23 Ocak 2023 tarihinde yaptığı açıklamada Güney Afrika Cumhuriyeti Uluslararası İlişiler ve İşbirliği Bakanı Naledi Pandor, ülkesinin Çin ve Rusya tarafından düzenlenecek bir tatbikata ev sahipliği yapacağını söylemiştir. Aynı zamanda Pandor, bu tatbikatın 17-27 Şubat 2023 tarihlerinde ifa edileceğini belirtmiştir.[1] Uluslararası sistemin mevcut yapısı dikkate alındığında, bu tatbikatın büyük ehemmiyet arz ettiği ifade edilebilir.
Bilindiği üzere Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Rusya-Ukrayna Savaşı’nın uzamasından rahatsızlık duymaktadır.[2] Bunun sebebi olarak savaşın Batı’yı konsolide etmesi gösterilmektedir. Savaşın uzamasının küresel ekonomiye verdiği zararın da Şi’yi rahatsız ettiği öne sürülmektedir. Zira Çin, küresel tedarik zincirinde çok önemli bir yere sahiptir. Bunun yanı sıra Pekin’in Batı’yla da son derece grift ekonomik ilişkileri vardır.
Dahası Batı, Çin’den Rusya üzerindeki nüfuzunu ve etkisini kullanarak Pekin’in savaşın bitmesi noktasında Moskova’yı ikna etmesini istemektedir. Bunun sebebi de Şi ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin arasında yakın bir diyaloğun bulunmasıdır. Tam da bu ortamda yapılacak ortak tatbikatlar vesilesiyle Pekin ve Moskova’nın Batı’ya karşı birliktelik mesajı verdiği söylenebilir. Çünkü Pekin ile Moskova arasında işbirliği olmasının ve ortak çıkarlar doğrultusunda birlikte hareket edilmesinin Batı için hem bölgesel hem de küresel bakımdan dezavantaj yaratan bir durum olduğu açıktır.
Nitekim Çin ve Rusya’nın bazı ihtilafları bulunsa da Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve NATO karşıtlıkları noktasında müşterek bir politika izledikleri görülmektedir. Mevzubahis tatbikatlar hasebiyle Çin’in Hint Okyanusu çevresinde Moskova’nın bulunmasını, Batı’ya karşı avantaj sağlayan bir durum olarak gördüğü ileri sürülebilir.
Öte yandan Rusya’nın Ukrayna’daki savaşta istediğini alamadığı ve gerilediği bilinmektedir.[3] Zira böylesi bir konjonktürde Rusya’nın batı sınırlarından uzak bir bölgede tatbikatlara katılarak Batı’ya Ukrayna’da işlerin yolunda gittiğine dair mesaj vermeye çalıştığı söylenebilir. Buna ek olarak Güney Afrika Cumhuriyeti açıklarının Asya-Pasifik Bölgesi’ne yakınlığı dikkate alındığında, Rusya’nın olası Tayvan Krizi’nde Çin’in yanında olacağını göstermeye çalıştığı da iddia edilebilir. Çünkü Batı’ya göre, Tayvan ve Ukrayna meseleleri arasında benzerlik vardır ve Ukrayna Savaşı’nda alınacak bir galibiyetin Taipei üzerinden Pekin’e de motivasyon sağlayacağı ifade edilmektedir.[4] Dolayısıyla bu durum, Tayvan üzerinden çıkması muhtemel herhangi bir krizde Batı’nın Rusya faktörünü de dikkate almasını gerektirecektir.
Diğer taraftan Çin’le yapılan söz konusu işbirliği sebebiyle Rusya’nın ilerleyen dönemde doğu sınırları ve bilhassa Hint Okyanusu ve Pasifik Okyanusu’nda yaşanması muhtemel güç ve nüfuz mücadelelerinde rol oynamak istediği çıkarımı yapılabilir. Bu anlamda söz konusu tatbikat, Rusya-Çin birlikteliğini arttırabilir. Bu birliktelik savaştan sonra da güçlü bir şekilde devam edebilir.
Bununla birlikte Batı’dan tatbikatlara yönelik ciddi eleştiriler geldiği bilinmektedir. Zira böylesi bir birlikteliğin Batı’nın çıkarlarına zarar vereceği aşikardır. Zaten Pandor da Batı’nın bazı tatbikatlara sesini çıkarmazken; bazı tatbikatları eleştirdiğini ve bunun bir “çifte standart” olduğunu dile getirmiştir.[5]
Bu noktada Güney Afrika Cumhuriyeti’nin bu tatbikatlardan memnuniyet duyduğu ifade edilebilir. Nitekim ülke, tatbikatları kendi ulusal güvenliği açısından önemli görüyor olabilir. Hatta Rusya ve Çin’in Güney Afrika Cumhuriyeti’ne bazı güvenlik garantileri vermiş olabileceği de düşünülebilir. Nitekim Çin’in Cibuti’de bir askeri üsse sahip olması da söz konusu çıkarımları kanıtlar niteliktedir.[6] Çünkü Cibuti ve Güney Afrika Cumhuriyeti coğrafi olarak oldukça yakındır.
Neticede Rusya ve Çin’in düzenleyeceği ortak tatbikatın gerek bölgesel gerekse de küresel açıdan birçok hedef ve mesaj barındırdığı söylenebilir. Moskova’nın ilerleyen süreçte bu birlikteliği Ukrayna Savaşı’nda Pekin’in desteğini almak için kullanmak isteyeceği de öne sürülebilir. Lakin Çin’in Rusya’ya Ukrayna Savaşı kapsamında açık bir destek vermeyeceği de öngörülebilir. Zira Pekin, daha ziyade Batı’ya mesaj verme gayesiyle çok kutupluluk arayışları bağlamında Moskova’yla yan yana durmaktadır.
[1] “South Africa Defends Planned Military Drills with Russia and China”, Reuters, https://www.reuters.com/world/africa/russias-lavrov-visits-ally-south-africa-amid-western-rivalry-2023-01-23/, (Erişim Tarihi: 06.02.2023).
[2] “U.S. Official Says China Is Uncomfortable with Russia’s Rhetoric, Activity in Ukraine”, The Wall Street Journal, https://www.wsj.com/articles/u-s-official-says-china-is-uncomfortable-with-russias-rhetoric-activity-in-ukraine-11668405751, (Erişim Tarihi: 07.02.2023).
[3] “Russia’s Withdrawal from Ukraine’s Kherson City Explained in Maps”, Al Jazeera, https://www.aljazeera.com/news/2022/11/10/russia-withdrawal-from-ukraines-kherson-explained-in-maps, (Erişim Tarihi: 07.02.2023).
[4] “Taiwan and Ukraine: How Two Crises, 5,000 Miles Apart, Are Linked, The Indian Express, https://indianexpress.com/article/explained/explained-global/how-taiwan-ukraine-crises-are-linked-8069763/, (Erişim Tarihi: 07.02.2023).
[5] “Lavrov Visit to South Africa: Pandor Defends Joint Russia-China Military Exercise, BBC News, https://www.bbc.com/news/world-africa-64373448, (Erişim Tarihi: 07.02.2023).
[6] “More Chinese Military Bases in Africa: A Question of When, Not If”, Foreign Policy, https://foreignpolicy.com/2022/08/16/china-military-bases-africa-navy-pla-geopolitics-strategy/, (Erişim Tarihi: 07.02.2023).
