Hindistan, Sovyetler Birliği döneminden bu yana Rusya’nın en fazla savunma sanayi ürünü ihraç ettiği ülkelerden biridir. Soğuk Savaş döneminde oluşan bu bağımlılık ilişkisi, günümüzde Hindistan’ın savunma, güvenlik ve dış politika tercihlerini etkilemeye devam etmektedir. Öyle ki Yeni Delhi, Moskova’ya olan savunma alanındaki bu bağımlılığını azaltmak amacıyla son yıllarda hem yerli savunma sanayini güçlendirmeye odaklanmış hem de Fransa ve ABD gibi Batılı aktörlerden daha fazla askeri-teknik yardım alma yoluna gitmiştir. Buna rağmen 2022 yılı itibariyle Hindistan’ın en fazla silah tedarik ettiği ülkeler arasında Rusya, %45 oranla ilk sırada yer almaktadır.[1] Hindistan’ın özellikle nükleer denizaltılar konusunda Rusya’ya bağımlı olduğu bilinmektedir.
Savunma alanındaki bu tarihsel işbirliğinin günümüzde Arktik Denizi, Kuzey Denizi Rotası, Hazar Denizi ve Hint Okyanusu gibi alanlarda genişlediği söylenebilir. Örneğin Hindistan ve Rusya arasında yeni deniz ticareti rotasının hayata geçirileceği konuşulmaktadır.[2] Bu bağlamda Hindistan, Pasifik’ten Arktik’e uzanan Kuzey Denizi Rotası’nın geliştirilmesi konusunda Rusya’yla işbirliği yapmayı amaçlamaktadır.[3] Bu yılın Mart ayında Hintli ve Rus yetkililer arasında yapılan ilk üst düzey toplantının ardından taraflar, Arktik deniz taşımacılığı ve ilgili ekonomik faaliyetlerdeki işbirliğinin derinleştirilmesini görüşmek üzere Ekim ayında Vladivostok’ta bir araya gelmiştir. Hindistan Limanlar, Denizcilik ve Su Yolları Bakanı Bay Sonowal, Rusya’nın Uzak Doğu ve Arktik Kalkınma Bakanı Aleksey Çekunkov, iki ülke arasında Kuzey Kutbu taşımacılığında geniş kapsamlı işbirliğini tartışmışlardır. Görüşmelerin ana konularından biri; Doğu Deniz Koridoru’nun (EMC) geliştirilmesi ve kullanılması olmuştur. Bahsi geçen EMC, Hindistan’ın doğu kıyılarını Rusya’nın uzak doğu kıyılarına bağlamaktadır.
Bu işbirliği kapsamında, uzun yıllardan sonra Hindistan’ın Chennai Limanı ile Rusya’nın Vladivostok Limanı arasında ilk kez deniz seferleri gerçekleştirilmiştir. Rusya’nın Chennai Başkonsolosu Oleg N. Avdeev’e göre; bu deniz seferi, gidiş dönüş sadece 17 gün sürmüştür. Halihazırda Süveyş Kanalı üzerinden Hindistan limanları ile St. Petersburg arasındaki deniz yolculuğu 35-40 gün sürmektedir. Rus diplomat Avdeev, “Chennai-Vladivostok deniz rotasının gerçeğe dönüşmesinde ileri aşamadayız.” demiştir.[4]
Denizlerdeki bu işbirliğine ek olarak Hindistan’ın Rusya’ya 24 kargo gemisi inşa edeceği açıklanmıştır.[5] Bu kapsamda Hindistan’ın 2027 yılına kadar Rusya için 24 nehir-deniz sınıfı kargo gemisi inşa etme anlaşması yaptığı bildirilmektedir. Rusya, zor durumdaki gemi inşa endüstrisini desteklemek için Hindistan’dan yardım almaya yönelmiştir. Zira Moskova, Ukrayna’da devam eden savaş nedeniyle Batı’dan çok sayıda ekonomik yaptırımla karşı karşıya kalmış ve ülkenin gemi inşa sektörü büyük darbe almıştır. Bu durum Rusya’yı gemi siparişlerine ayak uydurabilmek için diğer gemi inşa eden ülkelerle ortaklıklar kurmaya zorlamıştır.
İki ülke arasındaki işbirliği-ortaklık süreci, Hazar Denizi üzerinden geçen Uluslararası Kuzey-Güney Ulaşım Koridoru (INSTC) bağlamında da devam etmektedir. Bu rotanın temel amaçlarından biri de Rusya ile Hindistan’ı Hazar Denizi ve İran üzerinden birbirine bağlamaktır. Daha önce Rusya, rotaya uygun konteyner gemileri inşa etme planlarını ayrıntılı olarak açıklamıştı. Bu doğrultuda Hindistan’ın Rusya’ya destek vermesi, söz konusu ticaret rotasının canlandırılmasına önemli bir katkıda bulunabilir. Hindistan’la işbirliği yapmayı planlayan Rus gemi üreticileri, bu sayede maliyetlerini neredeyse yarı yarıya azaltmayı ummaktadırlar.
Yukarıda sayılan deniz işbirliklerinin artık Hint Okyanusu’nda da kendini göstereceği tahmin edilmektedir. Örneğin, Amerika’nın Sesi Gazetesi’nin 30 Kasım 2023 tarihli haberinde “Rusya’nın Hint Okyanusu’ndaki Varlığını Artırıyor” başlığı kullanılmıştır.[6] Öyle ki Rusya, elli yıl aradan sonra ilk kez Bangladeş’e savaş gemilerini göndermiş ve Andaman Denizi’nde Myanmar Ordusu’yla ilk kez deniz tatbikatları yapmıştır. Analistler, Rusya’nın bu denizlerdeki artan varlığına Hindistan’ın karşı olmadığını söylemektedir.[7]
Halbuki Hindistan, söz konusu denizlerde Dörtlü Güvenlik Diyaloğu (OUAD) ortakları olan ABD, Japonya ve Avustralya ile daha fazla işbirliği yapmaktadır. Uluslararası Kriz Grubu’nun Hindistan Kıdemli Analisti Praveen Donthi’ye göre; “Hindistan, Rusya’nın Hint-Pasifik’te daha aktif bir rol oynamasını istemektedir. Çünkü bu, Yeni Delhi’nin çok kutuplu küresel düzen hedefine uymaktadır.”[8] Rusya, Kasım ayının son haftasında Hindistan’la “deniz işbirliğini güçlendirmek” amacıyla Bengal Körfezi’nde iki günlük deniz tatbikatları da icra etmiştir. Konuyla ilgili The Wilson Center’ın Güney Asya Enstitüsü Direktörü Michael Kugelman, şu değerlendirmeyi yapmıştır:[9]
“Hindistan’ın yakın sularda yabancı askeri birliklerin varlığını memnuniyetle karşılaması tuhaf görünse de Hindistan, Rus deniz gücüne Çin’inkiyle aynı endişeyle bakmayacaktır. Aksine Hindistan, muhtemelen Rusya’nın varlığını bölgedeki Çin deniz gücünü dengeleyebilecek bir aktör olarak görüyor.”
Sonuç olarak Hindistan, yakın denizlerde Çin’i dengeleyebilmek adına Rusya’yla işbirliği yapmaya sıcak bakmaktadır. Diğer yandan Rusya, küresel güç olma iddiasını desteklemek adına Asya, Pasifik ve Hint Okyanusu gibi dünyanın farklı havzalarındaki varlığını artırmaya çalışmaktadır. Bu sayede Batı’yla olan mücadelesini başka coğrafyalara doğru kayması için çaba sarf etmektedir. Bu bağlamda Rus savaş gemilerinin Hint Okyanusu’nda görünmesi, büyük güç oyununda Moskova’nın sergilemiş olduğu “yeni bir meydan okuma” olarak yorumlanabilir. Zira Hint Okyanusu, ABD ile Çin arasındaki büyük güç rekabetinin ana sahnesi haline gelmiştir. Moskova, bu denklemin dışında kalamamak için var gücüyle çalışacaktır. Bu yüzden Rusya’nın Hint-Pasifik’teki varlığını artırmak için Hindistan ve Çin’den onay alma arayışında olmadığını da belirtmek gerekir.
[1] “Trends in International-Arms Transfers, 2022”, SIPRI, https://www.sipri.org/sites/default/files/2023-03/2303_at_fact_sheet_2022_v2.pdf, (Erişim Tarihi: 01.12.2023).
[2] “India-Russia New Sea Trade Route Plan in Final Stages of Clearances”, Business-Standard, https://www.business-standard.com/economy/news/india-russia-new-sea-trade-route-plan-in-final-stages-of-clearances-123110500594_1.html, (Erişim Tarihi: 01.12.2023).
[3] “India Looking to Cooperate with Russia on Development of Arctic Northern Sea Route”, High North News, https://www.highnorthnews.com/en/india-looking-cooperate-russia-development-arctic-northern-sea-route, (Erişim Tarihi: 01.12.2023).
[4] Aynı yer.
[5] “India to Build 24 Cargo Ships for Russia”, Maritime-Executive, https://maritime-executive.com/article/india-to-build-24-cargo-ships-for-russia, (Erişim Tarihi: 01.12.2023).
[6] “Russia Steps Up Presence in Indian Ocean”, VOA News, https://www.voanews.com/a/russia-steps-up-presence-in-indian-ocean-/7378276.htm, (Erişim Tarihi: 01.12.2023).
[7] Aynı yer.
[8] Aynı yer.
[9] Aynı yer.
