Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısından beri Karadeniz ve özellikle Güney Avrupa ülkelerinin enerji arz-güvenliği konusunda ciddi problemler yaşadığı açığa çıkmıştır. Bu kriz ortamında sanayi ve konut elektriğine erişimi korumak, elektrifikasyon ağını genişletme ve bununla birlikte büyümelerin gerçekleştirilmesi için enerji daha büyük önem kazanmıştır. “Tahıl Koridoru” anlaşması sonrası gıda krizinin geçici olarak Türkiye’nin arabuluculuğuyla çözülmesinin ardından, enerji krizine çözümde alternatif olarak Türkiye, birçok ülke tarafından gözde haline gelmiştir.
Türkiye, Güneydoğu Avrupa’daki doğalgaz tedarikçisi olarak rolünü genişletmek amacıyla bölgedeki birçok ülkeyle anlaşmalar imzalayarak doğalgaz arzını artırmıştır. Türkiye, Ekim 2023 tarihinden itibaren Moldova’ya günlük 2 milyon metreküp doğalgaz tedarik etmeye başlayacaktır. Bu adım, Türkiye’nin güneydoğu Avrupa’daki daha küçük doğalgaz pazarlarına alternatif bir tedarikçi olmayı hedeflediği bir dönemde gerçekleşmiştir. Moldova’yla yapılan bu anlaşmanın yanı sıra Türkiye, son dönemde bölgedeki diğer ülkelerle de doğalgaz tedarik anlaşmaları imzalamıştır. Bunlar arasında Romanya, Bulgaristan ve Macaristan bulunmaktadır. Bu anlaşmalar, Türkiye’nin geniş sıvılaştırılmış gaz (LNG) ithalat altyapısını kullanarak bölgesel enerji pazarında daha büyük bir rol oynamasının birer parçasıdır.[1]
Ayrıca “komşu” olmayan ikinci ülke Romanya’yla da enerji anlaşması sağlanmıştır. Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi (BOTAŞ), 1 Ekim 2023 tarihinden itibaren Romanya menşeli gaz üreticisi ve dağıtıcısı OMV Petrom ile günlük 4 milyon metreküp doğalgazın teslimatını içeren kısa vadeli bir tedarik anlaşması imzalamıştır. Türk şirketi, gazı Azerbaycan ve Rusya’dan alarak Yunanistan ve Bulgaristan üzerinden sevk edecek ve sözleşme 31 Mart 2036 tarihinde sona erecektir. BOTAŞ ve OMV Petrom, ayrıca gaz iletimi, depolama, üretim ve yeşil enerji teknolojileri konularında işbirliği yapma konusunda anlaşmıştır. Bu anlaşma, BOTAŞ’ın Doğu ve Güney Avrupa’daki varlığını artırma hedefleriyle uyumludur.[2]
İşbirliklerinin en büyük sebepleri arasında Türkiye’nin Rus enerji bağımlılığını sona erdirmeye yönelik Avrupa’nın çabalarında rol oynama hedefleri yatmaktadır. Balkanlar ve Doğu Avrupa’da büyük risk faktörleriyle enerji iletiminin yapılması, bu alanda Türkiye için yeni bir oyun sahası açmıştır. İletim değerlerindeki doğalgazın metreküp miktarının özellikle Bulgaristan ve Romanya pazarlarının çoğunluğunu domine edecek bir ihracat anlaşmasına dönüşmüştür.
Türkiye’nin transit ülke konumundan kaynaklı olarak gelişmiş enerji iletim ve dağıtım altyapısı başta Azerbaycan olmak üzere Türk Devletleri’nin yeni pazarlara ulaşmasına olanak sağlamaktadır. Bakü’nün üretici ülke konumunda Avrupa devletlerinin en büyük alternatif olduğu belirtilmiştir. Enerji zengini Azerbaycan, eksikliği gidermeye yardımcı olabilecek ülkelerden biridir. AB Komisyon Başkanı Ursula von der Leyen’in Temmuz 2022 tarihli Bakü ziyareti esnasında yaptığı açıklama şu şekildedir:[3]
“Avrupa Birliği, bu nedenle Rusya’dan uzaklaşmayı ve daha güvenilir ortaklara yönelmeyi kararlaştırdı. Ve sizi bu ortaklardan biri olarak saymaktan memnuniyet duyuyorum. Gerçekten de bizim için kritik bir enerji ortağısınız ve her zaman güvenilir oldunuz.”
Bakü, gaz tedarikini zaten Avrupa’ya yaklaşık üçte bir oranında artırmış durumdadır. Gaz, Türkiye üzerinden Yunanistan’a giden TANAP boru hattı aracılığıyla teslim edilmektedir ve buradan Avrupa’nın boru hatlarına bağlanmaktadır.
Türkiye’nin transit öneminin büyümeye devam edeceği apaçık ortadadır. Türkmenistan’ın büyük gaz rezervleri de Avrupa açısından önemli bir gaz kaynağı haline gelebilir. Bu gaz, Azerbaycan üzerinden Türkiye’den geçen TANAP boru hattı aracılığıyla Batı’ya taşınabilir. Bu bilgiler ışığında Karadeniz’e kıyısı olan Avrupa devletlerinin potansiyel olarak Türk Karadeniz gazının alıcıları olacağı öngörülmektedir.
[1] “Turkey To Begin Supplying Moldova with Natural Gas from October”, Natural Gas World, https://www.naturalgasworld.com/turkey-to-start-supplying-moldova-with-natural-gas-from-october-state-media-107444, (Erişim Tarihi: 28.09.2023).
[2] “Turkey To Deliver Gas to Romania This Winter”, Upstream Energy Explored, https://www.upstreamonline.com/energy-security/turkey-to-deliver-gas-to-romania-this-winter/2-1-1525062, (Erişim Tarihi: 27.09.2023).
[3] “Turkey Seeking Role in Europe’s Bid to End Russian Energy Dependency”, Voa, https://www.voanews.com/a/turkey-seeking-role-in-europe-s-bid-to-end-russian-energy-dependency/6808047.html, (Erişim Tarihi: 27.09.2023).
