklamalardan anlaşılmaktadır. Bu görüşmelerde Lavrov’un Taliban’la diyalog girişimlerine bölge ülkelerinden destek istediği tahmin edilebilir. Ziyarette ayrıca iki ülke arasında uygulamaya konulan “Yeşil Koridor Projesi”nin başarıyla yürütülmekte olduğu belirtilmiştir. “Yeşil Koridor”, Rusya’nın Avrasya Ekonomik Birliği’ne üye olmayan ülkelerle ticaretini geliştirmek için kullandığı bir projedir ve Tacikistan haricinde Özbekistan’la da başarılı şekilde uygulanmaktadır.
Lavrov’un Türkmenistan’daki temaslarında ise ana gündem maddesinin Berdimuhammedov tarafından geçen sene dile getirilen 1. Hazar Ekonomi Forumu’nun olduğu söylenebilir. Lavrov’un açıklamalarına göre, bu sene Avaza Turizm Bölgesi’nde gerçekleştirilmesi planlanan foruma Rusya tam destek vermektedir. Türkiye’nin de söz konusu foruma tam destek sağlaması yerinde bir yaklaşım olacaktır.
Lavrov, Orta Asya ziyaretinde Rusya olarak Tacikistan ve Türkmenistan’dan 28 biner öğrenciye yüksek öğrenim hakkı tanıdıklarını dile getirmiştir. Bir o kadar Kırgız öğrencinin de Rusya’da veya Rusya’nın desteğiyle Kırgızistan’da eğitim gördüğünü hesaba katarsak Moskova’nın bölge ülkeleri üzerinde, özellikle eğitim alanındaki etkisini daha uzun yıllar sürdüreceğini varsayabiliriz. Ayrıca Rusya geçtiğimiz yıldan itibaren Tacikistan’a öğretmen göndermeye başlamış ve ilk 50 öğretmen Tacikistan’ın çeşitli okullarında görevlendirilmiştir. Rusya’nın şimdilerde Tacikistan’da beş okulu sıfırdan inşa etmekte olduğunu da belirtmek gerekir. Lavrov, benzer okulları Kırgızistan ve Türkmenistan’da da açmaya hazır olduklarını ziyaretinde dile getirmiştir. Bağımsızlığını kazanmasının ardından Türkmenistan Rus okullarını kapatmıştır. Bu sebeple günümüzde ülkede Rusya’nın sadece bir tane okulu mevcuttur. Geçen sene Kırgız siyasetçiler ve bürokratlar ülkenin 600 civarında okula ihtiyacı olduğunu dile getirmişti. Bundan ötürü Kırgızlar Rusya’nın ülkede kendi okulunu açma teklifini memnuniyetle kabul edeceklerdir. Kısacası Rusya, Orta Asya’da Rusçanın etkisinin azalmaya başladığını veya İngilizce ve Çincenin giderek güçlendiğini görerek bu konuda mevcut olandan daha fazlasını yapmaya karar vermiştir.
Tacikistan ve Türkmenistan’da Rusya Dışişleri Bakanı’na yöneltilen sorulardan bazıları “Merkezi Asya+Rusya” görüşme formatının[2] ileride kurulup kurulmayacağıyla ilgiliydi. Lavrov, bunun gerçekleşebileceğini bildirmiştir. Lavrov’un bu cevabından anlaşılan odur ki, bölge ülkelerini arka bahçesi olarak gören Rusya yavaş yavaş durumun eskisi gibi olmadığını anlamaya başlamıştır. Bölgesel entegrasyon, ulusal çıkarların korunması, karşılıklı ve eşit seviyede işbirliği bağlamında böyle bir formatın hayata geçirilmesi bölge ülkeleri açısından oldukça faydalı olacaktır.
[1] “Vstreçi Ministra”, Ministerstvo İnostrannıh Del Rossiyskoy Federatsii, http://www.mid.ru/ru/vizity-ministra, (Erişim Tarihi: 14.02.2019).
[2] “Vstuplenie i Otvetı Na Voprosı Ministra İnostrannıh Del Rossii S.V. Lavrova v İnstitute mejdunarodnıh Otnoşeniy MİD Turkmenistana, Aşhabad, 6 Fevralya 2019 Goda”, Ministerstvo İnostrannıh Del Rossiyskoy Federatsii, http://www.mid.ru/ru/vizity-ministra/-/asset_publisher/ICoYBGcCUgTR/content/id/3502184, (Erişim Tarihi: 14.02.2019).
