Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra Avrupa’da sosyalist hareketlerin etkisi büyük ölçüde kırılmıştır. Yugoslavya da merkezi hükümetin tüm direnişine rağmen yıkılmaktan kaçamamıştır. Nitekim tarih boyunca bölgedeki Sırp milliyetçiliğinin etkisi önemini kaybetmemiştir. Bunun yanı sıra Çekler, Boşnaklar, Hırvatlar ve Arnavutlar gibi çeşitli milletler bağımsızlığını kazanma mücadelesine girmiştir.
Kosova gerek kurulma aşamasında gerekse de kurulduktan sonra çeşitli sorunlar yaşamıştır. Bu sorunların temelinde ise bölgenin demografik yapısının heterojenliği gelmektedir. Zira ülkedeki Sırp nüfusu ve etkisi ortadadır. Merkezi sistemi güçlendirmeye çalışan hükümet, çeşitli adımlar atsa da birçok engelle karşılaşmıştır. Bölgede yaşanan gerginlikler zamanla azalsa da ufak bir kıvılcımın büyümesi oldukça kolaydır.
Son dönemde Kosova’da yaşanan plaka krizi, ülkedeki Sırplar tarafından büyük bir rahatsızlıkla karşılanmış ve halk çeşitli eylemlere kalkışmıştır.[1] Gerginliğin azaltılması ve normalleşme sürecine gidilmesi istense de süreç baltalanmaktadır. Zira Sırbistan, Sırp Belediyeler Birliği’nin kurulmasını desteklerken; Arnavutlar bunun devleti böleceğini düşünmektedir.
Son günlerde olayların kontrolü zorlaşmaktadır. Özellikle de Kosova Hükümeti’nin attığı adımlar, Sırpları kışkırtmış ve sokağa çıkmalarına sebep olmuştur.[2] Hal böyleyken bölgede huzur bozulmuş ve güvenlik endişeleri meydana gelmiştir. Sırbistan’ın yaptığı açıklamalar ve attığı adımlar ise gerginliği azaltmamış; bilakis daha da beslemiştir. Ayrıca Belgrad yönetimi, süreci daha sağlıklı kontrol edebilmek adına bölgedeki askerlerini çoğaltmak istemiştir.
Avrupalı devletlerin gerek enerji gerekse de egemenlikleri hakkında güvenlik endişesi duydukları bu dönemde içeriden gelecek ve geçmişi belki de tekrar yaşatacak bir gerginlik istemediği ortadadır. Özellikle de hegemonik güçlere göz dağı vermek isteyen Rusya’nın Ortodokslar üzerindeki dini otoritesi bu kadar önemliyken kimse bunu istemez.
Günümüzde hegemonyası tehlikede olan Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Avrupa’daki etkisini kaybetmekten çekinmektedir. Bunun yanı sıra Avrupa Birliği (AB) de önündeki enerji problemlerinin çözümüne odaklamak istemektedir. Ancak söz konusu gerginliği görmezden gelmesi oldukça zordur. Çünkü ABD, Sırbistan’ın Kuzey Kosova’ya asker yollamasından rahatsızlığını açıkça dile getirmiştir.[3] AB ise Kosova’nın AB üyelik sürecini hızlandırmıştır.[4] Böylelikle AB, söz konusu endişelerin önüne geçmek adına taraflara yönelik politikalarını güçlendirmek ve gönüllü egemenlik devriyle Kosova’yı itidale teşvik etmek istemektedir.
Kosova’da gerginliklerin önlenmesi amacıyla çeşitli tedbirler alınmaya çalışılsa da bu önlemler, özellikle de bölgede yaşayan Sırpların Sırbistan’dan aldığı cesaret nedeniyle pek başarılı olamamıştır. Olayların asıl tetikleyicilerinden olan Dejan Pantić’in tutuklanmasına duyulan öfke ise giderek sembolleşmektedir.
Kosova’nın Sırbistan’dan bağımsız olduğuna inanmayan bölgedeki Sırplar erken seçimde ısrar etmiştir. Halkın tepkisinden çekinen Kosova yönetimi ise yerel seçimleri 18-25 Aralık 2022 tarihinden daha ileri bir tarihe ertelenmiştir.[5] Bu durumda özellikle Sırbistan’ın etkinliğini arttırmak ve Kosova’daki Sırpları özerklikten çıkartarak kendisine bağlamak istediği öne sürülebilir.
Sırbistan’ın çeşitli yollara başvurmasına rağmen istediğini başardığı söylenemez. Çünkü bölgedeki yatırımlarını korumak isteyen ve Rusya’ya karşı kozlarını kaybetmek istemeyen ABD, bölgede bir kargaşaya müsaade etmeyeceğini göstermiştir. Zira NATO, Batı Balkanlar için kilit faktörlerden biri olan Kosova meselesinin üzerinde durduğunu ısrarla söylemiştir.
Kosova ise olayları yatıştırmak adına çeşitli önlemler almıştır. Bölgedeki gelişmelerin kontrolden çıkmasına engel olmak adına Priştine yönetimi, güvenlik güçlerini arttırmıştır.[6] Bunun yanı sıra gerek NATO gerekse de AB’yle olan münasebetlerini gözden geçirerek yeni çözüm yollarına başvurmuştur. Çünkü ekonomik ve askeri anlamda görece güçsüz olan Kosova, yaşanan gerginliklerin arkasındaki tehdidin farkındadır.
Ayrıca egemenlik haklarından kolayca vazgeçmeyeceğini uluslararası kamuoyuna göstermektedir. Uluslararası tanınırlığın etkisinin farkında olan Kosova, kamu diplomasisini oldukça etkin kullanmaktadır. Özellikle yumuşak güç enstrümanlarından dini diplomasi ve insani diplomasiye verdiği önem sayesinde kendi destekçisi kamuoyu oluşturmasına sebep olacaktır.
Priştine yönetiminin attığı her adım doğru demek taraflı bir yaklaşım olacaktır. Ancak AB’nin attığı adımlara ve açıklamalara bakılırsa, kendini güvende hissetmeyen Sırpları korumaya çalışan Sırbistan Hükümeti’ni haklı gördüğü söylenemez AB’ye göre, Sırbistan ortak güvenlik anlayışlarını paylaşmadığı gibi Rusya’ya yönelik yaptırımlara da katılmamaktadır.
Sonuç olarak bölgedeki gerilimin kolay dinmeyeceği açıktır. Ayrıca iki devletin ilişkilerinin normalleşmesinin en azından bir süreliğine rafa kaldırıldığı ifade edilebilir. Ancak NATO ve AB’nin attığı adımlar gerginliklerin kolayca büyümesine izin vermeyeceklerini de ortaya koymaktadır.
[1] “Kosova’da Plakası Değiştirilen 4 Araç Yakıldı”, TRT Haber, https://www.trthaber.com/haber/dunya/kosovada-plakasi-degistirilen-4-arac-yakildi-720800.html, (Erişim tarihi:16.12.2022).
[2] “Kosova’nın Kuzeyi Hala Abluka Altında, Barikatlarda Gece Barışçıl Geçti”, Online Vijesti 25, https://www.vijesti.me/svijet/balkan/634427/sjever-kosova-i-dalje-blokiran-noc-na-barikadama-protekla-mirno, (Erişim tarihi: 11.12.2022).
[3] “ABD Elçisi, Washington’un Kosova’daki Sırp Birliklerine Karşı ‘Kategorik’ Olduğunu Söyledi”, Exit News, https://exit.al/en/us-envoy-says-washington-categorically-against-serb-troops-in-kosovo/,(Erişim tarihi: 14.12.2022).
[4] “Tarihi Adım”: Kosova’nın AB Üyeliği İçin İmzalanan Başvuru”, Online Vijesti 25, https://www.vijesti.me/svijet/balkan/634816/istorijski-korak-potpisana-prijava-za-clanstvo-kosova-u-eu, (Erişim Tarihi:14.12.2022).
[5] “Kuzey Kosova’da Yerel Seçimler Etnik Gerilimler Nedeniyle Ertelendi”, Republica English, https://english.republika.mk/news/balkans/local-elections-in-northern-kosovo-postponed-amid-ethnic-tensions/, (Erişim Tarihi:11.12.2022).
[6] “Kosova Polisi Kuzeydeki Varlığını Artırıyor”, Exit News, https://exit.al/en/kosovo-police-increase-presence-in-north/, (Erişim Tarihi:09.12.2022).
