Birleşik Krallık’ta Avam Kamarası Savunma Komitesi Başkanı Tobias Ellwood, AUKUS’un Hindistan ve Japonya’yı içerisine alacak şekilde genişletilmesi çağrısında bulunmuştur.[1] Bu önerinin gerçekleşmesi, Asya-Pasifik’in güvenliğini ve bölgesel güç dengelerini kökten değiştirebilir. Nitekim son dönemde Batı’nın Asya-Pasifik’teki güvenlik faaliyetleri artmakta, bölgede yeni ittifaklar ortaya çıkmakta veya bunların kapsamı genişlemektedir.
Hindistan, Japonya, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Avustralya arasında 2017 yılında resmiyet kazanan Dörtlü Güvenlik Diyaloğu’nun (QUAD), günümüzde daha geniş kapsamlı bir kolektif savunma örgütüne dönüştürülmesi veya Kuzey Atlantik Anlaşması Örgütü’yle (NATO) entegrasyonu tartışılmaktadır.[2] Bu çerçevede NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’in yakın geçmişte Güney Kore ve Japonya’yla gitmesi ve ayrıca Hindistan’la yürütülmesi planlanan stratejik diyalog, NATO’nun Asya-Pasifik’e doğru genişletilmesi olarak yorumlanabilir.
ABD’nin Çin’i çevreleme stratejisine hizmet ettiği düşünülen bir diğer oluşum da AUKUS’tur. İngiltere ve ABD’nin Avustralya’ya nükleer denizaltı teknolojisi ihraç etmesini öngören bu platform, QUAD’tan farklı olarak bir savunma-güvenlik ittifakı şeklinde anılmaktadır. Uzun süredir Japonya’nın da AUKUS’a katılabileceği tartışılmaktadır. Fakat bugüne kadar hem ABD hem de İngiltere, Japonya’nın bu işbirliğine katılacağı yönündeki iddiaları yalanlamıştır.[3] Bu yüzden de Londra’dan AUKUS’un genişletilmesi yönünde bir önerinin gelmesi dikkat çekicidir.
Halihazırda İngiltere, yakın zamana kadar nükleer denizaltı teknolojisini Japonya ve Hindistan’a vermeye istekli olmamıştır. Londra’nın iradesinin yanı sıra Tokyo ve Yeni Delhi’nin bu yönde bir talebinin olup olmadığına da bakılmalıdır. Daha açık bir deyişle, Japonya ve Hindistan’ın nükleer denizaltı üretimindeki son gelişmeleri ve bu anlamda ABD ve İngiltere’den yardım isteyip istemedikleri de dikkate alınmalıdır. Zira bu önerinin Tokyo ve Yeni Delhi nezdinde hiçbir karşılığı da olmayabilir. Nitekim geçmişte Japonya, AUKUS’a katılacağı yönündeki iddiaları yalanlamıştır.[4]
Hindistan açısından bakıldığında ise eğer bundan çok daha önceleri olsaydı Yeni Delhi, AUKUS’a katılmaya sıcak bakabilirdi. Ancak bu alanda Rusya’yla işbirliği yapmaktadır. Moskova ise Yeni Delhi’nin kritik-hassas nükleer teknoloji alanında Batı’yla işbirliği yapmasına karşı çıkmaktadır.[5] Hindistan, birkaç nedenden ötürü AUKUS’a katılmaya karşı çıkabilir. Birincisi, yukarıda belirtildiği gibi Rusya’nın itirazıdır. Örneğin Moskova, 2017 yılında bir İngiliz heyetinin Hindistan’da kiralık olarak görev yapan Rus nükleer denizaltını incelemesine tepki göstermiştir.[6]
İkincisi Hindistan, AUKUS’un imzalandığı 2021 yılına kadar Batılı güçlerden bu yönde yardım talep etmiş; fakat ABD ve İngiltere, söz konusu teknolojiyi Hindistan’a değil, Avustralya’ya sağlamıştır. Bunun üzerine Hindistan, nükleer denizaltı alanında Fransa’yla işbirliği arayışına yönelmiştir. Yakın zamanda ise iki ülke arasında ortak denizaltı üretimi konusunda işbirliğine varılmıştır.[7]
Üçüncüsü ise Hindistan, nükleer denizaltı üretiminde yerli savunma sanayini desteklemeyi tercih etmektedir ve yabancı savunma şirketlerinin payını azaltmaya dönük çalışmalar yürütmektedir.
Dördüncü olarak Yeni Delhi yönetimi, AUKUS’un Çin’i doğrudan hedef alan bir savunma ittifakı olduğunu düşünerek buna katılmaktan ve dolayısıyla bölgedeki askeri gerilimi tırmandırmaktan uzak durabilir.
İngiltere’nin AUKUS’u genişletme önerisinde bulunmasını bölgesel ve küresel konjonktürden bağımsız değerlendirmek doğru olmayacaktır. Öncelikle belirtmek gerekir ki; Batı Dünyası’nın Çin’e karşı mücadelesi derinleşmektedir. Bahse konu olan durum, Asya-Pasifik’te ABD ile İngiltere arasındaki uyumun artmasına ve ittifaklar yoluyla işbirliğini derinleştirmelerine imkan vermektedir. Nitekim İngiltere’nin bugüne kadar neden QUAD içerisinde yer almadığı da önemli bir sorudur. Aynı zamanda bu, ABD ve İngiltere’nin Asya-Pasifik’teki farklılaşan çıkarlarının göstergesidir. Fakat şimdi İngiltere, bu uyumsuzluğu kapatmak için harekete geçmiş gözükmektedir. Bazı analistler, AUKUS’un Hindistan ve Japonya’ya doğru genişletilmesini, İngiltere’nin QUAD’a katılma çabası olarak da yorumlamaktadır.[8] Çünkü bu iki aktör (Hindistan ve Japonya), aynı zamanda QUAD’ın parçasıdır.
İngiltere, tıpkı Avrupa’da olduğu gibi, Asya-Pasifik’te de savunma ittifakları kurma arzusundadır. QUAD ise bölgenin özgür ve açık hale getirilmesi için üye devletler arasında deniz seyrüsefer ve hava sahası güvenliği, ortak tatbikatlar yapılması, korsanlıkla mücadele ve statükonun korunması gibi alanlarda işbirliğini öngörmektedir. Bu yönüyle QUAD, bir savunma ittifakı olmaktan ziyade; bölgesel güvenliğe katkıda bulunmayı amaçlayan ortak bir platform konumundadır. Dolayısıyla İngiltere, son girişimleriyle birlikte QUAD’ın kolektif savunma-güvenlik örgütüne dönüşmesine katkıda bulunabilir.
İngiltere, şayet Hindistan ve Japonya’yı “Çin karşıtı” bir bölgesel oluşuma, örneğin AUKUS’a dahil etmeyi başarabilirse; bu, doğal olarak Asya’da NATO benzeri ittifakların oluşmasına zemin hazırlayabilir. Bölgede “Çin karşıtı” ittifakların kurulması, esasında Washington yönetiminin stratejisidir. Ancak Londra, bu stratejide kullanışlı bir aktör olarak öne çıkmaktadır. Çünkü bilhassa Hindistan, Çin’in karşısında konumlanmak istememektedir. ABD ise Hindistan’ı bu konuda ikna edememektedir.
Washington’a kıyasla Londra’nın Yeni Delhi’yle arası daha iyidir. Her şeyden önce eski sömürgesidir ve ona istediklerini kabul ettirmesi daha kolay olabilir. Diğer taratan ABD’nin de Japonya’yla olumlu münasebetleri vardır. Dolayısıyla bölgesel bir savunma ittifakı kurma yolunda İngiltere, Hindistan’la işbirliğini yoğunlaştırırken; ABD de Japonya’yı ikna etmeye yönelebilir.
Sonuç olarak Asya-Pasifik’teki ittifakların genişletilmesi, ABD’nin Çin’i çevreleme stratejisinin bir parçasıdır. Bu yüzden de İngiltere’nin son teklifi, ABD’nin çıkarlarıyla son derece uyumludur. Bu nedenle ilerleyen süreçte Hindistan, Güney Kore, Japonya, Avustralya, Kanada, Yeni Zelanda ve Fransa gibi aktörlerin bölgedeki ittifaklar çemberini genişletmeye devam edeceğini öne sürmek mümkündür. Öte yandan İngiltere’nin önerisinin henüz hükümete ait olmadığını ve Avam Kamarası’nda gündeme getirildiğini tekraren vurgulamak gerekir. Fakat Londra’nın yakın gelecekte Asya-Pasifik’teki kutuplaştırıcı siyasetine hız vereceği iddia edilebilir.
[1] “UK’s House of Commons Defence Panel Calls for Expansion of AUKUS To Include India, Japan”, The Print, https://theprint.in/defence/uks-house-of-commons-defence-panel-calls-for-expansion-of-aukus-to-include-india-japan/1341460/, (Erişim Tarihi: 30.01.2023).
[2] “NAIPTO-Toward a Eurasian, Transoceanic Multilateral Collective Defense Alliance”, Hudson, https://www.hudson.org/foreign-policy/naipto-toward-a-eurasian-transoceanic-multilateral-collective-defense-alliance, (Erişim Tarihi: 04.01.2023).
[3] “US Denies Inviting Japan to Join Aukus Security Alliance”, SCMP, https://www.scmp.com/news/asia/east-asia/article/3174185/us-denies-inviting-japan-join-aukus-security-alliance, (Erişim Tarihi: 30.01.2023).
[4] “Japan Denies Report of Invite to Join AUKUS To Develop Hypersonic Weapons”, The Week, https://www.theweek.in/news/world/2022/04/13/japan-denies-report-of-invite-to-join-aukus-to-develop-hypersonic-weapons.html, (Erişim Tarihi: 30.01.2023).
[5] “British Team, Not the Americans, Visited India’s Russian Nuclear Submarine”, The Print, https://theprint.in/defence/british-eam-visited-indian-nuclear-submarine/15766/, (Erişim Tarihi: 11.01.2023).
[6] Aynı yer.
[7] “India-France to Join Hands in Fighter and Submarine Design and Manufacturing”, Hindustan Times, https://www.hindustantimes.com/india-news/indiafrance-to-join-hands-in-fighter-and-submarine-design-and-manufacturing-101672890137294.html, (Erişim Tarihi: 11.01.2023).
[8] @MartijnRasser, “UK Asks To Join Quad”, Twitter, https://twitter.com/MartijnRasser/status/1619355392437362691?s=20&t=98F9P6uwD7FSnYrbt1HXdA, (Erişim Tarihi: 30.01.2023).
