Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in 12 Temmuz 2021 tarihinde kaleme aldığı “Ukraynalılar ve Rusların Tarihsel Birliği Üzerine” başlıklı makalesi; içeriği, üslubu ve hedefleri nedeniyle çeşitli tartışmalara yol açmıştır. Makalenin doğrudan muhatabı konumundaki Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski, alaycı bir üslupla “Putin’in böyle kapsamlı bir işle uğraşacak kadar boş vakti olmasını kıskandığını” dile getirmiştir.[1] Çok sayıda uzman da söz konusu makalenin “kardeşçe” görünmesine rağmen “tehlikeli” olduğunu ve Rus liderin tabiri caizse “aba altından sopa gösterdiğini” öne sürmüştür.
Makalede sıklıkla “tek millet” vurgusu yapılması dikkat çekmiştir. Putin’in iki toplum arasındaki farklıklara dair Polonyalılardan Ukrayna entelijensiyasına ve Sovyetler Birliği’nin uyguladığı stratejilerden Batılı devletlerin politikalarına kadar pek çok konuyu eleştirmesi; fakat meseleyi bir türlü Moskova’nın mevcut politikalarına getirmemesi, Ukrayna’da ağır tenkitlere sebebiyet vermiştir. Bir diğer ifadeyle Putin’in yaptığı “birlik” vurgularına rağmen Rusya adına hiçbir sorumluluk üstlenmeyip güncel ayrışmalarda ısrarla kendi tarafının haklılığını savunması, Ukrayna medyasının odaklandığı en kritik mesele olmuştur.
Bahse konu olan durum hasebiyle makale gerek Ukrayna’da gerekse de dünyanın muhtelif bölgelerinde “tehlikeli” bir adım şeklinde yorumlanmıştır. Hatta makalenin ardından Ukrayna’daki Rusya yanlısı gruplara Moskova’nın verdiği desteğin artacağı görüşü de ağırlık kazanmıştır.[2] Dolayısıyla Putin’in oluşturmaya çalıştığı “kardeşlik” atmosferi samimi bulunmamıştır.[3] Nitekim bazı yazarlar, bahsi geçen makalenin “savaştan bir adım öncesi” olduğunu[4] ya da salgın sürecinde Rus halkının dikkatini başka yöne çekmek için kaleme alındığını öne sürmüştür.
Dahası Putin’in Ukrayna’nın Batı’yla ilişkileri hakkındaki fikirleri ve “tek millet” vurgusu, Hitler’in Avusturya’nın ilhakı öncesinde yaptığı konuşmalara benzetilmiştir.[5] Bazı uç görüşlerin yaklaşımları ve Rusya’nın ekonomik ve toplumsal yapısı düşünüldüğünde, makalede tarihsel bir meşruiyet arayışının bulunduğu ifade edilebilir. Zira Ukrayna’nın özgün kimliğinin göz ardı edilip “Rus üst-kimliğinin” ön plana çıkarılması, çeşitli dönemlerde farklı kişilerce dile getirilen “Ukrayna diye bir ülkenin bulunmadığı ve bu coğrafyanın tarihi Rus topraklarının bir parçasını teşkil ettiği” düşüncesini anımsatmıştır. Bu da Kiev’de huzursuzluk yaratmıştır.
Her ne kadar konuya dair çeşitli fikirler ortaya atılsa da Moskova yönetiminin Ukrayna merkezli gelişmeler esnasında yumuşak güç unsurlarını da kullanmaya çalıştığı söylenebilir. Mevzubahsi makale de bu perspektiften okunmalıdır. Ancak oluşan tepkiler gösteriyor ki; bu yumuşak güç kullanma çabası, yaygın biçimde Rus saldırganlığının yeni bir boyutu ve sert güç için meşruiyet unsuru olarak değerlendirilmektedir. Yani Ukrayna’da oluşan düşünce, makalenin yayılmacı politikayı haklı çıkarma aracı olarak kullanılmaya çalışıldığı yönündedir.[6] Lakin makalenin hedefine ulaşıp ulaşmadığını zaman gösterecektir.
Diğer taraftan makalede yer alan “kardeşlik” ve “birlik” vurgularıyla tezat oluşturan bir başka nokta da farklı dönemlere ilişkin tarihsel atıflarda bulunan kapsamlı yazıda, “kardeş” Ukrayna halkının kıtlık sebebiyle milyonlarca kayıp verdiği Holodomor’a değinilmemesidir. Benzer bir duruma Ukrayna Cumhurbaşkanı da dikkat çekmiş ve İkinci Dünya Savaşı zaferi konuşulurken Rusya’nın Ukrayna’yı unuttuğunu; fakat “kardeş toplum” demeleri gereken durumlarda hemen hatırladığını belirtmiştir.
Putin’in makale aracılığıyla “Ukrayna’nın patronları” ve “kardeşliğe ihanet eden Ukrayna yönetimi” olarak nitelendirdiği iki grubu hedef aldığı aşikardır. Makalenin hedef kitlesi, Rus ve Ukrayna halklarıdır. Ancak kimi yazarlara göre, Ukrayna halkının büyük kısmı Ruslarla farklı toplumlar olduklarını düşünmektedir. Dolayısıyla Kırım’ın ilhakını gören ve bundan rahatsızlık duyan Ukraynalılar için Rus liderin yazısının pek bir anlamı yoktur.[7]
Putin’in ve danışmanlarının böyle bir ihtimali gözden kaçırmayacağı varsayımıyla, “Öyleyse bu makale, kim için ve ne amaçla yazıldı?” sorusu üzerine düşünülmelidir. 2014 yılında Kırım’daki hadiseleri gören ve Kiev yönetimine bağlılık duyan Ukraynalıların Moskova’ya mesafeli yaklaşacağı açıktır. Dolayısıyla bu kişilerin bahse konu olan makaleyi okuduktan sonra fikir değiştirmesi beklenmemelidir. Zaten bu yüzden de Putin’in Ukrayna’da çoğunluğu teşkil eden bu kesimi hedef almadığı söylenebilir. Yani makalenin amacı konusunda geriye halihazırda Moskova yönetimine sempati besleyen kesim ile Kiev yönetimi kalmaktadır. Zira makale, bir yandan tarihi dönemlere atıflar yaparak halklar arasında “kardeşlik” olduğunu anlatmaya çalışırken; diğer taraftan da Kiev yönetimini suçlamaktadır.
Rus liderin Kiev’e yönelttiği temel eleştiriler ise ekonomik zorluklar yaşayan Ukrayna’nın “Batılı patronlar” tarafından yönetilmesi, ülkenin Rusya’ya karşı jeopolitik bir silah olarak kullanılması ve “anti-Rusya” akımının oluşturulmasıdır. Bir anlamda Putin, söz konusu makaleyi yazarak Kiev’e aba altından sopa göstermiştir.
Tüm bu vurgulardan ötürü Ukrayna toplumunun büyük çoğunluğu tarafından Putin’in makalesi, Zelenski yönetimine hitap eden yeni bir saldırganlık girişiminin ilk sinyali şeklinde algılanmıştır. Bu çerçevede Rus liderin halklar arasındaki yakınlığa yaptığı vurguyla Ukrayna’daki Rusya destekçisi gruplara seslenmeyi tercih ettiği ve tarihsel meşruiyet arayışında olduğu söylenebilir.
[1] Sergey Martynets, “Не по-братски так поступать”: Зеленский отреагировал на статью Путина (Non ita frater Zelensky erectis supra Putin)”, Segodnya, https://politics.segodnya.ua/politics/ne-po-bratski-tak-postupat-zelenskiy-otreagiroval-na-statyu-putina-1563368.html, (Erişim Tarihi: 27.07.2021)
[2] Walter Russel Mead, “Why Putin Still Covets Ukraine”, Wall Street Journal, https://www.wsj.com/articles/valdimir-putin-article-historical-unity-ukraine-russia-11626724284, (Erişim Tarihi: 27.07.2021)
[3] Peter Dickinson “Putin’s New Ukraine Essay Reveals İmperial Ambitions”, Atlantic Council, https://www.atlanticcouncil.org/blogs/ukrainealert/putins-new-ukraine-essay-reflects-imperial-ambitions/ (Erişim Tarihi 27.07.2021)
[4] Anders Aslund, “Putin’s Dangerous Ukraine Narrative”, Project Syndicate, https://bit.ly/3fQDVlt, (Erişim Tarihi: 27.07.2021)
[5] Leonid Bershidsky, “Why Ukraine Lives Rent-Free in Putin’s Head”, https://www.bloomberg.com/opinion/articles/2021-07-15/why-ukraine-lives-rent-free-in-vladimir-putin-s-head, (Erişim Tarihi: 27.07.2021)
[6] Sergey Martynets, “Нас ждет новая волна агрессии? Эксперт расшифровал статью Путина об Украине (An id exspectamus, in quo populus aliquis lacessitur novi fluctus? Peritiae Putin scriptor articulus componerentur de Ucraina)”, Politics Segodnya https://politics.segodnya.ua/politics/nas-zhdet-novaya-volna-agressii-ekspert-rasshifroval-statyu-putina-ob-ukraine-1563324.html, (Erişim Tarihi 28.07.2021)
[7] “«Чем дольше длится война, тем длиннее придётся писать тексты»: советник президента Зеленского и другие эксперты из Украины о статье Путина (Quo diutius trahebatur bellum manet, tollet eum iam scribere texts ‘: consiliario ad Praeses Zelensky et, aliisque peritis in Russia Putin de articulum)” The Insider, https://theins.ru/news/243418?utm_source=telegram.me&utm_medium=social&utm_campaign=putin-opublikoval-davno-anonsirovannuyu-s&utm_content=52631435, (Erişim Tarihi 28.07.2021)
