Rusya’nın Sivastopol’da konuşlu Karadeniz Filosuna son dönemde Ukrayna tarafından yapılan saldırılar hız kazanmıştır.[1] 13 Eylül 2023 tarihinde filodaki mevcut gemilerin onarımlarının yapıldığı tersaneye gerçekleştirilen saldırıda, Ropucha sınıfı çıkarma gemisi Minsk ile geliştirilmiş Kilo sınıfı denizaltı Rostov Na Donu’nun ağır hasar aldığı belirtilmektedir.[2]
Hatırlanacağı üzere Rusya’nın 2014 yılında Kırım’ı ilhakı sonrası Karadeniz Filosunun modernizasyonuyla ilgili aldığı karar kapsamında, tamamı 2500 km. menzile sahip Kalibr seyir füzesine sahip su üstü gemileri ile geliştirilmiş Kilo sınıfı 6 denizaltı da filodaki yerini almıştı.[3] “13 Eylül” saldırısında hasar aldığı iddia edilen denizaltı Rostov Na Donu ise, inşa edildiği St. Petersburg Admiralty Verfi Tersanesinden Karadeniz’e intikali esnasında dalmış durumdayken Doğu Akdeniz’den Suriye içindeki DAEŞ hedeflerine düzenlediği füze saldırısı ile adını duyurmuştu.[4]
Ukrayna tarafından yapılan saldırılar sonucunda Rusya’nın, filosunun büyük bölümünü Novorossiysk ve Fodosia gibi daha güvenli olduğu düşünülen bölgelere kaydırdığına yönelik açık kaynaklarda yer alan haberlerden[5] sonuncusu ise, Rusya’nın Abhazya’nın Oçamçira bölgesinde kalıcı bir deniz üssü anlaşması imzaladığı[6] ve Gürcistan’ın da konuya yönelik tepki gösterdiğine yönelik haberlerdir.[7] Gürcistan Dışişleri Bakanlığı, “Ülkenin bölünmez Abhazya bölgesinin Rusya tarafından başlatılan entegrasyon süreçlerine dahil edilmesi” konusundaki endişelerini dile getirmiştir. Aynı zamanda bu tür eylemlerin Gürcistan’ın egemenliğinin ve toprak bütünlüğünün ağır bir ihlali anlamına geldiği belirtilmektedir.
Halihazırda Rusya’nın yanı sıra Venezuela, Nikaragua, Nauru ve Suriye’nin bağımsız bir ülke olarak tanıdığı Abhazya’nın Oçamçira bölgesinde kurulması öngörülen deniz üssü, 2010 yılında imzalanan anlaşmayla Moskova’nın Abhazya topraklarında askeri üs kurmasına yönelik verdiği 49 yıllık izin sonrası gündeme gelmiştir.[8]
Faal ve etkin bir donanmaya sahip olmayan Ukrayna’nın Rus Karadeniz Filosuna, insansız hava-deniz araçları, Batı ülkelerince sağlanan uzun menzilli seyir füzeleri ve özel kuvvetleriyle yaptığı saldırılar dikkat çekici görülmektedir.Yapılan saldırılarla Kiev, Rusya’nın Karadeniz Filosunu ve Kırım’daki kritik bölgeleri vurarak limanlarına yönelik deniz ablukasını sona erdirmeyi, Rus ordusunun güney Ukrayna’daki lojistik desteğini aksatmayı ve Kırım’ı Rus ordusu için savunulamaz hale getirmeyi hedeflemektedir.
Rus filosunun belirli bölümünün Sivastopol’dan çekilmesi sonucu Ukrayna, bazı limanlarını ticari gemilere geçici olarak yeniden açmış ve tahıl koridoru anlaşmasından çekildikten sonra Karadeniz’de Ukrayna’ya giden ticaret gemilerini hedef almakla tehdit eden Rus ablukasını kırmaya yönelik Romanya-Bulgaristan kıyı sularından geçen bir koridor oluşturarak koridor üzerinden ticari trafiği işletmeye başlatmıştır.[9]
Ukrayna tarafından Rusya’nın Karadeniz Filosuna yapılan saldırılar, Karadeniz’in batısındaki deniz operasyonlarını Moskova için tehlikeli hale getirmiş, tahıl gemilerinin, durdurularak kontrolünü zorlaştırmış ve ticaret gemilerinin Ukrayna limanlarına müdahaleye uğramadan yanaşmasına olanak sağlarken bir bakıma Rusya, Ukrayna’nın limanlarını tahıl gemilerine yeniden açmasına göz yummak durumunda kalmıştır.[10]
Sivastopol’un alternatifleri arasında gösterilen ve önemli bir ticari liman olan Novorossiysk’i tüm Karadeniz Filosunu konuşlandıracak şekilde genişletmek, bölgede mevcut ticari trafikte olumsuz bir etki yaratacaktır. Bu durum göz önüne alındığında, Abhazya’daki Oçamçira bölgesinin bu açıdan öne çıkması her ne kadar Rusya-Ukrayna Savaşı öncesi çok kısıtlı lojistik imkânları nedeniyle makul seçenek olarak görülmese de Sivastopol’a yapılan saldırılar sonrası gündeme gelmiştir.
Sonuç olarak Rus Karadeniz Filosu’ndaki gemi sayısı, yapılan saldırılar sonucu her ne kadar azalmış olsa da faal durumdaki geliştirilmiş Kilo sınıfı denizaltılar, uçaklar ve insansız hava araçlarıyla Ukrayna anakarasına saldırıların devam edeceği öngörülebilir. Ayrıca Rusya’nın deniz ticaret yollarını kapamak için mayın kullanımı ihtimali de göz önünde bulundurulmalıdır.
Rus kuvvetlerinin lojistiğini de sağlayan ve Karadeniz kuzeyinin blokajını sağlayan Sivastopol’da Karadeniz Filosunun zayıflaması, yarımadanın gelecekte işgalden kurtulmasının anahtarı olma potansiyelini taşırken, prestij açısından da Rusya’nın itibarını olumsuz etkileyen bir husus olarak öne çıkmaktadır.
Bunun yanı sıra Abhazya’daki Oçamçira bölgesine Karadeniz filosunun bir kısmının kaydırılması, buraya konuşlanacak gemiler için gerekli olan onarım dahil sahil destek imkânlarına yönelik lojistik altyapının tesisiyle mümkün olabileceğinden kalıcı konuşlanma kısa vadede çok mümkün görünmemektedir.
[1] Çıkarma gemisi Saratov, filonun sancak gemisi Moskova kruvazörü, kurtarma gemisi Vasily Bekh, Olenegorsky Gornyak isimli çıkarma gemisi, son saldırıda ağır hasar aldığı iddia edilen çıkarma gemisi Minsk ile geliştirilmiş Kilo sınıfı Rostov na Donu denizaltısı ve son olarak ve Filo Karargâhına yapılan saldırılar.
[2] “Russian Submarine Suffered Catastrophic Damage in Ukraine Missile Attack: British Intelligence”, DefenceMirror.com, https://www.defensemirror.com/news/35013, (Erişim Tarihi: 15.10.2023).
[3] Ferhan Oral-Şafak Oğuz, “The Security of the Black Sea: The Struggle in the Blacksea and Turkey’s Policy in the Post-Cold War Era”, Karadeniz Araştırmaları, 2021, XVIII/69: 1-16.
[4] “Russian Defense Ministry praises Kalibr sea-launched missiles used against IS targets”, TASS, https://tass.com/defense/842799?ysclid=lnq30mlu65631929394, (Erişim Tarihi: 15.10.2023).
[5] Thomas Grove-Jared Malsin, “Russia Withdraws Black Sea Fleet Vessels from Crimea Base After Ukrainian Attacks”, Wall Street Journal, https://www.wsj.com/world/russia-withdraws-black-sea-fleet-vessels-from-crimea-base-after-ukrainian-attacks-51d6d4f5, (Erişim Tarihi: 15.10.2023).
[6] “Bzhania announced the deployment of a permanent base of the Russian Navy in Abkhazia”, İzvestiya, https://iz.ru/1584377/2023-10-05/bzhaniia-soobshchil-o-razmeshchenii-v-abkhazii-punkta-postoiannogo-bazirovaniia-vmf-rf, (Erişim Tarihi: 15.10.2023).
[7] Guy Faulconbridge, “Russia plans naval base in Abkhazia, triggering criticism from Georgia”, https://www.reuters.com/world/europe/russia-plans-naval-base-black-sea-coast-breakaway-georgian-region-izvestiya-2023-10-05/, (Erişim Tarihi: 15.10.2023).
[8] “Russia Gains Military Base In Abkhazia”, RadioFreeEuropeRadioLiberty, https://www.rferl.org/a/Russia_Gains_Military_Base_In_Abkhazia/1960545.html, Erişim Tarihi:15 Ekim 2023.
[9] Peter Dickinson, “Putin’s fleet retreats: Ukraine is winning the Battle of the Black Sea”, https://www.atlanticcouncil.org/blogs/ukrainealert/putins-fleet-retreats-ukraine-is-winning-the-battle-of-the-black-sea/, (Erişim Tarihi: 15.10.2023).
[10] Veronika Melkozerova, “Ukrainian attacks force Russia to relocate Black Sea fleet”, Politico, https://www.politico.eu/article/ukraine-attack-crimea-russia-ships-relocate/, (Erişim Tarihi: 15.10.2023).
