Tarih:

Paylaş:

‘BOP Koalisyonu’na Karşı “Avrasya Beşlisi”

Benzer İçerikler

Avrasya Beşlisini, arzu edenler “Washington-Tel Aviv-Brüksel Hattı”na karşı şimdilik “Ankara-Moskova-Tahran Ekseni” ya da “Genişletilmiş Avrasya Direnç Cephesi” olarak da adlandırabilirler. Açıkçası, çok da yanlış olmaz; her ne kadar burada iki lokomotif güç olarak daha çok Türkiye-Rusya ikilisinin adı, kararlılığı ve inisiyatifi ön plana çıkıyor olsa da…

Fakat, şunu da peşinen söylemek ve bir hakkı teslim etmek gerekiyor. O da bu sürecin asıl mimarı olan Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev ve onun tartışılmaz rolü. Nazarbayev, bu çıkışı ile sadece Türk-İslam dünyasının değil, daha genel anlamda “Avrasya Coğrafyasının Aksakalı” olduğunu bir kez daha göstermiş oldu. Cumhurbaşkanı Sayın Erdoğan ile Rusya Devlet Başkan Sayın Putin’i de zaten onun dışında bir başka ismin bir araya getirmesi mümkün olamazdı.

Dolayısıyla, Cumhurbaşkanı Sayın Nazarbayev, gerek Türkiye-Rusya arasındaki krizin giderilmesinde, gerekse de coğrafyanın sorunlarını bölgenin kendisinin çözmesi gerektiği noktasındaki kararlı çıkışları ve bu bağlamda ortaya koyduğu işbirliğine dayalı barışçıl öneriler ve attığı somut adımlar ile bu unvanı fazlasıyla hak ediyor. Allah ona hayırlı ve uzun ömürler versin. Çünkü ona bu coğrafyanın fazlasıyla ihtiyacı var.

Sayın Nazarbayev’i böylesi bir Aksakal rolüne iten jeopolitik-stratejik gerekçelere/güdülere de değinmek gerekirse… Sayın Nazarbayev, Ortadoğu merkezli gelişmelerin başta Rusya, Kazakistan-Orta Asya olmak üzere tüm Avrasya coğrafyasını ve hatta Güney Asya’yı da tehdit etmeye başladığını görmüş durumda. Kazakistan’da yaşanan son terör olayları ile birlikte Afganistan’a komşu Orta Asya devletlerinin sınırlarında yaşanan terör eylemlerinin IŞİD/DAEŞ üzerinden coğrafyaya yönelmiş olması, bu tehdidin kaynağında yok edilmesi gerekliliğini ön plana çıkartmış görünüyor.

Bu bağlamda Sayın Nazarbayev, bu tehdidin ancak ve ancak etkin-güçlü-işleyen bir bölgesel güvenlik mekanizması ile önlenebileceğinin farkında olan bir lider olarak bu adımı atmış bulunuyor. Dolayısıyla, Büyük Ortadoğu Projesi (BOP)’nin Büyük Avrasya Projesi (BAP)’ne doğru bir seyir izlemeye başlaması, Sayın Nazarbayev’i önleyici bir diplomasiye itmiş  görünüyor.

Cenevre’den Astana’ya giden süreç, bundan ötürü “bölgesel inisiyatifin inşası” ve yeni bir güvenlik yapılanması noktasında önemli bir dönüm noktası olarak kabul edilebilir. Bir diğer ifadeyle, güvenlik eksenli/kaygılı olarak başlatılan bu süreç, eğer başarılı bir şekilde devam ettirilebilirse, aynen Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ)’nde olduğu gibi çok daha farklı oluşumları beraberinde getirebilir.

İran Faktörü…

Dikkatinizi çekmiştir. Yazımın ilk cümlesinde, “Ankara-Moskova-Tahran Ekseni” için özellikle “şimdilik” ifadesini kullandım. Elbette bunun geçerli sebepleri var. Bunlardan birincisi bu eksenin Tahran sacayağıyla, bir diğeri ise bu sacayağının aslında sadece üç ülke ile sınırlı kalmadığı ve kalmayacağı boyutuyla ilgili.

Bu kapsamda bir kere şunu açıkça söylemek gerekiyor: Mevcut haliyle “Ankara-Moskova-Tahran Ekseni” aslında tam olarak oturmuş değil. Halen kaygan ve fazlasıyla kaypak. İran’ın attığı son adımlar, her ne kadar bir bölgesel işbirliğine yönelik güçlü bir motivasyon kaynağı olarak kendisini göstermeye başlasa da, bunun ne kadar samimi olduğunu Tahran’ın özellikle Irak ve Suriye bağlamında atacağı adımlar ve ABD’ye karşı takınacağı tutum belirleyecek. O yüzden biraz daha zamana ihtiyacımız var. En azından İran’daki seçim sonuçlarını beklememiz gerekiyor.

Dolayısıyla burada gerçek manada bir “Üçlü”den bahsetmek gerekiyorsa, o da “Ankara- Moskova-Astana” hattı olacaktır. Astana’nın buradaki “Aksakal” rolü, “güven” ve “köprü” boyutuyla pratikte bir çok maddi güç unsurundan daha büyük bir önem arz ediyor. Bunun göz ardı edilmesi mümkün değil.

“Avrasya Direnç Cephesi”ne “Beşinci Sacayak”…

Eğer İran kararlı bir şekilde adımlarını atar ise, elbette “Avrasya Direnç Cephesi”ndeki yerini çok daha güçlü bir şekilde alacaktır. Burada İran açısından bir diğer önemli sınav Suudi Arabistan olacağa benzemektedir. Çünkü, Körfez/Suudi Arabistan son dönemdeki çıkışıyla Avrasya Cephesine bir adım daha yakın görünmektedir.

Daha somut bir şekilde ifade etmek gerekirse, “Avrasya Direnç Cephesi”ndeki ya da İran ile birlikte “Avrasya Beşlisi”ndeki bir diğer önemli sacayağı, önümüzdeki süreçte daha çok konuşacağımız “Körfez”/”Riyad” olacağa benzemektedir. Eğer bu sacayağı “Ankara-Moskova-Astana” hattına dahil olursa, o zaman “Genişletilmiş Ortadoğu/Avrasya Projesi” de tarih olacaktır. Hiç kuşkusuz, burada Tahran-Riyad ikilisinin yan yana gel(ebil)mesi oldukça önemli. Konjonktürün tarafları buna zorladığı bir ortamda bunun en azından imkansız olmadığının şimdilik altını çizmemiz gerekiyor.

Mevcut gidişatı yakından takip edenler, aslında bunun yeni-denenmemiş bir süreç olmadığını, Arap Baharı ile akamete/kesintiye uğrayan ve 2003-2011 aralığında güçlü bir pratiğe sahip olan (örneğin “2006 İsrail-Hizbullah Vekaleten Savaşı”nda olduğu üzere) “Türkiye-Suriye-Rusya-İran” dörtlüsünün bölgedeki oyun bozuculuğun/oyun kuruculuğunu görecektir.

Ve yine orada Ankara’nın Tahran-Riyad ikilisi arasında oynadığı pozitif rolün hakkını da teslim edecektir. Dolayısıyla, Ankara ve Astana, Türk-İslam dünyasının “İki Aksakal Başkent”i olarak önümüzdeki süreçte bir çok ezber bozan projeye-işbirliğine imza atacağa benzemektedir. Başta ABD olmak üzere, Batı’nın Türkiye’ye kızgınlığının ve saldırılarının altında da bu toparlayıcı rolü/misyonu yatmaktadır. Ama ne yaparlarsa yapsınlar. Daha önce de dediğimiz gibi, ok yaydan bir kere çıktı. Allah yar ve yardımcımız olsun.

Prof. Dr. Mehmet Seyfettin EROL
Prof. Dr. Mehmet Seyfettin EROLhttps://www.ankasam.org/author/mse/?lang=en
1969 Dörtyol-Hatay doğumlu olan Prof. Dr. Mehmet Seyfettin Erol, Boğaziçi Üniversitesi (BÜ) Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü’nden 1993 yılında mezun oldu. BÜ’de 1995 yılında Yüksek Lisans çalışmasını tamamlayan Erol, aynı yıl BÜ’de doktora programına kabul edildi. Ankara Üniversitesi’nde doktorasını 2005’de tamamlayan Erol, 2009 yılında “Uluslararası İlişkiler” alanında doçent ve 2014 yılında da Profesörlük unvanlarını aldı. 2000-2006 tarihleri arasında Avrasya Stratejik Araştırmaları Merkezi (ASAM)’nde görev yapan Erol, 2009 yılında Stratejik Düşünce Enstitüsü’nün (SDE) Kurucu Başkanlığı ve Yönetim Kurulu Üyeliği görevlerinde bulundu. Uluslararası Strateji ve Güvenlik Araştırmaları Merkezi (USGAM)’nin de kurucu başkanı olan Prof. Erol, Yeni Türkiye Stratejik Araştırmalar Merkezi (YTSAM) Uluslararası İlişkiler Enstitüsü Başkanlığını da yürütmektedir. Prof. Erol, Gazi Üniversitesi Stratejik Araştırmalar Merkezi (GAZİSAM) Müdürlüğü görevinde de bulunmuştur. 2007 yılında Türk Dünyası Yazarlar ve Sanatçılar Vakfı “Türk Dünyası Hizmet Ödülü”nü alan Prof. Erol, akademik anlamdaki çalışmaları ve medyadaki faaliyetlerinden dolayı çok sayıda ödüle layık görülmüştür. Bunlardan bazıları şu şekilde sıralanabilir: 2013 yılında Çağdaş Demokratlar Birliği Derneği tarafından “Yılın Yazılı Medya Ödülü”, 2015 yılında “APM 10. Yıl Hizmet Ödülü”, Türkiye Yazarlar Birliği tarafından “2015 Yılın Basın-Fikir Ödülü”, Anadolu Köy Korucuları ve Şehit Aileleri “2016 Gönül Elçileri Medya Onur Ödülü”, Yörük Türkmen Federasyonları tarafından verilen “2016 Türkiye Onur Ödülü”. Prof. Erol’un 15 kitap çalışması bulunmaktadır. Bunlardan bazılarının isimleri şu şekildedir: “Hayalden Gerçeğe Türk Birleşik Devletleri”, “Türkiye-AB İlişkileri: Dış Politika ve İç Yapı Sorunsalları”, “Avrasya’da Yeni Büyük Oyun”, “Türk Dış Politikasında Strateji Arayışları”, “Türk Dış Politikasında Güvenlik Arayışları”, “Türkiye Cumhuriyeti-Rusya Federasyonu İlişkileri”, “Sıcak Barışın Soğuk Örgütü Yeni NATO”, “Dış Politika Analizinde Teorik Yaklaşımlar: Türk Dış Politikası Örneği”, “Krizler ve Kriz Yönetimi: Aktörler ve Örnek Olaylar”, “Kazakistan” ve “Uluslararası İlişkilerde Güncel Sorunlar”. 2002’den bu yana TRT Türkiye’nin sesi ve TRT Radyo 1 (Ankara Radyosu) “Avrasya Gündemi”, “Stratejik Bakış”, “Küresel Bakış”, “Analiz”, “Dosya”, “Haber Masası”, “Gündemin Öteki Yüzü” gibi radyo programlarını gerçekleştirmiş olan Prof. Erol, TRT INT televizyonunda 2004-2007 yılları arasında Arayış, 2007-2010 yılları arasında Kanal A televizyonunda “Sınır Ötesi” ve 2020-2021’de de BBN TÜRK televizyonunda “Dış Politika Gündemi” programlarını yaptı. 2012-2018 yılları arasında Millî Gazete’de “Arayış” adlı köşesinde dış politika yazıları yayımlanan Prof. Erol’un ulusal-uluslararası medyada çok sayıda televizyon, radyo, gazete, haber siteleri ve dergide uzmanlığı dahilinde görüşlerine de başvurulmaktadır. 2006-2018 yılları arasında Gazi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde ve Ankara Üniversitesi Latin Amerika Araştırmaları Merkezi’nde (LAMER) de dersler veren Prof. Erol, 2018’den bu yana Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde öğretim üyesi olarak akademik kariyerini devam ettirmektedir. Çok sayıda dergi ve gazetede yazıları-değerlendirmeleri yayımlanan; Avrasya Dosyası, Stratejik Analiz, Stratejik Düşünce, Gazi Bölgesel Çalışmalar, The Journal of SSPS, Karadeniz Araştırmaları, gibi akademik dergilerde editörlük faaliyetlerinde bulunan Prof. Erol, Bölgesel Araştırmalar, Uluslararası Kriz ve Siyaset Araştırmaları, Gazi Akademik Bakış, Ege Üniversitesi Türk Dünyası İncelemeleri, Demokrasi Platformu dergilerinin editörlüklerini hali hazırda yürütmektedir. 2016’dan bu yana Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi (ANKASAM) Kurucu Başkanı olarak çalışmalarını devam ettiren Prof. Erol, evli ve üç çocuk babasıdır.