Şi Cinping liderliğindeki Çin, “Ay Yeni Yılı” öncesinde kültürel alanda çeşitli tanıtım etkinlikleri düzenlemektedir. Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in kültürel düşüncesi, ülke çapında övgüvle karşılanmaktadır. Şi, kültürel düşüncenin Çin’i daha güçlü bir ülke yapmak, ulusu dinamikleştirmek ve güçlü ilham kaynağı oluşturmak için oldukça önemli olduğunu vurgulamaktadır.[1] Şi’nin liderliği altında Çin Komünist Partisi (ÇKP), ülkenin modernleşmesini desteklemek için kültürü aktif bir politika olarak desteklemektedir.
Şi, 2012 yılında 18. ÇKP Ulusal Kongresi’ne sunduğu rapora “kültürel güven” kavramını dahil etmiştir. Daha sonra Şi, bu kavramı Çin’e özgü sosyalizme entegre ederek Çin kültürüne olan ulusal güveni kalıcı bir güç olarak tanımlamıştır.[2] Farklı medeniyetlerin ve değer sistemlerinin rekabet ettiği ve bir arada var olmaya çalıştığı Soğuk Savaş sonrası dünyada Çin, ulusal kimliği yeniden inşa etmek için kültürel bir rönesans gerektiğine inanmaktadır.
ÇKP liderliğini üstlendiği günden bu yana Şi, kültürel miras, arkeoloji ve somut olmayan kültürel değerlere dair 170’ten fazla önemli rapor ve talimat yayımlamıştır. Ayrıca 100’den fazla tarihi ve kültürel mekanda yerinde incelemelerde bulunmuştur.[3]
Günümüzde Çin’in küresel ve ulusal arenada gerçekleştirmeye çalıştığı “Kültürel milliyetçilik” misyonu Batı nezdinde geniş çapta incelenmiştir. Ancak Asya (özellikle Çin) bağlamlarındaki tezahürleri yeterince araştırılmamıştır. Literatürde yer alan araştırmalar, Tayvan, Japonya, Çin ve Malezya gibi Asya ülkelerinde kültürel milliyetçiliğin Batı’ya ayak uydurmak ve onu aşmak için geleneksel kültürü yeniden keşfetme ve modernleştirme perspektifinden anlaşılması gerektiğini göstermiştir.[4]
Çin, geleneksel kültür düşüncesi, diğer milletlerin yaklaşımlarından ayrışmaktadır. Bu, Vestfalya Sistemi’yle kıyaslandığında modern devletler arasındaki siyasi ilişkilere odaklandığından, kültürel üstünlük gibi konulara doğrudan müdahil olmamaktadır. Çin tam olarak modern devletler sisteminin mevcut Batı düzleminde sorgulamaktadır. Bu nedenle bir kültürün, başka bir kültürden üstün olamayacağını ve Batı egemen sistemin normlarının sorgusuzca kabul edilemeyeceğine vurgu yapmaktadır.
Tarih boyunca devletler arası ilişkilerde kültür, güç ve etki faktörleriyle birleşmiştir. Çin’in kendi bölgesindeki etkisi ve kültürel bakış açısı, Vestfalya sistemiyle uyumsuzluk gösterebilir ve kültürler arası ilişkilerde çatışmalara neden olabilir. Çin’in tarihindeki bu kültürel üstünlük anlayışı, uluslararası ilişkilerdeki dinamikleri şekillendirmiş olabilir. Bu açıdan bakıldığında Çin’in köklerinde var olan ‘kültür’ kavramının dış politikada oldukça önemli olduğunu söylemek mümkündür.
Geleneksel imparatorluk dönemlerinde çoğu Çin imparatoru, dünyayı “uygar” veya “barbar” olarak ikiye ayıran hiyerarşik bir bakış açısıyla görmüştür. Çin’in sadece coğrafya açısından değil, medeniyet açısından da dünyanın merkezi olduğunu ve komşu barbar ulusların ilerleyebilmeleri için Çin kültürüne adapte olmayı memnuniyetle karşılamaları gerektiğini iddia etmişlerdir. Çin, 19. yüzyıl itibarıyla maruz kaldığı olumsuzluklar nedeniyle tarihine nesnel bir bakış açısıyla yaklaşmıştır. Örneğin Konfüçyüsçü milliyetçiler, tarihin Konfüçyüsçü kuralları çiğneyen hükümdarlar tarafından oluşturulduğuna ve bu nedenle otantik Çin yaşam tarzına geri dönüp Konfüçyüsçü klasiklere dayalı bir ulus inşa etmenin gerekli olduğuna inanmışlardır. 1910’larda ve 1920’lerde Yeni Kültür Hareketi’ndeki liberal düşünürler bahsi geçen talihsiz olaylara neden olan geleneksel Çin kültürünü sorgulamış ve suçlamışlardır. Kültürün siyasi bir savaş alanı olduğu anlayışından yola çıkarak geleneksel veya Batı kültüründen ziyade yalnızca sosyalist kültürün çözüm olabileceği iddia edilmiştir.[5]
Tablo 1. Çin’in Büyük Stratejileri (1949-Günümüz)
| Büyük Hayatta Kalma Stratejileri (1949–1989) | |
| Amaç: Rejime Yönelik Varoluşsal Tehditlerle Başa Çıkmak | |
| Üç Yaklaşım | Yaklaşımların Amacı |
| Çin-Sovyet ittifakı (Mao Zedong)Çin-ABD uyumu (Mao)Çin-ABD uyumu (Deng Şiaoping) | Askeri destek almak/ekonomik yardım almak Askeri destek kazanmakAskeri destek/ekonomik işbirliği kazanmak |
| Büyük Gençleştirme Stratejileri (1992-Günümüz) | |
| Amaç: Gelişmiş Bir Ülke ve Büyük Güç Olarak Yeniden Konumlanmak | |
| Üç Yaklaşım | Yaklaşımların Amacı |
| Saklan ve bekle (Deng Şiaoping)Barışçıl yükseliş (Jiang Zemin, Hu Jintao)Kültürel Çin Rüyası (Şi Cinping) | Çin’in yükselişi için zenginlik ve güç inşa edin (gözlerden uzak durun ve mevcut Batılı düzene katılın)Çin’in yükselişiyle ilgili endişeleri azaltmak (güven vermek ve mevcut düzene uyum sağlamak)Çin’in yükselişi için dünyayı şekillendirmek (güven verin, mevcut düzene alternatif bir söylem geliştirmek ve kültürel direnç) |
Kaynak: Goldstein, 2020
Yukarıdaki tabloda yer alan yaklaşımların aksine Şi’nin kültürel milliyetçilik versiyonu, bir dizi açıdan diğer Çin kültürel milliyetçilik versiyonlarından farklıdır. Şi için önemli olan, Çin’in kendi egemenliğini sürdürülebilmesi ve güçlenebilmesi için bir bütün olarak adlandırılabilecek kapsayıcı, soyut bir Çin kültürünün var olmasıdır. Şi’nin kültürel milliyetçiliği, yabancı sermayeye ilişkin düzenlemelerin sıkılaştırılması, ülke çapında Mandarin dili kullanımının güçlendirilmesi, Çin dilinin İngilizce karşısında statüsünün geliştirilmesi, akademik olarak gelişim vb. diğer milliyetçi girişimleriyle tutarlı görünmektedir.[6]
Sonuç olarak Çin, Şi tarafından benimsenen kültürel eğilimi vurgulamak amacıyla çeşitli tanıtım etkinlikleri düzenlemektedir. Şi, kültürü aktif bir politika aracı olarak destekleyerek Çin’in modernleşmesini sağlamayı ve yönetimini geliştirmeyi hedeflemektedir. Çin’in kültürel milliyetçilik misyonu, Batı’da geniş çapta incelenmiş olsa da Asya’daki tezahürleri daha az araştırılmıştır. Şi’nin kültürel milliyetçiliği; geleneksel kültürü sahiplenme, kültürü modernleştirme ve Batı’ya meydan okuma perspektifinden okunabilir.
[1] “How Does Xi Use Mix Of Marxism And Traditional Culture To Pursue Chinese Dream?”, Xinhua News, https://english.news.cn/20240204/d6ac2a6638c84b31a87a4dda05712cd0/c.html, (Erişim Tarihi: 05.12.2024).
[2] Aynı yer.
[3] “Xi Focus-Profile: Xi Jinping, man of culture”, Xinhua News, https://english.news.cn/20240201/8e74c32a0c5748ed9c0f9e53846b5224/c.html, (Erişim Tarihi: 05.12.2024).
[4] Jason Cong Lin, “The rising China is not a ‘sick man’anymore: Cultural nationalism in the Xi Jinping era.” Journal of Contemporary China 33, no. 145 (2024): 83-100.
[5] Avery Goldstein, “China’s grand strategy under Xi Jinping: Reassurance, reform, and resistance.” International Security 45, no. 1 (2020): 164-201.
[6] John Garrick, ve Yan Chang Bennett. “Xi Jinping Thought”. Realisation of the Chinese Dream of National Rejuvenation?”, China Perspectives 2018, no. 2018/1-2 (2018): 99-105.
