Son yıllarda Bulgaristan, istikrarsız siyasi yapısıyla ön plana çıkmaktadır. Bunda özellikle Bulgaristan’ın son iki senedir seçim döngüsüne girmesi, mühim bir rol oynamaktadır. Son olarak Bulgaristan’da 2 Ekim 2022 tarihinde gerçekleşen genel seçimler sonucunda, hiçbir parti tek başına hükümet kuracak çoğunluğa sahip olamamıştır. Bu durum, koalisyon seçeneğini gündeme getirmiştir. Sırasıyla Bulgaristan’ın Avrupalı Gelişimi İçin Yurttaşlar (GERB), Değişime Devam (PP) ve Bulgaristan Sosyalist Partisi (BSP) hükümet kurma konusunda başarısız olmuştur.
Bu bağlamda Bulgaristan Cumhurbaşkanı Rumen Radev, 24 Ocak 2023 tarihinde ülkenin erken seçimlere gideceğini açıklamıştır. Bu nedenle Radev, 3 Şubat 2023 tarihinde ise Bulgaristan Parlamentosu’nu feshedecektir. 2 Nisan 2023 tarihinde yapılacak Bulgaristan seçimleri, ülkede son iki sene içinde gerçekleşecek beşinci seçim olması bakımdan dikkat çekicidir.[1]
Söz konusu durum, Bulgaristan’da yaşanan siyasi istikrarsızlığının ulaştığı boyutu göstermesi bakımdan son derece mühimdir. Dolayısıyla Bulgaristan, halihazırda 1989 yılında komünist rejimin yıkılmasından bu yana ülkedeki en kötü siyasi krizi yaşamaktadır. Öyle ki; ülke, 1989 senesinden bu yana ilk defa bir seçim döngüsüne kilitlenmiştir.
Hatırlanacağı üzere, Bulgaristan’da 2022 yılının Ekim ayında gerçekleşen genel seçimlerde son 32 yılın en düşük katılımı gerçekleşmiştir. Seçime katılım, yalnızca %39’la sınırlı kalmıştır.[2] Dolayısıyla bahse konu olan durum, son iki yılda istikrarsız hükümetlerle ön plana çıkan Bulgaristan’da seçmenlerin siyasilere kaybettikleri inancı göstermesi açısından önemlidir. Zira son senelerde Bulgaristan’daki hükümetlerin uzun süre görev yapamaması ve sürekli bir seçim atmosferinin olması, Bulgar halkının bir bakıma yorulmasına yol açmıştır. Bu bağlamda 2023 senesinin Nisan ayında gerçekleşecek seçimlerde de katılımın düşük kalabileceği öngörülebilir.
2 Ekim 2022 tarihinden 24 Ocak 2023 tarihine kadar geçen süreçte Bulgaristan’daki siyasi partilerin koalisyon kurma noktasında yapıcı bir tutum sergileyemedikleri görülmektedir. Her ne kadar 2 Ekim 2022 tarihli seçimlerde ilk iki sırada çıkan GERB ile PP, Avrupa Birliği (AB) ve Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) yanlısı olsa da orta noktada buluşamamışlardır. Bu durumda dış dinamiklerden ziyade; iç dinamikler etkili olmuştur. Zira GERB’in lideri eski Başbakan Boyko Borisov, PP ve Demokratik Bulgaristan (DB) tarafından tartışmalı bir siyasetçi olarak nitelendirilmektedir. Bunun temel sebebi, bahsi geçen partilerin Başbakanlığı sırasında Borisov’un yolsuzluğa karıştığını iddia etmesinden kaynaklanmaktadır.
Borisov, bahsi geçen seçimlerden sonra Avrupa-Atlantik merkezli bir hükümet kurma çağrısında bulunmuşsa da PP, “hırsızlık” koalisyonunda yer almayacaklarını ifade etmiştir.[3] Dolayısıyla Bulgaristan’daki temel sorunun Rusya ile Batı kampı arasındaki kavganın olmadığı ileri sürülebilir. Zira yolsuzluk vb. olaylar, Bulgaristan’ın önde gelen partileri arasında çatışmalar yaşanmasına sebebiyet vermektedir.
Öte yandan GERB, 14 Aralık 2022 tarihli parlamento oylamasında teknokrat bir hükümete Başbakanlık etmesi için Nikolay Gabrovski’yi aday göstermiştir. Lakin Gabrovski, 240 sandalyeli parlamentoda sadece 113 oy almış, dört siyasi partiden 125 milletvekili karşı oy kullanmıştır.[4] GERB’in hükümeti kuramaması üzerine Radev, yetkiyi PP’ye vermiştir. Lakin PP de 6 Ocak 2023 tarihinde hükümeti oluşturma konusunda başarısız olmuştur. PP, hükümeti kurmak amacıyla kilit reformlar ve öncelikler içeren bir bildiri sunmuş; ancak parlamentoda yalnızca 63 milletvekilinin desteğini alabilmiştir. DB, PP’yi desteklerken; GERB ile Rusya yanlısı aşırı sağcı Yeniden Doğuş (Vazrazhdane) bu partinin liderliğinde hükümet kurulmasına karşı çıkmıştır.[5]
Son olarak Radev, 16 Ocak 2022 tarihinde hükümet kurulması için yetkiyi BSP’ye vermiş; ancak bu parti de başarılı olamamıştır. BSP’nin Rusya yanlısı bir parti olması, parlamentoda GERB ile PP gibi partilerden destek almasını engellemiştir. Böylelikle Bulgaristan’da erken seçimlere giden yol açılmıştır.
Diğer taraftan Bulgaristan’ın yaşadığı iç çalkantılar, dış politika noktasında ülkenin önüne ciddi sınamalar çıkarmıştır. Bu durum, Bulgaristan’ın özellikle AB’yle uyum içinde hareket etmesini zorlaştırmıştır. Çünkü 2022 yılının Aralık ayında Bulgaristan’ın AB’ye üye ülkeler arasında serbest dolaşıma izin veren Schengen bölgesine katılımı veto edilmiştir. Şüphesiz bunda ülkenin son yıllarda yaşadığı siyasi istikrarsızlık belirleyici rol oynamıştır. Üstelik Sofya, 2024 senesi itibarıyla avro bölgesine de dahil olmak istemektedir. Ancak Bulgaristan’da istikrarlı bir hükümetin olmaması, Sofya’nın girişimini sonuçsuz bırakabilir.
Dahası Bulgaristan’ın karşılaşabileceği bir diğer sorun da AB fonlarına ilişkindir. Sofya yönetimi, 2022 senesinin Aralık ayında AB toparlanma fonundan 1,3 milyar avroluk ilk ödemeyi almıştır. Lakin Bulgaristan’ın fonun diğer kısımlarını alabilmesi için 22 kanun değişikliği yapması gerekmektedir.[6] 2023 yılının Şubat ve Nisan ayları arasında Bulgaristan’da işleyen bir parlamento olmayacağı göz önünde bulundurulduğunda, Sofya’nın fonların diğer kısmını alabilmesi hususunda sıkıntı yaşayacağı öngörülebilir.
Öte yandan Bulgaristan’daki siyasi istikrarsızlığın yol açtığı bir diğer sonuç da ülkede Radev’in gücünü arttırmış olmasıdır. Eski bir asker olan Radev, Rusya yanlısı bir kişi olarak değerlendirilmektedir. Dolayısıyla ilerleyen süreçte Bulgaristan’da Radev’in ön plana çıkacağı ve Rus nüfuzunun artacağı öne sürülebilir.
Neticede Bulgaristan, bir seçim döngüsüne kilitlenmiştir. Bu durumun devam edeceği öngörülebilir. 2 Nisan 2023 tarihinde gerçekleşecek seçimlerin önceki seçimler gibi parçalı bir parlamento yapısını ortaya çıkaracağı ve ülkedeki siyasi partilerin yine koalisyon kurma noktasında sorunlar yaşayacağı söylenebilir. Bu bağlamda Bulgaristan’da siyasi istikrarın sağlanmasının son derece zor olduğu ifade edilebilir.
[1] “Bulgaria Gears for Its Fifth Election in Two Years on April 2”, Reuters, https://www.reuters.com/world/europe/bulgaria-hold-early-elections-april-2-president-2023-01-24/, (Erişim Tarihi: 25.01.2023).
[2] “Elections in Bulgaria: Can a Government be Formed? Lowest Voter Activity in 32 Years”, Novinite, https://www.novinite.com/articles/216951/Elections+in+Bulgaria%3A+Can+a+Government+be+Formed%3F+Lowest+Voter+Activity+in+32+years, (Erişim Tarihi: 25.01.2023).
[3] “Bulgaria: “We Continue the Change” Did Not Accept GERB’s Offer- They Remain Opposition”, Novinite, https://www.novinite.com/articles/217006/Bulgaria%3A+%22We+Continue+the+Change%22+did+not+accept+GERB%27s+offer+-+they+remain+Opposition, (Erişim Tarihi: 25.01.2023).
[4] “Bulgaria’s GERB Fails to Install Technocrat Government to Fill Political Void”, Euractiv, https://www.euractiv.com/section/elections/news/bulgarias-gerb-fails-to-install-technocrat-government-to-fill-political-void/, (Erişim Tarihi: 25.01.2023).
[5] “Latest Attempt to form Government Fails in Bulgaria”, Bne IntelliNews, https://www.intellinews.com/latest-attempt-to-form-government-fails-in-bulgaria-266202/, (Erişim Tarihi: 25.01.2023).
[6] “Fitch Warns Bulgaria’s Political Turmoil Putting EU Funds, Eurozone Accession at Risk”, Bne Intelli News, https://www.intellinews.com/fitch-warns-bulgaria-s-political-turmoil-putting-eu-funds-eurozone-accession-at-risk-267993/?source=bulgaria, (Erişim Tarihi: 25.01.2023).