Türkmenistan ve Hindistan, Asya’nın komşu bölgelerinde bulunan ve ilişkileri çok yönlü bir şekilde gelişme potansiyeli olan devletlerdir. İki ülke arasındaki bağlar; güvenlik, enerji ve koridorlar üzerinden şekillenmektedir. Bu durum, taraflar arasında güçlü bir kazan-kazan ilişkisi yaratmaktadır. Zira Türkmenistan’ın enerji kaynakları ve Hindistan’ın artan ekonomik gücü, iki aktörün ilişkilerinin güçlenmesindeki en önemli faktörlerdendir.
Dünya siyasetinde artan tansiyona ve çeşitli terör gruplarının saldırıları nedeniyle Aşkabat ile Yeni Delhi arasındaki ilişkilerde güvenlik ana konu başlıkları arasındadır. Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) Afganistan’dan geri çekiliş sürecinde iki devletin de benzer bir tutum benimsediği söylenebilir. Zira Daimi Tarafsızlık Statüsü’ne sahip olan ve ülke yönetiminde laik bir anlayışı benimseyen Aşkabat yönetimi, Afganistan’a pragmatist çerçeveden yaklaşarak ilişkileri güçlendirmeye çalışmıştır. Bu süreçte Türkmenistan, Afganistan’daki krizlerin bitmesi ve çeşitli tehditlerin zemin kazanmaması için insani yardım göndermiştir.
Yeni Delhi ise ilk aşamada ABD’nin geri çekilmesini desteklemezken; bir süre sonra pragmatist çerçevede Taliban’la temas kurmuş ve bu ülkeye çeşitli insani yardımlar göndermiştir. Günümüzde iki devlet de bölgedeki radikal unsurların etkisizleştirilmesini, Afganistan’da kapsayıcı bir yönetim kurulmasını ve Afganistan’ın çeşitli projelere dahil olmasını istemektedir.
Diğer taraftan Hindistan ve Türkmenistan denildiğinde akıllara Türkmenistan-Afganistan-Pakistan-Hindistan Doğalgaz Boru Hattı Projesi (TAPI) gelmektedir. TAPI, Orta Asya ile Güney Asya’yı birbirine bağlayacak olan enerji projesidir. Söz konusu proje kapsamında Türkmenistan, Hindistan’a önemli miktarda doğalgaz transfer etmeyi planlamaktadır. Aşkabat ve Yeni Delhi yönetimleri, bu projenin bir an önce hayata geçmesini isterken; enerji üzerinden kurulacak olan bağ güçlü bir kazan-kazan ilişkisinin ivme kazanmasına hizmet edecektir. Bu bağlamda güvenlik faktörü büyük önem taşımaktadır. Zira TAPI’nın geçtiği ülkelerden biri Afganistan’dır ve bu ülkenin güvenliği, Türkmenistan ile Hindistan’ın ekonomi ve enerji güvenliğine katkı sunacaktır.
Tarafların ilişkilerindeki bir diğer önemli başlık ise koridorlardır. Bilindiği gibi Hindistan, Uluslararası Kuzey-Güney Ulaştırma Koridoru’nun (INSTC) hayata geçmesi önem taşımaktadır. Hindistan, INSTC aracılığıyla Güney Asya’nın dışına çıkarak Rusya ve Avrupa ülkelerine ulaşmak istemektedir. Bu sayede hem Avrupa pazarlarına hem de Rusya’nın enerji kaynaklarına daha kısa güzergahtan ve daha düşük maliyetle erişebilecek olan Hindistan, küresel bir vizyonla hareket ederek önemli bir güce evrilme sürecini hızlandıracaktır. Bu noktada Türkmenistan, INSTC’nin Hazar bölgesindeki üç rotasından birinin üzerinde bulunmaktadır. Ayrıca INSTC kapsamında Aşkabat, Yeni Delhi’nin Orta Asya’ya açılan kapısıdır.
İkili münasebetlerdeki koridorlar faktörü, sadece Hindistan’ın yeni bölgelere ulaşmasını sağlamamaktadır. Diğer yandan Türkmenistan’ın da yeni coğrafyalara açılmasına imkan tanımaktadır. Bu bağlamda India Ports Global Limited’in Genel Müdürü Sunil Mukundan, 3-4 Mayıs 2023 tarihinde düzenlenen “Uluslararası Taşımacılık ve Transit Koridorları: Arabağlantı ve Gelişim 2023 (ITTC 2023)” konulu konferansa katılmak için Aşkabat’ı ziyaret etmiştir. Ziyaret sürecinde açıklamalarda bulunan Mukundan, Türkmen mallarının Hindistan üzerinden Güneydoğu Asya’ya ve ötesine ulaştırılması konusunda işbirliği yapılabileceğini dile getirmiştir.[1]
Türkmenistan’ın Uluslararası Türkmenbaşı Limanı’nı kullanarak mal ihraç edilmesi konusunda çeşitli şirketlerle görüştüklerini belirten Mukundan, ülkeler arasında birbirine bağlılığın, yani karşılıklı bağımlılığın oluşturulmasının önemli olduğunu belirtmiştir. Bu noktada çeşitli Hintli iş insanının Türkmenistan’a gelebileceğini ve ülkelerin birbirlerinin ürünlerini alabileceğini söylemiştir. Ayrıca bunun da ötesinde Hindistan’ın Türkmen mallarının Güney Asya’nın ötesine taşınması noktasında bağlantı hizmeti sunabileceklerini dile getirmiştir.[2]
Mukundan’ın yaptığı açıklamalar ve dile getirdiği teklif hem ikili ilişkiler hem de INSTC kapsamında büyük önem taşımaktadır. Öncelikle Yeni Delhi, Aşkabat’a güvenli bir rota sunmakta ve yeni pazarlara ulaşmada yardımcı olabileceğini belirterek kurulacak ilişkilerin tek taraflılık üzerinden şekillenmeyeceğini göstermeye çalışmaktadır. Bu durumda Türkmenistan, yeni pazarlar üzerinden ekonomik kazanımlarını arttırırken; Hindistan da Pasifik’te önemli bir limana dönüşecektir. Diğer taraftan INSTC çerçevesinde Hindistan, koridoru tek yönlü işleyen bir hat olmanın ötesinde çift yönlü aktif olarak değerlendirmeyi düşündüğü anlaşılmaktadır.
Bununla birlikte Hindistan, TAPI kapsamında ithal edeceği enerji nedeniyle Türkmenistan’ın lehinde şekillenecek olan karşılıklı ticarete bir noktada denge kazandırmak istemektedir. Ayrıca burada göz ardı edilmemesi gerek etken, Çin’in Türkmenistan’la yoğunlaşan ilişkilerdir. Bilindiği üzere, Aşkabat ile Pekin arasında enerji, ekonomi ve koridorlar bazında güçlü ilişkiler bulunmaktadır. Hindistan’da Türkmenistan’la kazan-kazan temelli bir ilişki kurarak Çin’i dengelemeyi amaçlamaktadır.
[1] “Туркменистан сможет отправлять товары в Юго-Восточную Азию при содействии Индии”, Centralasia.news, https://centralasia.news/21339-turkmenistan-smozhet-otpravljat-tovary-na-rynki-jugo-vostochnoj-azii-pri-sodejstvii-indii.html, (Erişim Tarihi: 16.05.2023).
[2] “Индия готова содействовать Туркменистану в продвижении товаров на рынки Юго-Восточной Азии”, SNG.FM, https://sng.fm/26551-indija-gotova-sodejstvovat-turkmenistanu-v-prodvizhenii-tovarov-na-rynki-jugo-vostochnoj-azii.html, (Erişim Tarihi: 16.05.2023).
