1 Kasım 2023 tarihinde Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic, ülkede yaklaşık dört yıl içerisinde üçüncü kez yapılacak olan erken parlamento seçimlerinin tarihini 17 Aralık 2023 olarak açıklamıştır. Aynı gün başkent Belgrad da dahil olmak üzere birçok şehirde yerel seçimler de yapılacaktır. Seçim tarihi sürpriz olmamıştır. Zira Sırp lider haftalardır iktidardaki Sırp İlerleme Partisi lehine kampanya yürütmekteydi. Ancak partinin başından resmen çekilmiştir.
Aleksandar Vucic, seçim çağrısının ardından yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullanmıştır:[1]
“Tüm dünya için zor olan, küresel zorlukların, savaşların ve çatışmaların yaşandığı, Sırbistan Cumhuriyeti’nin hayati ulusal ve devlet çıkarlarını koruma mücadelesinde hepimizin birlik olmasının gerekli olduğu bir dönemde yaşıyoruz.”
Nisan 2022 tarihinde yapılan genel seçimlerde büyük bir farkla yeniden seçilen ve milliyetçi partisi 250 üyeli parlamentoda en fazla sandalyeye sahip olan Vuçic’in cumhurbaşkanlığı oylamada tartışılmayacaktır.[2]
Aralık ayındaki oylama öncesinde, geleneksel olarak parçalanmış demokrasi yanlısı muhalefet partileri, Vucic ve hükümetine karşı “Şiddete Karşı Sırbistan” başlığı altında birkaç ay süren haftalık protestolar düzenledikten sonra birleşme kararı almıştır.[3]
Gösteriler, Mayıs ayında 48 saatten kısa bir süre içinde meydana gelen ve 8’i çocuk 17 kişinin ölümüne yol açan iki eylemden kısa bir süre sonra başlamıştır Muhalefet Vucic’i resmi olarak Avrupa Birliği (AB) üyeliğini hedefleyen, ancak geleneksel müttefiki Rusya’yla yakın bağlarını sürdüren ülkede belirsizlik ortamı yaratmakla suçlamaktadır.[4]
Ülke medyası üzerinde neredeyse tam kontrole sahip olan Vucic’in milliyetçilerinin parlamento oylamasını yine kazanacağı tahmin edilmektedir. Ancak muhalefet, geleneksel olarak muhalefetin kalesi olan Belgrad’da oyların çoğunu kazanmayı ummaktadır.
Öncelikle Vucic’in Sırp İlerleme Partisi’nin lehine kampanya yürütmek üzere iktidardan resmen çekilmiş olması ve erken seçim kararı almasının arkasındaki nedenleri anlamak önemlidir. Vucic, uzun bir süredir Sırbistan’ı yönetmektedir ve ülkedeki medya üzerinde neredeyse tam kontrole sahiptir. Bu da Vucic’e eleştirel sesleri bastırma ve iktidarını güçlendirme fırsatı sunmaktadır. Erken seçim kararı, muhalefetin önünü kesmeyi ve iktidarı koruma amacını taşıyor gibi görünmektedir.
Muhalefetin ise Sırbistan’daki siyasi sahnede güçlü bir meydan okuma yapma fırsatı aradığı açıktır. “Şiddete Karşı Sırbistan” başlığı altında düzenlenen protestolar, hükümetin ve Vucic’in politikalarına karşı artan bir tepkinin yansıması olarak başlamıştır. Bu protestolar, toplumun bazı kesimlerinde siyasi değişiklik taleplerini yükseltmiştir. Ancak Sırbistan’ın seçim sistemi ve medya kontrolü, muhalefetin iktidarı zorlayabilme yeteneğini sınırlayabilir.
Sırbistan’ın AB üyeliğine olan ilgisi ve aynı zamanda geleneksel müttefiki Rusya’yla ilişkilerini sürdürme isteği, ülke içinde bazı belirsizlikleri artırabilir. Muhalefet, Vucic’i bu belirsizlikleri körüklemek ve halk arasında endişe yaratmakla suçlayabilir.
Belgrad’ın AB ve Rusya’ya karşı olan tutumu konusundaysa ehemmiyet arz eden hususlar bulunmaktadır. Nitekim Sırbistan’ın Batı’ya yaklaşımı önemli bir konudur. Belgrad, Kosova’ya göre daha az siyasi izolasyon içinde bulunmakta ve göreceli bir siyasi istikrara sahip olmaktadır. Bu durumun temel nedeni, Rusya’yla derin ilişkilere sahip olması ve Çin’le stratejik bir ortaklık kurmuş olmasıdır. Kısacası Sırbistan’ın Batı’dan uzaklaşmak yerine denge politikası izlediği ve özellikle ekonomik açıdan AB’yi bir fırsat olarak gördüğü ve Batı’ya entegrasyona önem verdiği de ifade edilebilir.
Dahası Sırbistan-Rusya ilişkilerinin de söz konusu durum kapsamında ehemmiyeti bulunmaktadır. Netice itibariyle Kremlin’in Batı’nın egemenliğine karşı direnme eğiliminde olduğu açıkça görülmektedir. Bu bağlamda Sırbistan üzerinden ortaya çıkabilecek bir istikrarsızlık, bölgeye ek olarak doğrudan Avrupa’yı da etkileyebilme kapasitesine sahip olduğundan Rusya için nüfuz alanını genişletebilecek bir fırsat anlamına gelebilir. Bu nedenle Brüksel bu durumu engellemeyi amaçlamaktadır. Gelecekte Brüksel’in adımlarının hız kazanması muhtemeldir.
Belgrad’daki yerel seçimler, muhalefetin oy tabanını güçlendirebileceği bir alan sunabilir. Ancak Sırbistan’ın genel olarak parçalanmış demokrasi yanlısı muhalefeti, sık sık iktidar partisinin karşısında birleşme zorluğu yaşamıştır. Bu nedenle, başkent Belgrad’da kazanılan oylar ve buradaki seçmenin konsolidasyonunu belirten somut çıktılar, muhalefet için önemli bir sembolik zafer olabilir.
Sonuç olarak Sırbistan’daki erken seçimler ve yerel seçimler, ülkedeki siyasi istikrarsızlığın ve demokratikleşme sürecinin karmaşıklığının bir yansıması olarak değerlendirilebilir. Vucic iktidarını koruma amacı gütmekle suçlanırken, muhalefet ise halk arasındaki rahatsızlığı ve talepleri dikkate alarak iktidarı sarsma fırsatı aramaktadır. Bu seçimlerin sonuçları, Sırbistan’ın gelecekteki siyasi yönelimini etkileyebilir ve bölgedeki istikrarsızlıkların göstergesi olabilir.
[1] “Serbia’s President sets Dec. 17 for Snap Parliamentary Election as he Rallies for his Populist Party”, Associated Press News, https://apnews.com/article/serbia-election-vucic-protests-opposition-f3ba791b80ccf0945ea52a3930ce24b8, (Erişim Tarihi: 01.11.2023).
[2] “Serbia’s President Aleksandar Vucic sets December 17 for Snap Parliamentary Election as he Rallies for His Populist Party”, The Times of India, https://timesofindia.indiatimes.com/world/europe/serbias-president-aleksandar-vucic-sets-december-17-for-snap-parliamentary-election-as-he-rallies-for-his-populist-party/articleshow/104887760.cms?from=mdr, (Erişim Tarihi: 01.11.2023).
[3] Aynı yer.
[4] Aynı yer.
