2023 yılının Mayıs ayında Sırbistan’da üç farklı yerde gerçekleşen toplu silahlı saldırı ülkeyi derinden sarmıştır. Öncelikle 3 Mayıs 2023 tarihinde Belgrad’da 13 yaşında bir çocuğun okuldaki öğrenci ve çalışanlara ateş açmasıyla birçok yaralı ve ölüm vakası yaşanmıştır.[1] Bir ilkokulda yaşanan bu olay ülkede şok etkisi yaratırken ve etkileri devam ederken 4 Mayıs 2023 tarihinde bir toplu saldırı daha meydana gelmiştir. Bu saldırı ise Mladenovac ve Smederevo olmak üzere iki farklı yerde gerçekleşmiştir. Yine bu olay neticesinde birçok kişi yaralanırken ölüm vakaları da vuku bulmuştur.[2]
Sırbistan’daki bu gelişmeler ülke kamuoyunda tepkiyle karşılanırken uluslararası kamuoyu da gelişmeleri yakından takip etmiştir. Her ne kadar Sırbistan’da silahlanmaya yönelik sıkı yasalar bulunsa da kişi başına düşen silah sayısı bakımından başı çeken ülkeler arasındadır. Öte yandan, son dönemde ülkede şiddet olaylarının arttığı gözlemlenirken, şiddeti teşvik eden birçok içeriğin medya ortamlarında rahatça ulaşılabildiği göze çarpmaktadır. Bu noktada hemen ülkedeki bazı şiddet içerikli televizyon programlarının artık bir gelenek haline geldiğini hatırlatalım. Öyle ki çok izlenen bu programlara ve kanallara yönelik hükümet tarafından herhangi bir denetim yahut yaptırım uygulanmamaktadır.[3]
Tüm bu yaşananlar sonrasında ülkedeki muhalefet partisi gruplarının öncülüğünde protestolar düzenlenmiştir.[4] Gelinen noktada onlarca gösteri düzenlenirken devam eden olayların gölgesinde mevcut hükümet bir çıkmaza girmiştir. Öyle ki Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic, 2023 yılı sonuna kadar erken seçime gidilebileceğini ifade etmiştir. Haziran ayında ise Başbakan Ana Brnabic protestolar devam ederken gerekirse istifa etmeye gönüllü olduğunu ifade ederek kararı Vucic’e bıraktığını belirtmiştir. Net olarak bir tarih belirtmeyen Vucic ise yıl sonunu işaret ederek seçimlerim kesinlikle gerçekleşeceğini ifade etmiştir. Bu durum ise Sırp seçmenin son dört yıl içerisinde üçüncü kez sandık başına gideceği anlamına gelmektedir.[5]
Öte yandan, bu süre zarfında yaklaşan yerel seçimlerle beraber gerçekleşme ihtimali bulunan erken parlamento seçimlerinin ülkedeki siyaseti yeniden şekillendirebileceği değerlendirilmektedir.[6] Muhalefetin devam eden protestoların sağlamış olduğu çıkmazdan yararlanarak uzun süredir liderlik koltuğunda bulunan Vucic’i yerinden etmeyi hedeflediği söylenebilir. Buna ek olarak, Vucic’in dış politikada izlemiş olduğu denge politikası iç siyasette eleştirilirken Avrupa Birliği (AB) gibi Batılı aktörlere fazla yanaşması da bu çıkmaza katkı sağlamaktadır. Bu bağlamda, ülkedeki muhalefetin yaşanan bu gelişmeleri bir fırsat olarak algıladığı ve bunu somut bir sonuca çevirmeye çalışacağı söylenebilir.
Ancak bu noktada Vucic’in de elinin sağlam olduğu söylenebilir. Zira görevde bulunduğu bu süreçte siyasi ve ekonomik kurumlardaki etkisini ve gücünü pekiştirmiştir. Öyle ki ülkede Vucic’in onayından geçmeden bir adım atılamamaktadır. Buna ek olarak bir önceki seçimlerde kurulan hükümeti ve bakanları kendi politikasına göre şekillendiren Vucic, karar mekanizmalarının iplerini de eline almıştır.
Tüm bunlara ek olarak Kosova’yla devam eden diyalog sürecinin de Vucic’e olan desteği güçlendirdiğini söylemek mümkündür. Vucic’in Kosova konusunda Sırbistan’ın çıkarlarını gözeterek taviz vermekten kaçınması ve bu süreçte AB nezdinde Kosova tarafıyla diyalog sürecini devam ettirmesi Vucic’i önemli bir aktör haline getirmektedir.
Bu bağlamda, ilerleyen günlerde Sırbistan iç siyasetinin derinlemesine bir değişim yaşamayacağı söylenebilir. Her ne kadar devam eden protestolar mevcut hükümeti zor bir duruma soksa da hala elindeki gücü koruduğunu söylemek mümkündür. Ancak burada herhangi bir sürpriz yaşanma ihtimali de bulunmaktadır. Zira düzenlenen protestoların özüne inildiğinde aslında bir muhalefet hareketinden çok Vucic’in “otoriter” rejiminden sıkılmış insanların tepkisi olarak okunabilir. Böyle bir durumda ise Vucic ve partisi sandıkta bazı sıkıntılarla karşılaşabilir. Bu çerçevede, muhalefet her ne kadar bu durumu fırsata çevirmeye çalışacak olsa da erken seçimlerde büyük bir başarı elde etmesi beklenmemektedir. Öte yandan, bu süreçte yerel seçimlerde büyük bir rekabetin yaşanacağı değerlendirmesi yapılabilir.
[1] “2 Mass Shootings in 2 Days Plunge Serbia into Shock, Dismay”, AP News, https://apnews.com/article/serbia-shootings-belgrade-mladenovac-guns-2e7d1ccb3c2bca32331f12bb29efe7f1, (Erişim Tarihi: 14.09.2023).
[2] Aynı yer.
[3] “Ukidanje rijalitija u fokusu protesta ‘Srbija protiv nasilja’ ispred Pinka”, Radio Slobodna Evropa, https://www.slobodnaevropa.org/a/protest-srbija-beograd-pink/32584461.html, (Erişim Tarihi: 14.09.2023).
[4] “BLOG: Zvanično kraj šestog protesta, najavljen novi za sledeću nedelju”, N1 Info, https://n1info.rs/vesti/blog-sesti-protest-srbija-protiv-nasilja-u-beogradu/ (Erişim Tarihi: 14.09.2023).
[5] “Serbian President Announces Snap Parliamentary Elections”, Anadolu Agency, https://www.aa.com.tr/en/europe/serbian-president-announces-snap-parliamentary-elections/2917051, (Erişim Tarihi: 14.09.2023).
[6] Nenad Kulačin, “I Srbija se mijenja: Izbori umjesto protesta”, Al Jazeera Balkans, https://balkans.aljazeera.net/opinions/2023/9/14/i-srbija-se-mijenja-izbori-umjesto-protesta, (Erişim Tarihi: 14.09.2023).
