Tarih:

Paylaş:

İran Dışişleri Bakanı Zarif’in Aşkabat Ziyareti

Benzer İçerikler

İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif başkanlığındaki heyet, 13 Mayıs 2019 tarihinde Aşkabat’a günübirlik bir ziyaret gerçekleştirmiştir. Önce Türkmenistan Cumhurbaşkanı Gurbanguli Berdimuhammedov tarafından kabul edilen Zarif, daha sonra Türkmenistan Dışişleri Bakanı Rasit Meredov’la görüşmüştür. Ziyaret çerçevesinde ikili ve bölgesel meseleler masaya yatırılmıştır. ABD’nin yaptırımlarına maruz kalan İran ve ekonomik sorunlarla mücadele eden Türkmenistan için söz konusu ziyaretin sonuçları büyük önem arz etmektedir.

Nisan ayında planlanmasına rağmen 13 Mayıs’ta gerçekleşen Aşkabat ziyaretinde Zarif’in mevkidaşı Meredov’la uzun bir toplantı yaptığı haberlere yansımıştır. Haberlerde ayrıca Meredov’un Zarif’e “Türkmenistan’ın İran’la her alanda işbirliğini geliştirmek isteyen siyasi iradesi söz konusudur” dediği vurgulanmıştır.[1] “İran’la çalışabilecek siyasi irade” söyleminin yaptırımlardan sonra Tahran açısından çok önemli olduğu ortadadır. Görüşmede pek çok konunun ele alındığı açıklanmakla birlikte somut sonuç içeren bildiriler yayınlanmamıştır.

Aşkabat’taki görüşmelerin ana konusunu gaz meselesinin oluşturduğu sır değildir. İran’ın Türkmenistan’a 2 milyar dolarlık gaz ödemesi gecikince Aşkabat, 2017 yılının Ocak ayında gaz sevkiyatını durdurmuştu. Taraflar davayı uluslararası mahkemeye taşıyacaklarını bildirmişlerse de Türkmenistan’daki ekonomik kriz, İran’daki yeni yaptırım dönemi ve ülkenin kuzeyinin yurtdışından getirilecek gaza bağımlı olması gibi durumlar Tahran ve Aşkabat’ı gaz sorununu çözmek için yeni mekanizmalar aramaya itmektedir. Aşkabat’ta yapılan görüşmede gaz sorununun çözüldüğüne dair herhangi bir açıklama yapılmamıştır. Dolayısıyla, İranlıların ödemeyi malla yapma teklifinin Türkmenler tarafından kabul edilmediği anlaşılmaktadır. Muhtemelen Türkmenistan İran’ı daha zor sürecin beklediğini bildiği için taviz vermek istemeyip Tahran’ın kendi çizgisine geleceğini düşünmektedir. Yoksa ekonomik sorunları yüzünden daha önce verdiği fiyatı ucuz bularak işbirliğini sonlandırdığı Gazprom’la Türkmenistan’ın geçen aylarda yeniden çalışmaya başladığı bilinmektedir. İki ülkenin ekonomik sorunları büyümeye devam ederse tarafların gaz sorununu bir şekilde çözüme kavuşturmaları gerekecektir.

Zarif-Meredov görüşmesinde ulaştırma alanındaki işbirliği de görüşülmüştür. İran açısından Türkmenistan “kuzeye açılan kapı” görevi gördüğünden ulaştırma alanındaki işbirliği oldukça önemlidir ve ulaştırma işbirliği ikili ilişkilerin başat alanlarındandır. Transit ulaşım güzergahı olarak da demir ve kara yolu her iki ülke için önemli gelir kaynağı mahiyetindedir. Bu bağlamda görüşmelerde Özbekistan-Türkmenistan-İran-Umman Ulaştırma Koridoru ile ilgili meseleler de masaya yatırılmıştır.

İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, 2018 yılının Mart ayında Türkmenistan’a ziyaret gerçekleştirmiş ve ziyaret çerçevesinde ikili işbirliğini içeren 13 anlaşma imzalanmıştır. Zarif’in Aşkabat ziyaretinde Cumhurbaşkanı Berdimuhammedov’un İran ziyareti gündeme getirilmekle birlikte bu ziyaretin tam tarihi konusunda bir açıklama yapılmamıştır.

Berdimuhammedov-Zarif görüşmesinde de 12 Ağustos 2019 tarihinde Avaza’da gerçekleşecek 1. Hazar Ekonomi Forumu’nun ele alındığı bildirilmiştir.[2] Fakat Forum’a kısa bir süre kalmasına rağmen İran’dan üst düzey katılım olacağına dair Zarif’ten açıklama gelmemiştir. Türkmenistan’da 142 İran şirketi faaliyet yürütmektedir. 2018 yılı verilerine göre bu şirketler 1 milyar dolarlık 89 yatırım projesi gerçekleştirmiştir.[3] 13 Mayıs 2019 tarihinde Aşkabat’ta iki ülkenin iş çevrelerinin katıldığı bir forum da düzenlenmiştir.

Özetle Zarif’in Aşkabat ziyareti somut sonuçların elde edilmesi açısından faydalı olmamakla birlikte ikili ilişkilerin sürdürülmesi ve görüşmelerin yeniden yapılması açısından yararlı olmuştur, denilebilir. Çünkü ABD yaptırımları etkisini göstermeye başladığında İran’ın kuzeyde sadık bir komşuya ihtiyacı olacaktır. Türkmenistan-İran ilişkilerinde durum böyleyken Türkmen gazının Hazar üzerinden Anadolu’ya ve Avrupa’ya ulaştırılması konusundaki girişimlerin hızlandırılması, enerji çeşitliliği ve transit konumunun pekiştirilmesi açısından Türkiye için faydalı olacaktır.


[1] “Farsnews: Turkmenistan stremitsya k rasshireniyu svyazey s Iranom”, Turkmenportal, https://turkmenportal.com/blog/18970/farsnews-turkmenistan-stremitsya-k-rasshireniyu-svyazei-s-iranom, (Erişim Tarihi: 16.05.2019).

[2] “Prezident Turkmenistana i glava MID Irana obsudili vzaimodeystviya v sferakh TEK, transporta i sotrudnichestvo na Kaspii”, Turkmenportal, https://turkmenportal.com/blog/18966/prezident-turkmenistana-i-glava-mid-irana-obsudili-vzaimodeistviya-v-sferah-tek-transporta-i-sotrudnichestvo-na-kaspii, (Erişim Tarihi: 16.05.2019).

[3] “Turkmenistan i Iran obsudili sotrudnichestvo na Kaspii”, Trend News Agency, https://www.trend.az/casia/turkmenistan/3061420.html, (Erişim Tarihi: 16.05.2019).