Azerbaycan’ın Karabağ bölgesinde Ermenistan’ın yaklaşık otuz yıl süren işgali sırasında yerleştirdiği mayınlar, patlamamış mühimmatlar ve tuzaklı düzenekler, savaşın ardından bölgede karşılaşılan en büyük insani ve güvenlik tehditleri arasında yer alıyor. Geniş toprakların ağır şekilde kirletilmesi, savaş sonrası yeniden yapılanma çabalarını sekteye uğratırken, çok sayıda sivilin yaşamını yitirmesine ve yaralanmasına neden oldu.
İlk tahminlere göre, işgal süresince Azerbaycan topraklarına 1.5 milyondan fazla mayın yerleştirildi. Karabağ’da mayın kirliliğinin boyutu endişe verici düzeyde. Ülke topraklarının yaklaşık %12’si mayınlar ve patlamamış mühimmatlarla kirlenmiş durumda. Bu da Azerbaycan’ı dünyanın en yoğun mayınlı bölgelerinden biri haline getiriyor. Mayınlar sadece askeri bölgelerde değil; yollar, mezarlıklar, evler, okullar ve su kaynakları gibi sivil alanlara da döşendi. Bu durum, insanların hayatını tehlikeye atmanın yanı sıra, ekonomik canlanmayı ve yeniden yerleşim projelerini ciddi şekilde engelliyor.
Mayınlar, yerinden edilmiş Azerbaycan vatandaşlarının evlerine güvenli şekilde dönmesini engelliyor. Geri alınan köylerde tarım yapmak, hayvancılıkla uğraşmak isteyen halk, her gün toprağın altındaki görünmez tehlikeyle yüzleşmek zorunda kalıyor. Ermenistan, mayın tarlalarının haritalarını paylaşmayı reddetti veya eksik bilgi verdi. Bu durum yalnızca insan hayatını riske atmakla kalmıyor, aynı zamanda yaşam hakkı ve güvenli bir çevrede yaşama hakkı gibi temel insan haklarını da ihlal ediyor.
Azerbaycan, insani mayın temizliğini ulusal güvenlik ve kalkınma önceliği haline getirdi. 2020’den bu yana farkındalık kampanyaları düzenlenirken, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ile işbirliği içinde ANAMA-UNDP Uluslararası Mükemmeliyet ve Eğitim Merkezi kuruldu. ANAMA’nın 377 uzman ekibi, 2024 itibarıyla yaklaşık 156 bin hektar araziyi mayın ve patlamamış mühimmattan temizledi; 151 binden fazla patlayıcı etkisiz hale getirildi. Ancak Gazah bölgesindeki yeni kazanılan köyler de dahil olmak üzere pek çok alanda mayın tehlikesi devam ediyor.
2020-2024 yılları arasında Karabağ ve Doğu Zengezur bölgelerinde 379 kişi mayın patlaması nedeniyle yaşamını yitirdi veya yaralandı. Bu kişilerden 70’i hayatını kaybederken, 309’u ağır şekilde yaralandı. Ermeni askerlerinin bazı bölgelerdeki varlığı ise temizliğin kapsamını netleştirmeyi zorlaştırıyor. Karabağ’daki mayın sorunu, Azerbaycan’ın karşı karşıya olduğu en büyük insani ve güvenlik krizlerinden biri olarak varlığını sürdürüyor. Azerbaycan devleti, ANAMA ve uluslararası ortaklar bu alanda önemli adımlar atsa da, mevcut tablo dünya genelinde daha fazla destek ve dikkat gerektiriyor. Ancak bu şekilde savaşın ölümcül izleri silinebilir ve bölge daha güvenli, yaşanabilir bir geleceğe kavuşturulabilir.
https://azertag.az/en/xeber/landmines_in_azerbaijans_karabakh_armenias_legacy_of_destruction-3450947
