Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Hint-Pasifik Komutanı Amiral John C. Aquilino, 2023 yılının Aralık ayında Tokyo’da yaptığı konuşmada, Çin ve Rusya’nın bölgede artan ortak askeri operasyonlarından çok endişe duyduklarını söylemiştir.[i] Amiral John C. Aquilino, ayrıca Kuzey Kore’nin kıtalararası balistik füze testlerinin bölgesel bir endişe kaynağı olduğunu vurgulamıştır. “Bunu, çıkar birlikteliğinin çok ötesinde görüyorum” diyen Amiral Aquilino, Kuzey Kore’nin daha önceleri sadece Çin’le işbirliği yaptığını ve Rusya’yla olan bu yakınlaşmanın son derece yeni olduğunu belirtmiştir.
Çin ve Rus deniz kuvvetleri, 14 Temmuz 2024 tarihinde Çin’in güneyindeki bir askeri limanda “Exercise Joint Sea-2024” adlı ortak bir tatbikat icra etmişti. Daha öncesine bakacak olursak Rus-Çin müşterek filosu, 2023 yılının Temmuz ve Ağustos aylarında da Pasifik Okyanusu’ndaki deniz güvenliği faaliyetlerini sürdürmüş ve Alaska kıyılarında ortak tatbikatlar icra etmişti. Müşterek filonun devriye görevi Doğu Çin Denizi’ne kadar uzanmıştı.
Yine Çin ve Rusya’ya ait bombardıman uçakları, 2023 yılının Aralık ayının ortasında Doğu Çin Denizi üzerinden Japonya ile Kore Yarımadası arasındaki sulara ortak uçuş gerçekleştirmiştir. Buna cevap olarak Japon savaş uçakları, önleyici mücadelede bulunmuştur. Zira Japonya’nın Doğu Çin Denizi adaları konusunda Çin’le toprak anlaşmazlıkları vardır. Bu yüzden Tokyo, Pekin’in buradaki hamlelerini ulusal güvenliğe yönelik bir tehdit olarak görmektedir. Aynı şekilde Japonya, tarihsel olarak çözülemeyen Kuril Araları sorununa nedeniyle Rusya’yla sürekli gerginlikler yaşamaktadır.
Japonya, özellikle Çin’in Rusya’yla artan ortak askeri faaliyetlerinden endişe duymaktadır. Üstelik rakip aktörler arasındaki askeri iletişim mekanizmasının sağlıklı işlememesi, bölgedeki olası bir savaş riskini artırmaktadır. Bu bağlamda Çin’in olası bir askeri karşılaşmayı önlemek için ABD’yle savunma diyaloğunu sürdürme iyi niyetini göstermesi oldukça önemlidir. Çünkü ABD, 2022 yılının Ağustos ayında Tayvan’a üst düzey bir ziyaret gerçekleştirerek Çin’i provoke etmişti. ABD-Çin arasındaki bu çatışma riski, Japonya ve diğer müttefikleri de tedirgin etmektedir. ABD Başkanı Joe Biden ve Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, 2023 yılının Kasım ayındaki görüşmelerinde askeri iletişimi yeniden kurmak konusunda anlaşmıştı. Askeri iletişim kanalları yeniden sağlıklı bir şekilde kurulursa, bölgedeki askeri karşılaşma riskleri de azalacaktır.
Rusya’nın Çin’le deniz işbirliğini geliştirmesi, ABD ve onun bölgedeki müttefiklerinin harekete geçmesine neden olmaktadır. Asia Times’ın 21 Aralık 2023 tarihli haberinde “Moskova, Çin’le ortak devriyeleri genişletmek ve AUKUS güvenlik anlaşmasına karşı koymak için deniz gücünü yeniden inşa ediyor” ifadesi kullanılmıştır.[ii] Gerçekten de Rusya, Ukrayna’dan sonra yüzünü büyük oranda Asya-Pasifik’e çevirmeyi ve buradaki Batılı güçlere karşı yeni bir cephe açmayı planlıyor olabilir. Çünkü burada Çin, özellikle Rusya’nın desteğine ihtiyaç duymaktadır. Rusya’nın uzun süredir Ukrayna’daki savaşını sürdürmesi, Asya-Pasifik’te Çin’le olan işbirliği ve ortaklıklarının geri plana itilmesine neden olmuştur.
Rus Donanması’nın beş filosu (Arktik, Pasifik, Karadeniz, Hazar ve Baltık), dünyadaki jeopolitik risk ve tehditlere aynı anda cevap verme-karşı koyma noktasında zorlanmaktadır. Bir yandan Ukrayna’daki savaşını sürdüren Rusya, diğer yandan Asya-Pasifik’teki olası tehditlere karşı koyabilmek adına Pasifik Filosu’nu modernize etmeye devam etmiştir. Buna ek olarak bölgedeki tatbikatları ve deniz devrilerini de gözle görülür şekilde artırmıştır. Son bir yıl içerisinde Rus Donanması Pasifik Filosu, çok sayıda faaliyete ek olarak sekiz stratejik düzeyde deniz tatbikatı düzenlemiştir.[iii]
Çin’le Pasifik’teki ortak faaliyetlerini genişleten Rusya, bunun yanı sıra Hint-Pasifik’teki deniz bağlarını da güçlendirmeye koyulmuştur. Bu bağlamda Rus Donanması Pasifik Filosuna bağlı bir deniz görev grubu, 2023 yılının Kasım ve Aralık aylarında Güneydoğu ve Güney Asya’yı kapsayan bir tura çıkmıştır. Rus Donanma Filosu, elli yıl aradan sonra ilk kez Bangladeş’e savaş gemilerini göndermiş, Endonezya’da dört gün boyunca liman ziyaretinde bulunmuş ve Andaman Denizi’nde Myanmar Ordusu’yla ilk kez deniz tatbikatları yapmıştır. Bu süreçte Rus Donanma gemileri Tayland, Kamboçya, Vietnam ve Filipinler’e de uğramıştır. Bu, Rusya’nın bölgedeki askeri erişiminin genişlediğine de işaret etmektedir.
Son olarak Çin ve Rusya’nın derinleşen deniz işbirliğinin, özellikle AUKUS gibi savunma ittifaklarına karşı koymayı amaçladığı tahmin edilmektedir. Rusya, Batılı güçlerin Asya-Pasifik’teki artan faaliyetlerinden son derece rahatsız olup Çin’le dayanışma gösterme ihtiyacı hissetmiştir. Avrupa’daki krizler, yakın gelecekte Asya-Pasifik’e taşınabilir. Rusya ve Çin, şimdiden buna karşı önlemler alma yoluna gitmektedirler.
[i] “US Indo-Pacific Commander İs ‘Very Concerned’ About Escalation of China-Russia Military Ties”, Ap News, https://apnews.com/article/japan-us-china-russia-commander-military-b8aae52f021dd7f57595512d069797fe, (Erişim Tarihi: 26.07.2024).
[ii] “Sleeping on Russia’s Naval Resurgence İn The Pacific”, Asia Times, https://asiatimes.com/2023/12/sleeping-on-russias-naval-resurgence-in-the-pacific/, (Erişim Tarihi: 26.07.2024).
[iii] Aynı yer.
