Schengen Bölgesi, kurulduğu 1985 yılından bu yana Avrupa entegrasyonunun sembolik sonuçlarından biri haline gelmiştir. Öyle ki; Schengen’e dahil olan ülkelerin vatandaşları vizesiz bir şekilde sınır kontrollerine ihtiyaç duymadan seyahat edebilme özgürlüğüne sahiptir. Ancak Avrupa Birliği’nin (AB) 27 üyesinden Bulgaristan, Romanya, Hırvatistan, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) ve İrlanda, Schengen’e dahil değildir. AB üyesi olmamasına rağmen İzlanda, Norveç, İsviçre ve Lihtenştayn ise Schengen içinde yer almaktadır.
Mevcut süreçte bölge, 22’si AB ülkesi olmak üzere 26 devleti ve yaklaşık 420 milyon Avrupalıyı kapsamaktadır.[1] Ancak 2007 yılında AB’ye katılan Bulgaristan, Romanya ve Hırvatistan, henüz Schengen Bölgesi’nin sağladığı avantajlardan yararlanmamaktadır. Bu nedenle uzun yıllardır serbest seyahat bölgesine katılmak için bekleyen Sofya ve Bükreş’in derin bir hayal kırıklığı yaşadığı aşikardır. Zira Avrupa Parlamentosu (AP), bahsi geçen ülkelerin 2011 yılında Schengen Bölgesi’ne katılmasına izin vermiştir.[2]
Bununla birlikte Bulgaristan ve Romanya’nın Schengen’e katılmak için gereken teknik gereklilikleri karşılayıp karşılamadığı konusunda anlaşmazlıklar söz konusudur. Avrupa Konseyi, Bulgaristan’ın Schengen Bölgesi’ne tam olarak katılıp katılamayacağı konusunda henüz oybirliğiyle bir karara varmamıştır. Nitekim 2011 yılında Fransa, Almanya, Finlandiya, İsveç, Hollanda ve Belçika, iki ülkedeki yolsuzluk, organize suç ve yargı reformlarıyla ilgili endişeler nedeniyle Bulgaristan ve Romanya’nın Schengen Bölgesi’ne katılmasına karşı çıkmıştır.
Buna rağmen 2022 yılının başlarında Almanya ve Fransa, konu hakkındaki yaklaşımlarını değiştirerek Bulgaristan ve Romanya’nın Schengen’e katılımı konusunda yeşil ışık yakmıştır. Dolayısıyla AB’nin en önemli iki ülkesindeki bu tavır değişikliği, sürecin hızlanması ve aynı zamanda üyeliğe sıcak bakmayan diğer ülkelerin tutumlarını değiştirmesi bakımından kritik rol oynamıştır. Öyle ki; Finlandiya ve İsveç’in tutumlarını yumuşattığı belirtilmektedir.[3]
Halihazırda Hollanda, bilhassa Bulgaristan’ın Schengen’e katılmasına net bir şekilde karşı çıkmaktadır. 18 Ekim 2022 tarihinde AP’de iki ülkenin Schengen’e dahil edilmesi konusunda alınan kararın hemen ardından Hollanda Parlamentosu, 20 Ekim 2022 tarihinde Bulgaristan ve Romanya’nın Schengen’e katılmasına karşı oy kullanmıştır. Hollanda Parlamentosu tarafından kabul edilen kararda, bir Schengen ülkesinde yolsuzluk ve organize suç gibi sorunların yaygınlığının ilgili ülkenin sınır kontrolünün işleyişinde ciddi sorunlara yol açabileceği ve Hollanda’nın ve tüm Schengen Bölgesi ülkelerinin güvenliği için risk oluşturabileceği belirtilmektedir.[4]
Öte yandan AB Komisyonu, 16 Kasım 2022 tarihinde Bulgaristan, Romanya ve Hırvatistan’ın Schengen Bölgesi’ne katılması yönünde görüş bildirmiştir. AB Komisyonu şu değerlendirmeyi yapmıştır:[5]
“Bulgaristan ve Romanya’nın 2011 yılında Schengen değerlendirme sürecini başarıyla tamamlamıştır. 2021 senesinin Aralık ayında Avrupa Konseyi, Hırvatistan’ın da iç sınır kontrolleri olmaksızın Schengen Bölgesi’ne katılmak için gerekli koşulları yerine getirdiğini doğruladı.”
Bulgaristan’ın Schengen Bölgesi’ne katılımı, Romanya ve Hırvatistan’la birlikte 8 Aralık 2022 tarihinde belirlenecektir. Ancak AB’nin genişlemesi noktasında Hollanda’nın söz konusu yaklaşımını değiştirmediği görülmektedir. Zira 2 Aralık 2022 tarihinde Hollanda Göç Bakanı Eric Van Der Burg, Romanya ve Hırvatistan’ın katılmaya hazır olduğunu; fakat Bulgaristan’ın henüz şartları yerine getirmediğini söylemiştir. Ayrıca Başbakan Mark Rutte, Romanya’yı kabul etme kararını “büyük bir adım” şeklinde nitelendirmiş ve bu kararın siyasi olmadığını belirtmiştir.[6]
Söz konusu açıklamalar, Hollanda’nın Romanya’ya yönelik tutum değişikliğine giderek yeşil ışık yaktığını; lakin Bulgaristan için katı tutumunu sürdürmeye kararlı olduğunu göstermektedir. Dolayısıyla 8 Aralık 2022 tarihinde Romanya ve Hırvatistan’ın Schengen’e katılımı için olumlu bir kararın çıkması beklenirken; Hollanda’nın Bulgaristan’ı yine veto edeceği düşünülmektedir.
Hollanda’nın bu tavrı, Bulgaristan’dan tepkiyle karşılanırken; bahse konu olan durum, iki ülke ilişkilerini de etkileyecek gibi görünmektedir. Zira Rutte’nin Bulgaristan’ın sınırlarında yolsuzluğa izin verdiği yönündeki iddialarının ardından Bulgaristan Cumhurbaşkanı Rumen Radev, Bulgaristan’ın Avrupa’nın dayanışmasına değil; dışlamasına maruz kaldığını dile getirerek duruma tepki göstermiştir.[7]
Sonuç olarak Romanya ve Hırvatistan, 8 Aralık 2022 tarihinde Schengen Bölgesi’ne katılım hakkı elde etmeye yaklaşmış görünmektedir. Ancak Hollanda’nın vetosu nedeniyle Bulgaristan için oybirliği sağlanmaması halinde Sofya, yine bir hayal kırıklığı yaşayacaktır. Nitekim bu durum, Bulgaristan’da Avrupa karşıtlığını güçlendirmesi ihtimallerini arttırırken; Bulgaristan’ın AB üyeliğini de tartışmaya açmaktadır. Ayrıca bu çıkmaz, AB üyesi olan ülkeyi, Avrupalı değerlerden uzaklaştırma riski de barındırmaktadır. Dolayısıyla tüm bu gelişmeler, AB’nin oybirliği ilkesinin gözden geçirilmesi için önemli bir dayanak niteliğindedir. Bununla birlikte Bulgaristan’ın Schengen üyeliğinin ertelenmesi, ülkenin ekonomisi için de olumsuz bir etki yaratacaktır.
[1] “AB Üyesi Bulgaristan ve Romanya Neden Schengen Bölgesi’ne Kabul Edilmiyor?”, Euronews, https://tr.euronews.com/my-europe/2022/10/24/ab-uyesi-bulgaristan-ve-romanya-neden-schengen-bolgesine-kabul-edilmiyor, (Erişim Tarihi: 05.12.2022).
[2] “Bulgaria and the Schengen Area: Will Bulgaria Join Soon?”, Etias Info, https://www.etias.info/bulgaria-schengen-area-member/, (Erişim Tarihi: 05.12.2022).
[3] Aynı yer.
[4] “Dutch Parliament Votes Against Bulgaria and Romania Joining Schengen”, Euractiv, https://www.euractiv.com/section/justice-home-affairs/news/dutch-parliament-votes-against-bulgaria-and-romania-joining-schengen/, (Erişim Tarihi: 05.12.2022).
[5] “Making Schengen Stronger: Bulgaria, Romania and Croatia are Ready to Fully Participate in the Schengen Area”, European Commission, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_22_6945, (Erişim Tarihi: 05.12.2022).
[6] “Netherlands Firmly Against Bulgaria Entering Schengen, but Romania & Croatia Can Join”, NL Times, https://nltimes.nl/2022/12/02/netherlands-firmly-bulgaria-entering-schengen-romania-croatia-can-join, (Erişim Tarihi: 05.12.2022).
[7] “Bulgarian President Radev: Instead of European Solidarity, Bulgaria Gets Cynicism”, Novite, https://www.novinite.com/articles/217823/Bulgarian+President+Radev%3A+Instead+of+European+Solidarity%2C+Bulgaria+gets+Cynicism, (Erişim Tarihi: 06.12.2022).
