Almanya Şansölyesi Olaf Scholz, 4 Kasım 2022 tarihinde tartışmalı bir Çin ziyareti gerçekleştirmiştir. Bu ziyaret, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in üçüncü dönem için seçildiği Çin Komünist Partisi (ÇKP) 20. Ulusal Kongresi’nin ardından Avrupalı bir liderin Pekin’e yaptığı ilk ziyaret olması bakımından sembolik öneme sahiptir.
Scholz’un ziyaretine Alman iş insanlarından oluşan bir heyet de eşlik etmiştir. Bu durum, Almanya’nın Çin’le ekonomik işbirliğine devam edeceği şeklinde yorumlanmıştır. Almanya’nın liberal bir ekonomisi olduğu ve ülkedeki şirketlerin iktisadi durgunluktan çıkmak istediği düşünüldüğünde, Berlin’in Pekin’le ekonomik münasebetlerini derinleştirme arzusunda olduğu söylenebilir. Ancak Scholz’un Çin’le ticari ilişkileri geliştirme konusundaki ısrarı hem liderlik ettiği hükümetin hem de muhalefetin tepkisine neden olmaktadır. Örneğin Almanya’nın 20 Ekim 2022 tarihinde Hamburg Limanı’ndaki konteyner terminalinin %25’lik hissesini Çin devletine ait olan COSCO şirketine satması, Alman Hükümeti’ni oluşturan Sosyal Demokrat Parti (SPD), Hür Demokrat Parti (FDP) ve Yeşiller Partisi arasında tartışmalara neden olmuştur. Nitekim SDP’li Başbakan Scholz’un söz konusu satışı gerçekleştirmek istemesine Yeşiller Partisi mensupları olan Ekonomi Bakanı Robert Habeck ve Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock karşı çıkmıştır.
Hatırlanacağı üzere Baerbock, 18 Ekim 2022 tarihinde ülkesinin Rusya’yla ekonomik ilişkisinin Ukrayna Savaşı’nın ardından sorunlara yol açtığının altını çizmiş ve bundan dersler çıkarılarak aynı hataların Çin’le münasebetlerde tekrarlamaması gerektiğini belirtmiştir.[1] Ayrıca Baerbock, 2 Kasım 2022 tarihindeki Özbekistan ziyaretinde yaptığı açıklamalarda, Scholz’un Çin’i ziyaret etme kararını kendisinin verdiğini belirtmiş ve Scholz’dan Şi Cinping’e Alman Hükümeti’nin mesajlarını iletmesini beklediğini ifade etmiştir.[2]
Öte yandan Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier de Çin’e aşırı bağımlı olunmaması konusunda uyarılarda bulunmuştur. Konuya ilişkin açıklamasında Steinmeier, şunları söylemiştir:[3]
“Gelecek için dersler çıkarmalıyız ve ders çıkarmak da mümkün olan her yerde tek taraflı bağımlılıkları azaltmamız gerektiği anlamına geliyor. Bu özellikle de Çin için geçerli.”
Söz konusu açıklamalar, Scholz’un Çin konusunda attığı adımlara ilişkin devlet içerisinde bir mutabakat olmadığına işaret etmektedir. Üstelik Scholz’un politikası, Brüksel tarafından da olumlu karşılanmamaktadır. Zira Avrupa Birliği (AB), Pekin’i insan hakları ve ticaret gibi konularda eleştirirken; Çin’le ilişkilerde ekonomik bağımlılıktan kurtulmayı amaçlamaktadır. Çünkü birlik, enerji alanında Rusya’dan dolayı yaşadığı olumsuz sürecin bir benzeriyle Çin’le münasebetlerden ötürü karşılaşmak istememektedir. Kısacası Rusya örneği, AB için acı bir tecrübe olmuştur. Bu yüzden de Brüksel, Çin’le ekonomik işbirliğinde oldukça hassas yaklaşmakta ve stratejik hareket edilmesi gerektiğini dile getirmektedir.
21 Ekim 2022 tarihinde AB liderleriyle yapılan görüşmenin ardından Çin’le gerilimin arttığına dikkat çeken AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ise “Açıkçası bağımlılıklar söz konusu olduğunda, çok tedbirli olmalıyız. Dersimizi aldık.” demiştir.[4] Bu da AB’nin Çin’e yaklaşımını göstermektedir. Ayrıca AB Komisyonu’nun iç pazardan sorumlu üyesi Thierry Breton da Scholz’un Pekin ziyareti öncesinde Avrupa hükümetlerine Çin’le ekonomik işbirliği konusunda “saf” davranmama çağrısında bulunmuştur.[5]
Fransa’nın da bu gelişmelerden rahatsız olduğu görülmektedir. Zira Paris yönetimi, Çin’le işbirliğinin AB’nin çıkarlarına ters düştüğünü savunmaktadır. Nitekim 21 Ekim 2022 tarihinde Fransa Cumhurbaşkanı Emanuel Macron, “Çin’e yönelik altyapı satışıyla geçmişte stratejik hatalar yaptık.”[6] diyerek kendi perspektifini net bir şekilde gözler önüne sermiştir. Dolayısıyla Fransa’nın tutumu, Almanya’yla enerji alanında yaşadığı anlaşmazlığa Çin konusunun da eklendiğine işaret etmektedir.
Tüm bunlara rağmen Pekin ziyareti öncesinde Berlin’in yeni Çin politikasını açıklayan Scholz, çok kutuplu dünyada yeni güç merkezlerinin ortaya çıktığını belirterek ortaklıkar kurmayı ve işbirliklerini genişletmeyi hedeflediklerini vurgulamıştır.
Kısaca özetlemek gerekirse, AB-Çin ilişkilerinin çok da iyi olmadığı bir dönemde Almanya Şansölyesi Scholz’un Pekin ziyareti hem ülke hem de AB içerisinde bazı anlaşmazlıkları beraberinde getirmiştir. Fransa’nın AB-Çin işbirliği konusuna karşı çıkmasına rağmen Almanya’nın Çin’le ilişkilerini geliştirmeye yönelmesi, birlik içerisindeki çatlakların derinleşmesine sebebiyet verebilir. Zira Berlin’in AB’nin tepkisine rağmen böyle bir politika benimsemesi, “Almanya, AB’den bağımsız bir politika mı uyguluyor?” sorusunu gündeme getirmektedir.
Bununla birlikte Çin ziyaretiyle ilgili hem Alman iç siyasetinden hem de AB’den tepki görmesine rağmen Scholz’un geri adım atmaması, koalisyon ortaklarıyla sorun yaşamasına sebebiyet verebilir. Aynı zamanda Pekin’in Rusya-Ukrayna Savaşı’na yönelik yaklaşımı nedeniyle AB’nin ortak dayanışma ruhu da bu süreçten olumsuz etkilenebilir.
Öte yandan Çin, Scholz’un ziyaretini Avrupa’yla işbirliğini derinleştirmek için bir fırsat olarak görebilir. Ayrıca bunu “ticaret savaşı” yaşadığı ABD’ye karşı bir hamle olarak da kullanabilir.[7] Lakin Scholz, Çin’le rekabette ekonomik bağları koparmanın yanlış bir yaklaşım olacağını savunmaktadır. Buna rağmen AB’nin bölgede Çin’in nüfuzunu arttırmasına çok da izin vermeye niyetli olduğu söylenemez.
[1] “German Foreign Minister Urges Caution in China Relationship”, ABC News, https://abcnews.go.com/International/wireStory/german-foreign-minister-urges-caution-china-relationship-91665504, (Erişim Tarihi: 03.11.2022).
[2] “Germany’s Baerbock Warns Scholz Ahead of His China Trip”, Politico, https://www.politico.eu/article/germanys-baerbock-warns-scholz-ahead-of-his-china-trip/, (Erişim Tarihi: 04.11.2022).
[3] “Germany Finds Compromise Over Chinese Hamburg Terminal Deal”, ABC News, https://abcnews.go.com/International/wireStory/germany-finds-compromise-chinese-stake-hamburg-port-92106238, (Erişim Tarihi: 03.11.2022).
[4] “EU Witnessing Acceleration of Tensions with China: Von Der Leyen”, TVP World, https://tvpworld.com/64078361/eu-witnessing-acceleration-of-tensions-with-china-von-der-leyen, (Erişim Tarihi: 03.11.2022).
[5] “Thierry Breton Issues China Warning Ahead of Scholz’s Beijing Visit”, Euractiv, https://www.euractiv.com/section/global-europe/news/thierry-breton-issues-china-warning-ahead-of-scholzs-beijing-visit/, (Erişim Tarihi: 03.11.2022).
[6] “France’s Macron: Sale of European Strategic İnfrastructure to China Was an Error”, Reuters, https://www.reuters.com/world/frances-macron-sale-european-strategic-infrastructure-china-was-an-error-2022-10-21/, (Erişim Tarihi: 03.11.2022).
[7] “China-Germany Cooperation Can Be a Stable Link in Turbulent World”, Global Times, https://www.globaltimes.cn/page/202210/1277837.shtml, (Erişim Tarihi: 03.11.2022).
