Filipinler ve Japonya dışişleri ve savunma bakanları, 2+2 formatında görüşmeler yapmak üzere 8 Temmuz 2024 tarihinde Manila’da bir araya geleceklerdir.[1] Görüşmelerdeki en temel mesele, bölgesel güvenlik açısından kritik önemdeki Karşılıklı Erişim Anlaşması’nın (RAA) imzalanması olacaktır. Bu tür anlaşmalar, iki ülkenin askeri güçlerinin birbirlerinin topraklarını ziyaret etmesine olanak sağlamaktadır.
Güney Çin Denizi’nde Çin’le sık sık karşı karşıya gelen Filipinler, bu duruma karşı koymak amacıyla komşularıyla ve diğer Batılı müttefiklerle olan savunma bağlarını güçlendirmektedir. Benzer şekilde Doğu Çin Denizi’nde Diaoyu/Senkaku adaları üzerinde Çin’le uzun süredir rekabet halinde olan Japonya, özellikle Filipinler’le bu konuda güç birlikteliği kurma arayışındadır.
Her iki ülke de Çin’i hem ekonomik bir ortak olarak görmekte hem de bölgesel güvenlik açısından bir meydan okuma olarak değerlendirmektedir. Filipinler’in Çin’e bakışı, son yıllarda değişiklik göstermiş ve ikili ilişkiler iniş çıkışlı bir hal almıştır. Fakat Filipinler’de Ferdinand Marcos Jr. döneminde ABD’yle bağların gelişmesi, Çin’le ilişkileri olumsuz etkilemiştir.
Washington’un baskısı altında olan Manila, bölgesel güvenlik konularında Pekin’e daha fazla cephe almaya başlamıştır. Her ne kadar Filipinler, son yıllarda Çin’le ekonomik işbirliğini artırmış olsa da bölgesel güvenlik konularında ABD’nin etkisi altında kalmaktadır. Böylece Filipinler, Japonya’yla savunma ortaklığı kurmak suretiyle ABD’nin Çin’i kuşatma stratejisine destek vermektedir.
Japonya’nın Çin’le ilişkileri de tarihsel olarak iniş çıkışlı seyretmiş ve çoğu zaman gerilim veya çatışmalarla anılmıştır. Ancak ekonomik açıdan bakıldığında Japonya ve Çin arasındaki ticaret ve yatırım ilişkileri oldukça güçlüdür. Politik açıdan ise Japonya, Çin’e eleştiriler yöneltmekte ve müttefikleriyle işbirliği yaparak ona karşı denge politikası izlemektedir.
Japonya’nın “Özgür ve Açık Hint-Pasifik (FOIP)” stratejisinde Filipinler kritik bir konumda yer almaktadır.[2] Hatırlatmak gerekirse, 3-4 Kasım 2023 tarihlerinde Japonya Başbakanı Kishida Fumio, Filipinler’e resmi bir ziyarette bulunmuş ve Başkan Ferdinand R. Marcos Jr. ile görüşmelerde bulunmuştu. İki taraf, stratejik ortaklıklarını ve kurallara dayalı uluslararası düzene bağlılıklarını yeniden teyit etmişti.
İki ülke arasındaki yakın diplomatik ilişkilerin bir kanıtı olarak Kishida, Japonya Başbakanı düzeyinde ilk olmak üzere Filipinler Kongresi’nin özel bir ortak oturumunda konuşma yapmıştır. Söz konusu ziyarette Japonya, “Filipin donanmasının denizalanı farkındalık yeteneklerini geliştirmek” adına bir kıyı radar sistemi hibe etmiştir. Bunun yanı sıra Tokyo, Filipinler’e yeni gemiler ve uçak bağışlamıştır.
Son savunma anlaşmasıyla birlikte taraflar, insani yardım ve afet yardımı gibi askeri tatbikatlar ve operasyonlar için karşılıklı konuşlanma fırsatını elde edeceklerdir. Şu anda Manila’nın yalnızca Washington ve Canberra ile bu tür anlaşmaları mevcuttur. Söz konusu anlaşmanın gerçekleşmesi halinde bu, Japonya’nın bir Güneydoğu Asya ülkesiyle yaptığı ilk Karşılıklı Erişim Anlaşması olacaktır.
Japonya’nın Filipinler’le güvenlik girişimlerinin devam edeceğine dair göstergeler mevcuttur. Her iki ülke de bölgedeki büyük güç rekabetinin yoğunlaşmasından endişe duymaktadır. Her ikisinin de sırasıyla Güney Çin Denizi ve Doğu Çin Denizi’nde Çin’le toprak ve deniz anlaşmazlıkları vardır. Takımada ülkeleri olarak Japonya ve Filipinler, şu anda Tayvan Boğazı da dahil olmak üzere çok sayıda parlama noktasıyla dolu olan Hint-Pasifik bölgesinde barış ve istikrar konusunda ortak bir stratejik çıkara sahiptir.[3]
Filipinler ve Japonya’nın Karşılıklı Erişim Anlaşması imzalaması, Çin’le ilişkilerde gerilimi daha da artırabilir. Filipinler ve Japonya’nın askeri işbirliği güçlendiğinde, Çin tarafından potansiyel olarak bir tehdit olarak algılanabilirler. Özellikle Çin’in bölgesel işbirliği, barış ve itidal çağrıları[4] yaptığı bir dönemde bu tür anlaşmalar, bölgesel gerilimi tırmandırabilir.
Filipinler ve Japonya arasındaki savunma ortaklığı, dolaylı da olsa ABD’nin Çin’i kuşatma stratejisinin bir parçası olarak görülebilir. ABD’nin Asya-Pasifik’teki müttefikleriyle olan güçlü savunma işbirlikleri, temelde Çin’in bölgesel etkisini sınırlandırma amacını taşımaktadır. Nitekim Filipinler ve Japonya’nın ABD’yle savunma ilişkileri de uzun bir geçmişe dayanmaktadır. Her iki ülke de ABD ile güvenlik anlaşmaları imzalamış ve ABD’nin bölgesel güvenlik stratejilerinde önemli bir rol oynamıştır. Dolayısıyla Filipinler-Japonya savunma ortaklığı, ABD’nin son yıllarda Asya-Pasifik’e taşımış olduğu blok siyasetinin önemli bir yansıması olarak görülebilir.
Asya-Pasifik’te belirgin bir şekilde Filipinler-Japonya-ABD ittifakı ortaya çıkmaktadır. Bu üçlü ittifak, küresel bloklaşmanın Asya-Pasifik’e uzandığının birer göstergesidir. Her ne kadar taraflar, güvenlik ve istikrarı sağlama amacıyla bir araya geldiklerini söyleseler de bu tür oluşumlar bölgedeki diğer aktörlerin güvenliklerini olumsuz etkileyebilme kapasitesine sahiptir. Bu bağlamda Filipinler-Japonya-ABD, sözde bölgesel güvenlik tehditlerine karşı ortak bir savunma mekanizması oluşturarak bölgesel istikrarı korumayı amaçlamaktadırlar. ABD liderliğindeki Batı Bloku ve müttefikleri, Asya-Pasifik’te güçlü bir güvenlik ağı oluşturmayı hedeflemektedir. Filipinler-Japonya-ABD savunma ortaklığı da bölgesel güvenlik, ekonomik işbirliği ve ortak çıkarlar etrafında şekillenen bir işbirliği ağı olarak yorumlanabilir.
[1] “Philippines, Japan foreign and defence ministers to meet July 8 in ManilaPhilippines, Japan foreign and defence ministers to meet July 8 in Manila”, Reuters, https://www.reuters.com/world/asia-pacific/philippines-japan-foreign-defence-ministers-meet-july-8-manila-2024-06-28/, (Erişim Tarihi: 29.06.2024).
[2] “The Philippines-Japan Security Relationship: A New Golden Age?”, Fulcrum, https://fulcrum.sg/the-philippines-japan-security-relationship-a-new-golden-age/, (Erişim Tarihi: 29.06.2024).
[3] Aynı yer.
[4] “China’s Xi calls for ‘bridges’ amid trade, diplomatic frictions”, Reuters, https://www.reuters.com/world/china/chinas-xi-calls-bridges-amid-trade-diplomatic-frictions-2024-06-28/, (Erişim Tarihi: 29.06.2024).
