Azerbaycan’ın kurtarılan topraklarında yürütülen mayın temizleme çalışmaları önemli ilerleme kaydetti. Ağdam, Füzuli ve Hocalı rayonlarının yaklaşık yüzde 40’ında kara mayınlarının temizlendiği açıklandı. Cumhurbaşkanı’nın Özel Temsilcisi Emin Hüseynov, bu gelişmeyi Şuşa’da düzenlenen Birinci İslam Dünyası Kültür Forumu’nun açılışında duyurdu.
Hüseynov, Ağdam’ın yaklaşık yüzde 50’si, Füzuli’nin ise yüzde 60’ının mayınlardan arındırıldığını belirtirken, Hocalı’da çalışmaların henüz sınırlı düzeyde olduğunu ifade etti. “Hocalı’da sadece küçük bir alan mayınlardan temizlenmiş durumda. Ancak kültürel ve tarihi alanlarımızın da bulunduğu bu bölgede de yakın zamanda mayın temizleme faaliyetleri hız kazanacak” dedi. Hüseynov’a göre mayın temizliği, Azerbaycan’ın Karabağ bölgesinde geçmişte yaşanan silahlı çatışmaların etkisini azaltmak ve bölgeyi yeniden imar etmek amacıyla yürüttüğü kapsamlı stratejinin bir parçasını oluşturuyor. Ancak, yoğun şekilde döşenmiş kara mayınları, bu süreci ciddi şekilde yavaşlatıyor.
1990’lı yıllardan bu yana, Ermenistan silahlı kuvvetlerinin Karabağ ve Doğu Zengezur bölgelerine bir milyondan fazla kara mayını yerleştirdiği bildiriliyor. 2020’deki savaşın ardından, yalnızca 2021 üretimi yaklaşık 3.000 kara mayını, Kelbecer ve Laçın bölgelerinde tespit edildi. Bu durum, çatışmaların sona ermesine rağmen tehditlerin sürdüğünü gözler önüne seriyor. 2020 yılındaki savaşın sona ermesinden bu yana 392 Azerbaycan vatandaşı mayın patlamaları nedeniyle hayatını kaybetti ya da yaralandı. Ermenistan’ın saldırganlığı başladığından bu yana ise toplam 3.400’den fazla kişi, bunlar arasında 358 çocuk ve 38 kadın da dahil olmak üzere, mayınların kurbanı oldu. En son olaylardan biri 4 Nisan’da yaşandı. Cəbrayıl’da Azerbaycan Milli Mayın Temizleme Ajansı (ANAMA) çalışanı bir kişi ve Ağdam’da üç sivil mayın patlaması sonucu yaralandı.
Ermenistan’ın mayın tarlalarına dair harita sağlamadaki isteksizliği, temizleme çalışmalarının önündeki en büyük engellerden biri olmaya devam ediyor. Ermenistan 2021 yılında 97.000 patlayıcının yerini gösterdiği iddia edilen 972 haritayı Azerbaycan’a teslim ettiğini açıklasa da ANAMA bu haritaların eksik ve güvenilmez olduğunu belirtiyor. Ön tahminlere göre, Azerbaycan topraklarının yaklaşık yüzde 12’si, 1.5 milyon kara mayını ve sayısı bilinmeyen patlamamış mühimmatla kirlenmiş durumda. 1991 yılında Ermenistan, Azerbaycan’a karşı tam kapsamlı bir askeri saldırı başlattı ve bu çatışmalar 1994 yılındaki ateşkese kadar sürdü. Savaş sonucunda, Azerbaycan’ın uluslararası düzeyde tanınan topraklarının yüzde 20’si işgal edildi, 30.000’den fazla kişi hayatını kaybetti ve 1 milyon kişi etnik temizlik sonucu zorla yerinden edildi. 27 Eylül 2020’de Ermenistan güçlerinin Azerbaycan askeri noktalarına ve sivil yerleşimlere saldırmasıyla yeniden alevlenen çatışmalar, 44 gün süren karşı taarruz sonucu Azerbaycan’ın Cəbrayıl, Füzuli, Zəngilan, Qubadlı ve Şuşa dahil olmak üzere 300’den fazla yerleşimi kurtarmasıyla sona erdi. Savaş, 10 Kasım 2020’de Azerbaycan, Ermenistan ve Rusya arasında imzalanan üçlü bildiriyle son buldu. Bu bildirge ile Ağdam, Kelbecer ve Laçın bölgeleri Azerbaycan’a geri verildi. Savaşın ardından Azerbaycan devleti, iç göçmenlerin güvenli geri dönüşünü sağlamak amacıyla kurtarılan bölgelerde kapsamlı mayın temizleme faaliyetleri yürütüyor. Ancak bu süreç, Ermenistan’ın hâlâ güvenilir mayın haritalarını paylaşmaması ve 2020-2023 yılları arasında 500 kilometrelik alana yeni mayınlar yerleştirmesi nedeniyle zorluklarla karşı karşıya. ANAMA’nın verilerine göre, yalnızca 2024 yılında 62.023 hektarlık alan temizlendi. Bu süreçte 59.163 adet patlamamış mühimmat, 4.286 adet personel mayını ve 2.372 adet tank mayını etkisiz hale getirildi.
