Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) Afganistan’dan çekilmesi, bölgesel güvenlik dinamiklerini derinden sarsmış ve Afganistan coğrafyasını kırılgan hale getirmiştir. Terör örgütü Devlet’ül Irak ve’ş Şam’ın (DEAŞ) sözde Horasan Emirliği (ISKP) ülkedeki faaliyetleriyle uluslararası görünürlüğünü önemli ölçüde arttırmıştır. Örgüt, son bir yılda gerçekleştirdiği saldırılardan ötürü Taliban yönetimi için ciddi bir güvenlik sorunu teşkil etmektedir. Taliban-ISKP mücadelesinde son zamanlarda karşılıklı zayiat verdirmeye yönelik bir süreç söz konusudur. Nitekim her iki kanattan da peş peşe açıklamalar gelmekte; karşı tarafa verilen zarara yönelik duyurular yapılmaktadır.
Son olarak Taliban tarafından 27 Mart 2023 tarihinde yapılan açıklamada, Kabil’de düzenlenen özel bir terörle mücadele baskınında önemli bir DEAŞ liderinin öldürüldüğü duyurulmuştur. Kabil’in Butkhaak ilçesinde DEAŞ sığınaklarına yönelik özel operasyonda “Qais” olarak bilinen Asad Laghamani isimli DEAŞ mensubunun etkisiz hale getirildiği duyurmuştur.[1]
Yakın zamanda Kabil’de bir başka baskın daha düzenleyen Taliban, 22 Mart 2023 tarihinde üç DEAŞ mensubunun öldürüldüğü belirtmiştir. Taliban Sözcüsü Zabihullah Mücahid, konuya ilişkin açıklamasında şu ifadeleri kullanmıştır:[2]
“Terör örgütü DEAŞ üyeleri, sığınağı Kabil şehrinde saldırılar düzenlemek için kullandı ve Ramazan ayında dini mekanları ve sivilleri hedef almayı planladı.”
Taliban’ın son zamanlarda örgüte yönelik baskınlarını arttırdığı görülmektedir. Kabil ve Mezar-ı Şerif gibi bölgelerde mühim operasyonlar yapılmaktadır. Taliban, 5 Ocak 2023 tarihinde Kabil’de düzenlenen karşı operasyonlarda sekiz DEAŞ unsurunu öldürdüğünü ve yedi kişinin tutukladığını duyurmuştur. Mücahid de yaptığı açıklamada, Kabil ve Batı Nimroz’daki baskınların Kabil’deki Longan Oteli, Pakistan Büyükelçiliği ve askeri havaalanına son saldırıları düzenleyen DEAŞ üyelerini hedef aldığını dile getirmiştir.[3] Dolayısıyla baskının söz konusu saldırıların misillemesi olarak görüldüğü söylenebilir. Örgüt, Çin vatandaşlarını bulunduğu Longan Oteli saldırısını 2022 yılının Aralık ayında askeri havalimanı saldırısını ise 2023 yılının Ocak ayında gerçekleştirmiştir.
27 Şubat 2023 tarihinde ise terör örgütü lideri Ebu Usman Al-Kashmiri olarak da bilinen Ahangar’ın ve DEAŞ’ın istihbarat ve operasyon şefi Kari Fateh’in öldürüldüğü açıklanmıştır. Bu duyuru, ABD’nin yakın geçmişte yayınladığı bir raporda 3.000 kadar DEAŞ militanının Afganistan’da faaliyet gösterdiğini öne sürmesinden hemen önce yapılmıştır. Terör örgütü ISKP de Ahangar’ın ölümünü kısa süre önce doğrulamıştır.[4]
Terör örgütü ISKP, Taliban’ı Afganistan yönetimine gelmesinden itibaren mürted ve düşman olarak nitelendirmiştir. Taliban’ın 29 Şubat 2020 tarihinde ABD’yle imzaladığı Doha Anlaşması hasebiyle örgütün Taliban karşıtlığı artmış ve saldırılar daha da şiddetlenmiştir. Örgüt, Taliban’ın ülkede güvenliği sağlayamadığı algısını oluşturmak ve Taliban yönetimi üzerindeki baskıyı arttırmak amacıyla çeşitli saldırılar düzenlemektedir. Son bir yıllık sürece ilişkin raporlarda DEAŞ, küresel düzeydeki en ölümcül terör örgütü olarak yer alırken; ISKP de Afganistan’daki varlığından mütevellit en ölümcül saldırıları düzenleyen örgüt konumuna gelmiştir.
Afganistan’daki stratejisinde ilk aşamada mezhepsel ayrılıkları derinleştirmeye yönelen ISKP, daha sonra Taliban’la diyalog kuran ülkeleri hedef almıştır. Terör örgütünün Kabil’de bulunan diplomatik temsilciliklere düzenlediği saldırılar, birçok ülkeyi tedirgin etmiştir. Taliban’a karşı hareketliliğini ve özellikle de Kabil’deki varlığını arttırması, Taliban yetkililerine yönelik bireysel saldırıları da beraberinde getirmiştir.
Örgüt, son iki haftalık süreçte üç suikast düzenlemiş ve biri hariç diğerlerinde amacına ulaşmıştır. 8 Mart 2023 tarihinde Herat Su Temini Dairesi Başkanı ve hemen bir gün sonra Belh Valisi Mohammad Dawood Muzammil hedef alınmıştır. 15 Mart 2023 tarihinde ise Nangarhar’da bir bölge valisine saldırı düzenlenmiş; fakat bu saldırıda ISKP terör örgütünün başarısız olduğu görülmüştür.[5]
Gerçekleşen saldırılar, ISKP’nin önceliklerinde geldiği yeni aşamayı göstermektedir. Aynı zamanda bu terör eylemlerinin öldürülen örgüt liderlerinin intikamını almaya yönelik saldırılar olduğu da söylenebilir. Dolayısıyla yapılan baskınlara karşılık verme amacıyla hareket eden bir terör örgütünden bahsetmek mümkündür. Elbette Taliban da karşı hamlelerde bulunmaktadır. Tüm bunların yanı sıra uluslararası alanda Afganistan’da terörizmin arttığı, ülkenin istikrarsızlığının derinleştiği ve Taliban’ın güvenliği sağlayamadığı algısı da belirginleşmektedir.
Nitekim Avrupa Birliği’nden (AB) Afganistan’ın bir kez daha “terörizm üssü” olarak hizmet etmemesi gerektiği yönünde bir uyarı gelmiş ve “terörist grupların Afganistan’daki varlığından” duyulan endişe dile getirilmiştir.[6] ABD kanadından da DEAŞ’ın ISKP aracılığıyla Afganistan’da oluşturduğu etkiye dikkat çekilmiştir. Hatta ABD Merkez Kuvvetler Komutanı Orgeneral Michael Kurilla’nın “DEAŞ’ın Afganistan’da güçlü olduğunu” dile getirmesi ve “örgütün altı ay içinde ABD ve müttefik ülkelerin çıkarlarına yönelik olası bir saldırı gerçekleştirebileceği” iddiasının gündeme taşınması[7] bu noktada oldukça mühimdir.
Uluslararası söylemler, Taliban’ın Doha Anlaşması’nın ihlali gerekçesiyle daha fazla baskı altına girmesine yol açabilir. Aslında peş peşe yapılan operasyon açıklamaları ve DEAŞ unsurlarının etkisiz hale getirildiğinin duyurulması da bununla da ilişkilidir. Böylece Taliban, örgütün bahsedildiği kadar büyük bir tehdit üretmediğini ve terörle mücadelede kararlı olduğunu göstermeye çalışmaktadır. Nitekim 26 Mart 2023 tarihinde yapılan duyuruda Taliban, Washington’un Afganistan’da DEAŞ’ın güçlü varlığına ilişkin iddiasını reddetmiştir. DEAŞ tehdidinin bastırıldığını dile getirmiştir.[8] Bu kapsamda 19 Mart 2023 tarihli açıklamasında Taliban Dışişleri Bakanı Emir Han Muttaki, Taliban’la mücadele eden DEAŞ mensuplarının yurt dışından geldiğini ifade etmiştir.[9]
Görüldüğü üzere, Taliban’ın açıklamaları ve operasyonları, Avrupa ve ABD kanadından gelen açıklamalarla yakından ilişkilidir. Ancak ISKP’nin son zamanlarda Taliban yetkililerini hedef alması da hesaba katıldığında, söz konusu terör örgütünden kaynaklanan risklerin tamamen ortadan kalkmadığı açıktır. ABD ve AB örneğinde olduğu gibi ISKP’nin Afganistan’da ürettiği tehdide yönelik açıklamaların Taliban’ı örgüte yönelik operasyonlar noktasında teşvik ettiği iddia edilebilir. Bu yüzden de hem ISKP’nin terör saldırılarının hem de Taliban’ın örgüte yönelik operasyonlarının devam edeceği öngörülebilir.
[1] “Afghanistan: Taliban Forces Kill Key Isıs Leader”, India Blooms, https://www.indiablooms.com/world-details/SA/38314/afghanistan-taliban-forces-kill-key-isis-leader.html, (Erişim Tarihi: 27.03.2023).
[2] “Afghan Taliban Raid in Kabul Kills 3 ISIS Members”, English Al Arabiya, https://english.alarabiya.net/News/world/2023/03/22/Afghan-Taliban-raid-in-Kabul-kills-3-ISIS-members, (Erişim Tarihi: 27.03.2023).
[3] “Taliban Says Eight ISIL Fighters Killed in Raids in Afghanistan”, Al Jazeera, https://www.aljazeera.com/news/2023/1/5/taliban-says-eight-isil-fighters-killed-in-raids-in-afghanistan, (Erişim Tarihi: 27.03.2023).
[4] “Taliban Forces Kill Top IS Commanders in Afghanistan”, VOA, https://www.voanews.com/a/taliban-forces-kill-top-is-commanders-in-afghanistan-/6981441.html#, (Erişim Tarihi: 27.03.2023).
[5] “A String of Assassinations in Afghanistan Point to ISIS-K Resurgence-and US Officials Warn of Possible Attacks on American Interests in Next 6 Months”, The Conversation, https://theconversation.com/a-string-of-assassinations-in-afghanistan-point-to-isis-k-resurgence-and-us-officials-warn-of-possible-attacks-on-american-interests-in-next-6-months-201852,
[6] “Afghanistan Should not Again Serve as a “Base for Terrorism”: EU”, Tolonews, https://tolonews.com/afghanistan-182600, (Erişim Tarihi: 27.03.2023).
[7] “A String of Assassinations…”, a.g.m.
[8] “Kabul Rejects Washington’s Claim over IS Strength in Afghanistan”, Siasat, https://www.siasat.com/kabul-rejects-washingtons-claim-over-is-strength-in-afghanistan-2555479/, (Erişim Tarihi: 27.03.2023).
[9] “Daesh Suppressed in Afghanistan: Muttaqi”, Tolonews, https://tolonews.com/afghanistan-182572, (Erişim Tarihi: 27.03.2023).
