Ukrayna’daki savaşın başlangıcından beri ekonomik yaptırımlara uğrayan Rusya ekonomisi, söz konusu yaptırımlar altında ikinci yılını tamamlamak üzereyken bir yandan da küresel siyasette kendi bloğunu konsolide etmeye ve dedolarizasyon alanında atılımlar yapmaya çalışmaktadır. Ticarette dolar yerine ulusal para birimlerinin kullanılmasını teşvik eden BRICS’in 2024 yılında 10 üyeye ulaşması, yaptırımlar altındaki Rus ekonomisine yeni hareket alanları yaratabilir.
Buradan hareketle Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi (ANKASAM), Batı yaptırımları altındaki Rus ekonomisinin geleceğini değerlendirmek üzere Florida Üniversitesi, Warrington İşletme Koleji’nden Doç. Dr. Alexander Settles’dan almış olduğu görüşleri dikkatlerinize sunmaktadır.
1. BRICS’in genişlemesi bağlamında Rus ekonomisinin global hareket alanı ne yönde etkilenmektedir?
Beş ülkenin tarihsel olarak oldukça sınırlı bir ticarete sahip olması ve yerleşik siyasi bloklar içinde yer almaları gerekliliği nedeniyle BRICS topluluğu başlangıçta yapay bir oluşumdu. Başlangıçtaki fikir, G7’ye sembolik bir karşı ağırlık oluşturmaktı. Suudi Arabistan, İran, Etiyopya, Mısır, Arjantin ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) eklenmesi, BRICS’in başlangıçtaki büyük yükselen piyasaları bir araya getirerek ekonomi ve dış politikayı tartışma fikrini devam ettirmektedir. Bu ülkelerin hepsinin Çin’le ticari ilişkileri vardır, ancak bu ülkelerin önemli ticari ilişkileri yoktur. Zirveler ilginç olacaktır. Fakat bu ülkeleri birbirine yakınlaştırmak için ticaret ve yatırım politikalarında önemli değişiklikler yapılması gerekecektir.
2. Rusya’nın başta Çin’le olmak üzere yaptığı ticarette kullandığı ulusal para birimleri, global anlamda Amerikan dolarını nasıl etkilemektedir?
Rusya’nın dış ticaret için diğer ulusal para birimlerini kullanmasının, Amerikan dolarının uluslararası işlemlerin gerçekleştirilmesinde küresel para birimi olarak kullanılması üzerinde sınırlı bir etkisi olacak ya da hiç etkisi olmayacaktır. Amerikan dolarından uzaklaşılması, Rusya ve Çin arasındaki ticaretin maliyetini arttıracaktır. Hem ruble hem de yuan, devlet tarafından yönetilen para birimleridir. Bu nedenle her iki para biriminin de uluslararası finans piyasalarında likidite sorunları vardır.
3. 2022 yılındaki %2,1’lik daralmadan sonra 2023 yılında %3’lük büyüme gösteren Rusya GSYH’si bize neyi göstermektedir?
(Dünyanın) Rusya’nın petrol ve doğalgazına olan talebi devam etmektedir ve Rusya, yaptırımlarla başa çıkabilmek için ekonomisini yeniden yapılandırabilmiştir. 2023 yılındaki büyüme, 2000-2014 yılları arasında gerçekleştirilen ekonomik reformların küresel anlamda rekabetçi bir Rus ekonomisi inşa etme açısından önemli meyveler verdiğini göstermektedir. Rusya hızla ithal ikameci bir politika benimseyerek Batılı firmalar tarafından sağlanan mal ve hizmetleri ikame edebilmiştir. Rusya ayrıca küresel tedarik değişimini Çin’e yönlendirebilmiştir. Rus hükümeti ve firmaları yaptırımları delme ve bunlardan kaçınma konusunda uzman beceriler sergilemiştir. Rus petrol ve gazı için bir pazar olduğu sürece Rus ekonomisi istikrarlı olacak ve büyüyecektir.
4. Rus ekonomisinin BDT ve post-Sovyet ülkeleriyle yaptığı ticaret, Batı yaptırımları kapsamında nasıl etkilenmektedir?
İlk verilere göre Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan, Rus firmalarının yaptırımlardan kaçınmak için faaliyet gösterdikleri önemli transit ülkeleridir. AB üyeleri Macaristan ve Polonya, Rus enerji kaynaklarının ekonomilerindeki rolü nedeniyle hedeflenen yaptırımların Rus firmaları ve bireyleri üzerindeki etkisinden endişe duymaktadır. Macaristan Başbakanı Viktor Orban, AB’nin ortak hareket etmesini zorlaştırmaktadır. Rusya, Doğu Avrupa’da üretilen mallar için bir pazar olmaya devam ediyor. Ancak Rusya’nın 2014 yılında Ukrayna’yı işgal etmesi, Doğu Avrupa ülkelerinin AB ve Batı’daki ortaklarına yönelmesine neden olmuştur.
Doç. Dr. Alexander Settles
Alexander Settles, Florida Üniversitesi Warrington İşletme Koleji’nde Girişimcilik ve Uluslararası İşletme alanında doçent olarak görev yapmaktadır. Daha önce Rutgers Business School’da Profesyonel Uygulama Yardımcı Doçenti ve Yönetim ve Küresel İşletme Bölümü’nde Öğretim Görevlisi, Nevada State College’da Öğretim Görevlisi, Moskova’daki Ulusal Araştırma Üniversitesi Ekonomi Yüksek Okulu’nda Kurumsal Yönetim ve Stratejik Yönetim Profesörü ve Kurumsal Yönetim Merkezi Müdür Yardımcısı ve Delaware Üniversitesi’nde Yardımcı Politika Bilimcisi olarak görev yapmıştır. Dr. Settles, 2005-2006 akademik yılı boyunca Rusya’da Fulbright bursiyeri olarak bulunmuştur. Araştırmaları üç alana odaklanmaktadır: piyasa dışı güçlerin firmaların uluslararası süreçlerini şekillendirmedeki rolü, yükselen piyasa çok uluslu şirketleri ve Rus firmalarında uzmanlaşarak yükselen piyasa firmalarındaki yönetim uygulamaları ve girişimcilik eğitimi uygulamaları ve üniversite öğrencilerinin girişimcilik niyetlerinin geliştirilmesi.
