Tayvan’da dört yılda bir yapılan yerel seçimlerin sonuncusu 26 Kasım 2022 tarihinde gerçekleşmiştir. “Dokuzu Bir Arada” seçimleri olarak adlandırılan yerel seçimlerde 16 vilayet başkanı, 6 büyükşehir belediyesi başkanı, yerel meclis üyeleri ve alt düzeydeki yerel yöneticiler seçilmiştir. Seçimlere iktidardaki Demokratik İlerleme Partisi (DPP), ana muhalefetteki Milliyetçi Parti (Kuomintang ya da KMT), Tayvan Halk Partisi ve Yeni Güç Partisi gibi küçük partiler katılmıştır.[1]
Harita 1’de görüldüğü üzere muhalefet partisi KMT, başkent Taipei de dahil olmak üzere birçok büyük seçim bölgesini kazanarak seçimden zaferle ayrılmıştır.[2] 2020 yılındaki genel seçimlerde %57,1 gibi bir oranla halktan büyük bir destek alan DPP’nin yerel seçimleri alacağı tahmin edilirken; seçimler, KMT’nin zaferiyle sonuçlanmıştır.
Harita 1: KMT’nin (Mavi) ve DPP’nin (Yeşil) Kazandıkları Bölgeler[3]
Yerel seçim sonuçları, sadece yarışan parti adaylarının zaferle ayrılıp ayrılmadığının belirlenmesi değil; aynı zamanda Tayvan’ın gelecekteki yönünün ve 2024 Cumhurbaşkanlığı Seçimleri’nin seyrinin ne olacağı hakkında da ipuçları barındırmaktadır. Seçim sonuçları kapsamında öne çıkan iki partinin (DPP ve KMT) tutumları ve bundan sonra Tayvan’ın hem iç hem de dış politika açısından nasıl bir yol izleyeceği oldukça mühimdir.
Bilindiği gibi KMT’nin kuruluşu, Çin Halk Cumhuriyeti’nin kurulmasından öncelere dayanmaktadır. 1912 yılında Çin İmparatorluğu’ndan Çin Cumhuriyeti’ne geçildikten sonra Sun Yat Sen tarafından kurulan KMT, Çin Komünist Partisi’yle (ÇKP) yaşanan iç çatışmalar sonucunda 1949 yılında anakaradan ayrılarak faaliyetlerine Tayvan’da devam etmiştir. KMT, yönetim süresi boyunca Tayvan’daki yerel halka Çin’in kendilerinin anavatanları olduğu görüşünü aşılamış ve söz konusu durum, adada Çinli kimliğinin yaşatılmasında rol oynamıştır.[4] Buradan yola çıkarak şunu söylemek mümkündür: KMT, Tayvan’da çalışmalarını yürütmeye başladığı andan itibaren Tayvan’da bağımsız bir ülke kurma bilinciyle değil; aksine tekrar Çin’i kendi kontrolüne alma hedefiyle hareket etmiştir. Bundan dolayı adada bağımsız bir ülke olma ve Tayvanlı kimliği yaratma yönünde ayrılıkçı bir yaklaşım gelişmemiştir.
1980’li yılların sonlarına doğru Tayvan’da demokratikleşme yönünde atılan adımlar ve ortaya çıkan yeni partilerle beraber yeni politikacılar “Tayvan bilincini” geliştirmeye başlamıştır. 1990’lı yılların ortalarından itibaren artık “Tayvanlı” olmak “Çin bilincine” karşı bir alternatif haline gelmiştir. Böylesi bir yaklaşımın ortaya çıkmasında 1986 yılında kurulan DPP önemli bir rol oynamıştır. 2000 ve 2008 yılları arasında başkanlık görevini yerine getiren DPP’li Chen Shui-bian’la beraber DPP ile KMT arasındaki rekabet ve iki farklı perspektif, doruk noktasına ulaşmıştır.[5]
Geçmişte başlayan bu rekabetin yansımaları günümüzde de devam etmektedir. 2022 yerel seçimlerine doğru giderken DPP ve KMT’nin kampanyalarına bakıldığında, DPP’nin güçlü bir şekilde bağımsızlık yanlısı kimliğiyle öne çıkarken; KMT’nin ise Çin’le dostane ilişkilerin yürütülmesinden yana tutumuyla dikkat çektiği görülmektedir. KMT lideri Eric Chu’nun “Amerika Birleşik Devletleri’ne (ABD) yakın olmayı, Japonya’yla dost olmayı ve anakarayla (Çin) barışmayı savunuyoruz.”[6] açıklaması ve DPP lideri Tsai-Ingwen’ın “Tayvan güçlü bir dış baskıyla karşı karşıya. Çin otoriterliğinin yayılması, Tayvan halkını her gün özgürlük ve demokrasiye bağlı kalmaya zorluyor”[7] sözleri, KPT ve DPP’nin politik yaklaşımlarını net bir şekilde yansıtmaktadır.
Tayvan’daki bu yerel seçimlerde halk, tercihini KMT’den yana kullanmıştır. Peki, bu sonuç hem iç hem de dış politikada nasıl yansımalar bulacaktır? Öncellikle iç politikaya bakmak gerekirse, DPP’nin iktidar olduğu dönemde, Çin ile Tayvan arasındaki gerilimin hem söylem hem de eylem bazında tırmandığı görülmektedir. Örneğin 2022 yılında Çin’e ait savaş uçakları, toplam 199 gün Tayvan hava sahasını ihlal etmiştir.[8] Yine aynı yıl içinde Çin Halk Kurtuluş Ordusu Sözcüsü Wu Çien, DPP’nin ayrılıkçı faaliyetlerinin ve dış güçlerle gizli anlaşmalarının Tayvan Boğazı’ndaki gerilim ve rahatsızlığın temel nedeni olduğunu öne sürmüştür.[9]
Genellikle son yıllarda gerçekleşen seçimler incelendiğinde, Çin ile Tayvan arasındaki gerilimin ve Pekin’in tutumunun Tayvan’daki seçmenin DPP’den yana oy kullanmasına sebebiyet verdiği görülmektedir. Ancak 2022 yılındaki yerel seçimlerde tam tersi bir tabloyla karşılaşılmıştır. Çin’le artan gerilimin ortasında “bu seçimin demokrasi için bir oylama” olacağı sözleriyle öne çıkan Tayvan Devlet Başkanı Tsai Ing-wen’in yerel seçimlerde aldığı kötü sonuçların ardından DPP başkanlığından istifa etmesi, DPP’nin böyle bir tabloyla karşılaşmayı beklemediğinin göstergesidir.[10] İç politika açısından değerlendirildiğinde KMT’nin seçimleri kazanması, ada halkının Çin’le yaşanan gerilimlerden uzaklaşmak istediği ve sorunun çözümünde diyalog kanallarının kullanılmasından yana olduğu şeklinde yorumlanabilir. Bu seçim sonucunu, Sarah Wu ve Yimou Lee ise “Çin tehdidi iddiası oy kazandırmadı”[11] diyerek özetlemiştir.
2022 yerel seçimleri, 2024 genel seçimleri için KMT adına umut olarak görülse de farklı sonuçlarla karşılaşılması da olasılık dahilindedir. Görüldüğü üzere, 2020 yılında genel seçimlerden büyük zaferle çıkan DPP, 2022 yerel seçimlerinden aynı zaferle çıkamamıştır.[12] Bundan dolayı 2024 genel seçimlerine giderken; DPP ile KMT arasındaki rekabet daha da artacaktır. Tsai’nin “Üzülecek vaktimiz yok. Düştük ama yine ayağa kalkacağız” sözleri de DPP’nin hırsını gözler önüne sermiştir.[13] Seçim zaferi ise KMT’nin kazanma ümitlerini yeşertmiştir.
Sonuç olarak KMT, yerel seçimleri kazanmış olsa da devlet başkanlığı hala DPP’li lider Tsai’nin elindedir. Ayrıca meclis çoğunluğu da DPP’dedir. Bundan dolayı DPP, dış politikanın şekillenmesinde hala etkin bir role sahiptir. Bu bağlamda Çin’le ilişkilerdeki gerginliğin devam etmesi, ABD başta olmak üzere diğer tüm devletlerle diplomatik ilişkiler geliştirilerek uluslararası toplumun bir parçası olma girişimlerinin sürdürülmesi ve bölgedeki ülkelerle siyasi ve ekonomik bağların arttırılması yönünde bir dış politika izleneceği öngörülmektedir. Ancak 2022 yerel seçimlerinde DPP’nin uğradığı hezimet, partinin Çin’e yönelik dış politika tutumunun yumuşamasına da neden olabilir.
[1] “Taiwan’s 2022 Local Electoons: The State Of Electoral Campaigns”, Taiwan Insight, https://taiwaninsight.org/2022/11/04/taiwans-2022-local-elections-the-state-of-electoral-campaigns/ (Erişim Tarihi: 26.11.2022).
[2] “Taiwan’s President Tsai Ing-wen Quits as Party Chair After Local Elections”, BBC News, https://www.bbc.com/news/world-asia-63768538 (Erişim Tarihi: 27.11.2022).
[3] “Who Won Taiwan’s Midterm Election?”, The New Lens, https://www.thenewslens.com/election/2022/mayor/en (Erişim Tarihi: 27.11.2022).
[4] T. Y. Wang, “Changing Boundaries: The Development of the Taiwan Voters’ Identity”, The Taiwan Voter (Editörler: Christopher H. Achen ve T. Y. Wang), ABD: University of Michigan Press, 2017, s. 51.
[5] Wang, a.g.m., s.52.
[6] “Tayvan Halkı Yerel Seçimler İçin Sandık Başında”, CNN Türk, https://www.cnnturk.com/amp/dunya/tayvan-halki-yerel-secimler-icin-sandik-basinda, (Erişim Tarihi: 27.11.2022).
[7] Aynı yer.
[8] Süleyman Özmen, “Çin Halk Cumhuriyeti’nin Tayvan Politikası ve Bu Politikanın Dünya Siyasetinde Önemi”, MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11 (3), 2022, s. 1311.
[9] “Chinese Military Spokesperson Vows Zero Tolerance for ‘Taiwan independence’ Separatist Acts”, Xinhua, https://english.news.cn/20220310/d1a00f88f4ce4a6eaabb1bc96414a899/c.html (Erişim Tarihi: 27.11.2022).
[10] BBC News, a.g.y.
[11]“Taiwan President Quits as Party Head After China Threat Bet Fails to Win Votes”, Reuters, https://www.reuters.com/world/asia-pacific/taiwan-votes-local-elections-amid-tensions-with-china-2022-11-26/ (Erişim Tarihi: 27.11.2022).
[12]“Taiwan’s Ruling Democratic Progressive Party Likely to Face Defeat at Local Elections: Observers”, Channel News Asia, https://www.channelnewsasia.com/asia/taiwan-local-elections-presidential-race-3100106 (Erişim Tarihi: 26.11.2022).
[13] “Taiwan President Quits…”, a.g.m.
