Avrupa Birliği (AB) üyesi olan Macaristan’ın blok içindeki ilişkileri kötüleştikçe, AB dışı aktörlerle bağlarının güçlendiği görülmektedir. Budapeşte yönetimi, hem izlediği çok yönlü ve çok boyutlu dış politika çerçevesinde hem de Brüksel’le olan ilişkilerini dengeleme açısından AB dışı güçlerle yakın ilişkiler sürdürmeye çalışmaktadır. Macaristan’ın söz konusu politikasını gerçekleştirmesinde Çin ve Rusya gibi küresel aktörlerle kurduğu olumlu münasebetler son derece önemlidir.
Pekin’i Budapeşte’yle olan ilişkilerini derinleştirmeye iten en önemli faktörlerden biri ise Macaristan’ın Çin’in gerçekleştirmeye çalıştığı Kuşak-Yol Projesi’nin önemli bir ayağını oluşturmasıdır. Zira Pekin’in mevzubahis siyasetinin gelişiminde Balkanlar ve Doğu Avrupa ülkeleriyle kurduğu bağlar belirleyici olmaktadır. Dolayısıyla Çin açısından Macaristan, son derece önemli bir ülkedir.
Bu bağlamda son zamanlarda Macaristan-Çin hattında mühim gelişmeler yaşanmıştır. 13 Aralık 2022 tarihinde Macaristan Dışişleri Bakanı Peter Szijjarto ve Çinli mevkidaşı Wang Yi’nin katıldığı video konferansta iki ülke, önemli bir anlaşma imzalamıştır. Bahse konu anlaşmaya göre taraflar, hükümetler arası bir “Kuşak-Yol İşbirliği Komitesi”nin kurulması noktasında mutabık kalmışlardır.[1]
Wang Yi, Budapeşte’nin Pekin’le Kuşak-Yol Projesi belgelerini imzalayan ilk Avrupa ülkesi olduğuna dikkat çekmiştir. Ayrıca Çin Dışişleri Bakanı, söz konusu anlaşmanın iki ülke arasında Kuşak-Yol Projesi’nin gelişimine yeni bir ivme kazandıracağına vurgu yapmıştır. Wang Yi’nin konuşmasında dikkat çeken bir diğer husus, Avrupa’yla olan ilişkilere atıfta bulunmasıdır. Çin ve Avrupa’nın rakip değil; her zaman ortak olduğunu öne süren Bakan, Macaristan’ın Çin-Avrupa ilişkilerini geliştirme noktasında yapıcı rol oynamaya devam edeceğine inandığını belirtmiştir.[2]
Wang Yi’nin açıklamalarında da anlaşılabileceği üzere Çin, Macaristan’la imzaladığı anlaşmayı yalnızca iki ülke bağlamında düşünmemektedir. Pekin, Budapeşte’yi bir anlamda AB’yle olan münasebetlerinin gelişiminde kritik bir aktör olarak değerlendirmektedir. Bu kapsamda Macaristan’ın Çin’in Avrupa’yla olan bağlarının gelişmesi konusunda arabuluculuk ve lobicilik faaliyetleri yürüttüğü söylenebilir.
Diğer taraftan Budapeşte’nin Pekin tarafından Kuşak-Yol Projesi’nin önemli bir parçası olarak görülmesinde Çin tarafından gerçekleştirilen Macaristan-Sırbistan Demiryolu Projesi oldukça mühimdir. Çünkü mevzubahis demiryolu, Kuşak-Yol Projesi’nin Avrupa’daki köprübaşı olarak nitelendirilmektedir.[3] AyrıcaPekin’in bu girişimi, Çin’inAB içindeki ilk büyük altyapı projesi olacaktır. Macaristan-Sırbistan Demiryolu Projesi’nin 2025 senesine kadar tamamlanması planlanmaktadır. Bunun yanı sıraprojenin amacı, Çin mallarının Yunanistan üzerinden Batı Avrupa’ya gönderilmesine katkı sağlamasıdır.[4]
Anlaşılacağı üzere söz konusu proje, Çin açısından son derece stratejik öneme sahiptir. Bu durum, Pekin’in niçin Budapeşte’ye ehemmiyet arz ettiğinin somut bir delilidir. Bu bağlamda Macaristan-Sırbistan Demiryolu Projesi’ni Çin’in Yunanistan’daki Pire Limanı’na yaptığı yatırımının tamamlayıcısı olarak görmek mümkündür. Diğer taraftan Macaristan ise bu proje sayesinde lojistik bakımından mühim bir merkeze dönüşebileceğini düşünmektedir. Tüm bunlar göz önünde bulundurulduğunda, bahsi geçen projenin tam bir kazan-kazan modeline sahip olduğu öne sürülebilir.
Öte yandan iki ülke arasındaki ilişkilerde eğitim ve kültür boyutunun da ön plana çıkmaya başladığı görülmektedir. Zira Çin, Şanghay’da bulunan Fudan Üniversitesi için Macaristan’ın başkenti Budapeşte’de bir kampüs inşa etmeyi planlamaktadır. Mevzubahis proje nedeniyle Çin, 1,5 milyar dolarlık bir yatırımda bulunacak ve bu, AB’deki ilk Çin Üniversitesi olacaktır.[5] Dolayısıyla iki ülke arasındaki münasebetlerin çok boyutlu bir nitelik taşıdığı söylenebilir. Dahası Çin tarafından Macaristan, Avrupa üzerinde kültürel nüfuzunu da arttırabileceği bir ülke olarak değerlendirilmektedir. Diğer bir deyişle Çin, Macaristan’ı hem kültürel anlamda hem de Kuşak-Yol Projesi çerçevesinde Avrupa’ya atılım yapabileceği bir nokta olarak görmektedir.
Ayrıca Macaristan’ın Çin’le olan ilişkilerinin ivme kazanmasının bir başka nedeni de Pekin’in diplomatik ilişkiler kurduğu ülkelerin, iç meselelerine karışmama politikasıdır. Zira son dönemlerde Brüksel ile Budapeşte arasında iç sorunlar nedeniyle sorunlar yaşandığı bilinmektedir. Bu bakımdan Macaristan’ı Çin’le ilişkileri ilerletme konusunda cezbeden en önemli noktalardan birinin de bu olduğu öne sürülebilir. Yani Brüksel-Budapeşte hattındaki gerilim, Çin’in Macaristan’da alan kazanmasına hizmet etmektedir.
Üstelik son dönemlerde Macaristan ekonomisinde birtakım sıkıntıların yaşanması ve AB’den istediği mali yardımları almakta zorlanması, Pekin’in Budapeşte için önemini daha da arttırmaktadır. Bununla birlikte Macaristan’ın AB dışındaki en önemli ortaklarından biri olan Rusya’nın da ambargolarla mücadele etmesi, ekonomik açıdan Çin’i ön plana çıkarmaktadır. Mevcut konjonktür dikkate alındığında, Pekin’in Moskova’ya kıyasla Budapeşte’ye ekonomik olarak sunabileceği teklifler çok daha fazladır.
Sonuç olarak Macaristan ile Çin arasında çok boyutlu bir işbirliğinin olduğu söylenebilir. Dahası Macaristan, Kuşak-Yol Projesi’nin önemli bileşenlerinden biridir. Pekin yönetimi, Budapeşte’yi Avrupa’yla olan münasebetlerinin gelişmesinde mühim ve yapıcı bir aktör olarak görmekledir. Bu bağlamda imzalanan son anlaşma sayesinde taraflar arasındaki ilişkilerin daha da ivme kazanacağı öngörülebilir.
[1] “China, Hungary Inject New Impetus into Belt And Road Cooperation”, China Global Television Network, https://news.cgtn.com/news/2022-12-13/China-Hungary-inject-new-impetus-into-Belt-and-Road-cooperation-1fJHA1KfOyQ/index.html, (Erişim Tarihi:14.12.2022).
[2] Aynı yer.
[3] Andreea Brînză, “China and the Budapest-Belgrade Railway Saga”, The Diplomat, https://thediplomat.com/2020/04/china-and-the-budapest-belgrade-railway-saga/, (Erişim Tarihi: 14.12.2022).
[4] Krisztina Than, Anita Komuves, “Hungary, China Sign Loan Deal For Budapest-Belgrade Chinese Rail Project”, Reuters, https://www.reuters.com/article/hungary-china-railway-loan-idUSL5N2CC6A0, (Erişim Tarihi: 14.12.2022).
[5] Balint Szalai-Reid Standish, “New Polls Show Increased Support in Hungary For Ties With China”, Radio Free Europe Radio Liberty, https://www.rferl.org/a/hungary-china-ties-warming-standish/31957393.html, (Erişim Tarihi:14.12.2022).
