Özbekistan ile Suudi Arabistan arasındaki işbirliği dinamikleri olumlu bir ivmeye sahiptir. Riyad, Orta Asya’yla olan bağlarını güçlendirmek istemektedir. Bölge devletleri ise ortaklıklar konusunda çeşitlilik oluşturmayı ve yatırım çekmeyi arzulamaktadır. Bu durum, tarafları birbirlerine çekmekte ve işbirliği alanlarını yoğunlaştırmaya dönük adımlar atmalarını sağlamaktadır. Özellikle de Rusya-Ukrayna Savaşı’nın ortaya çıkardığı enerji krizi ve kaynak çeşitliliği konusu, Riyad’la kurulan iletişimin artmasını beraberinde getirmiştir. Bu noktada Suudi şirket ACWA Power’ın büyük rol oynadığı görülmektedir.
21 Mart 2023 tarihinde ACWA Power, Özbekistan’ın anonim şirketi (JSC), Özbekistan Ulusal Elektrik Şebekesi (NEGU) ve Yatırım, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’yla üç yeni yeşil proje için enerji satın alma ve yatırım anlaşması imzalamıştır. Anlaşmalar, Taşkent ve Semerkant’ta üç güneş fotovoltaik (PV) projesinin ve toplam 1,4 GW ek yenilenebilir enerji ve 1,5 GWh kapasiteli üç pil enerji depolama sisteminin (BESS) geliştirilmesini içermektedir.[1]
Plan kapsamında Taşkent’te 400 MW’lık bir güneş enerjisi santrali ve 400 MW’lık bir BESS, Semerkand’da 1.000 MW’lık bir güneş enerjisi parkı ve 400 MW’lık bir BESS ve son olarak da Buhara’da 400 MW’lık BESS inşa edilecektir.[2]
Projelerin Özbekistan’ın düşük karbon ekonomisine geçiş ve enerji kaynaklarını çeşitlendirme hedeflerine ulaşmasında kritik bir rol oynaması beklenmektedir. Özbekistan Hükümeti’nin enerji kapsamındaki reformlar çerçevesinde 2030 yılına kadar elektriğin %35’ini yenilenebilir kaynaklardan üretmeyi hedeflediği bilinmektedir. Yapılan anlaşmaların da bu amaca ulaşılması bakımından ehemmiyet arz ettiği söylenebilir.
Taşkent, Semerkand ve Buhara PV ve BESS projeleri, ACWA Power ile Özbekistan Enerji Bakanlığı arasında 2022 yılının Ağustos ayında imzalanan yatırım anlaşmasının bir parçası niteliğindedir. Söz konusu anlaşmayla ACWA Power, beş yıl içinde Özbekistan’da 10 milyar dolarlık yatırım yapmayı planlamıştır. Bu kapsamda 2,5 milyar dolarlık üç yeni elektrik anlaşmasının da 10 milyar değerindeki yatırım taahhüdüne katkıda bulunması beklenmektedir.[3] ACWA Power Başkanı Mohammad Abunayyan kurulan ortaklıktan duyduğu memnuniyeti ve anlaşmaların oluşturacağı etkiyi şu sözlerle ifade etmiştir:[4]
“Bölgedeki en büyük BESS projelerinin itici gücü olarak, şebekeyi istikrara kavuşturmak ve Özbekistan’ın yenilenebilir enerji gündemini hızlandırmak için tam donanımlıyız. Enerji projelerine toplam 7,5 milyar dolar tutarındaki yatırım taahhüdümüzle, Özbekistan’ın enerji çeşitlendirme hedeflerine ulaşılmasında kilit bir ortak olarak kalmaya kararlıyız. ACWA Power, sürdürülebilir büyümeyi yönlendirmede ve Özbekistan için daha parlak bir geleceğe güç sağlamada ön saflarda yer almaktan gurur duyuyor.”
Özbekistan, ülkeye Suudi sermayesini çekmek amacıyla hareket etmektedir. Basra Körfezi devletleriyle karşılıklı yarar sağlayan kapsamlı ortaklıklar kurulması ve ilişkilerin güçlendirilmesi, Özbek dış politikasının önceliklerindendir. Ülkede nüfusun ve ekonominin dinamik büyümesiyle bağlantılı olarak yenilenebilir enerji alanında işbirliğinin derinleştirilmesi Taşkent için stratejik öneme sahiptir. Suudi Arabistan da elindeki sermaye gücünü bölgede etkili bir aktör olarak nüfuz etme yolunda kullanmaya çalışmaktadır. İki ülke arasındaki işbirliği çerçevesinde ACWA Power’ın öncü bir rol oynadığı görülmektedir.
ACWA Power yatırımlarında gelinen nokta, Özbekistan’ın uzun vadeli planlarının ve hedeflerinin hayata geçirilmesinde önemli bir aşamayı oluşturmaktadır. Adım adım ilerletilen işbirlikleri vasıtasıyla Riyad merkezli şirket hem küresel portföyünü genişletmiş hem de Özbekistan’ın enerji endüstrisinde aktif bir yatırımcı haline gelmiştir.
Hatırlanacağı üzere, 25 Temmuz 2022 tarihinde Özbekistan Enerji Bakanlığı heyeti, Suudi Arabistan Enerji Bakanı Abdel Aziz bin Salman Al Saud ve ACWA Power temsilcileriyle mevcut işbirliği hedefleri ve yeni projelerin belirlenmesi konusunda bir görüşme gerçekleştirmiştir.[5] Geleceğe yönelik işbirliği konularının masaya yatırıldığı görüşme sonrasında ortaklıklar ve anlaşmalar da peş peşe gelmiştir.
ACWA Power, 2022 yılının Aralık ayında Özbekistan’da 1,5 GW kapasiteli rüzgar projeleri geliştirmek için 2,4 milyar dolar yatırım yapacağını duyurmuş ve Özbekistan Ulusal Elektrik Şebekesi ile Kungrad Rüzgar Çiftliği’ni geliştirmek için enerji satın alma anlaşmaları imzalamıştır.[6]
17 Ağustos 2022 tarihinde gerçekleştirilen Özbek-Suudi İş Konseyi’nin dördüncü toplantısında da enerji konusu ele alınmıştır. Toplantı sonrasında toplam 13,1 milyar dolarlık bir sözleşme imzalanmıştır.[7] ACWA Power’ın 10 milyar dolarlık yatırım taahhüdü anlaşması da Özbekistan Cumhurbaşkanı Sayın Şevket Mirziyoyev’in İş Konseyi’ne katılmak üzere gerçekleştirdiği bu ziyaret sırasında imzalanmıştır. Mevzubahis ziyaretin iki ülke ilişkilerini yeni bir aşamaya taşırken ACWA Power’ın Özbekistan’la olan münasebetlerini de derinleştirdiği görülmektedir.
Geliştirilen ortaklıkla birlikte Suudi Arabistan, Özbekistan’ın enerji sektöründeki en büyük yabancı yatırımcılardan biri olmuştur. Bu bağlamda Suudi yatırımcıların Özbekistan’da enerji alanındaki büyük ölçekli projelerinin artacağı öngörülebilir. Bilhassa ACWA Power’ın öne çıkan bu konumunu korumaya devam edeceğini söylemek mümkündür. Ayrıca tarafların iki ülkenin iş çevreleri arasında daha fazla yakınlaşma için elverişli koşullar oluşturmaya yönelik faaliyetlerde bulunacağı söylenebilir. Bu çerçevede Taşkent ve Riyad, gelecek vadeden sektörlerde yeni yatırım projelerinin uygulanması konusunda anlaşabilir.
Sonuç olarak ACWA Power, Taşkent’in hem reform çalışmaları kapsamındaki hedeflere ulaşması açısından hem de dış ilişkilerini güçlendirmesi ve ortaklıklarını çeşitlendirmesi bakımından önemli bir role sahiptir.
[1] “ACWA Power Signs Agreements for Three New Green Projects in Uzbekistan”, Energy Global, https://www.energyglobal.com/solar/21032023/acwa-power-signs-agreements-for-three-new-green-projects-in-uzbekistan/, (Erişim Tarihi: 24.03.2023).
[2] “ACWA Power to Add 1.4 GW of Solar, 1.2 GW of Storage in Uzbekistan”, Renewables Now, https://renewablesnow.com/news/acwa-power-to-add-14-gw-of-solar-12-gw-of-storage-in-uzbekistan-816611/, (Erişim Tarihi: 24.03.2023).
[3] “ACWA Power Signs…”, a.g.m.
[4] “ACWA Power to Develop Solar and Energy Storage Projects in Uzbekistan”, Mercom India, https://www.mercomindia.com/acwa-power-storage-projects-in-uzbekistan, (Erişim Tarihi: 24.03.2023).
[5] “Ministry of Energy of Uzbekistan and ACWA Power Start New Stage of Cooperation”, Uzreport, https://uzreport.news/economy/ministry-of-energy-of-uzbekistan-and-acwa-power-start-new-stage-of-cooperation, (Erişim Tarihi: 24.03.2023).
[6] “Saudi Arabia’s Acwa Power to Build Two Solar Plants in Uzbekistan With 1.4GW Capacity”, World Energy, https://www.world-energy.org/article/29885.html#, (Erişim Tarihi: 24.03.2023).
[7] “Uzbek-Saudi businessmen Sign Contracts Worth $13.1 Billion”, Kun.uz, https://kun.uz/en/news/2022/08/17/uzbek-saudi-businessmen-sign-contracts-worth-131-billion, (Erişim Tarihi: 24.03.2023).
