Rusya-Ukrayna Savaşı, uluslararası sistemin başat aktörleri için oldukça dikkat çekici bir mesele olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu savaş özellikle Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) üzerinde durduğu önemli konulardan biridir. Zira Washington yönetimi, küresel siyasetteki önemli rakiplerinden biri olan Rusya’nın bölgedeki etkisini sınırlandırmak istemektedir. Bu çerçevede ABD ve Batılı müttefikleri tarafından güvenlik çatısı olarak görülen Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’nün (NATO) bölgeye olan hassasiyetinin son dönemde arttığı ileri sürülebilir.
Soğuk Savaş dönemindeki iki kutuplu mücadele ABD’nin zaferiyle sona erse de Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin mirasını Rusya devralmıştır. Dolayısıyla 4 Nisan 1949 tarihinde kurulan NATO’nun günümüzde hala kritik öneme haiz olduğundan bahsedilebilir. Rusya’nın NATO-Ukrayna ilişkilerine itirazı ve tarihsel iddiaları hasebiyle Kiev’e karşı bir mücadeleye giriştiği görülmektedir. Söz konusu hamle dolayısıyla bölgedeki birçok aktör, güvenlik endişeleri yaşamıştır. Buradan hareketle NATO’nun Moskova yönetimine karşı caydırıcı bir güç olarak görüldüğü ve ABD’nin NATO şemsiyesi altında bölgedeki varlığını arttırdığı ileri sürülebilir.
Rusya bahse konu mücadele hasebiyle Batı tarafından çeşitli yaptırımlara maruz kalmış ve ABD’nin hakimiyetine karşı mücadelesini yeni aktörlerle işbirliği yaparak sürdürme yoluna gitmiştir. Avrupalı devletlerin güvenlik endişelerinden dolayı NATO’yla ilişkilerini geliştirme çabası, Rusya’nın yeni aktörlere yönelmesinde itici güç olmuştur. Söz konusu mücadelede enerji ve gıda metaları üzerinden strateji geliştiren Putin yönetimi, Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması’ndan da 17 Temmuz 2023 tarihinde ayrılmıştır. Bölgedeki aktörlerin dünyadaki tahıl ihracatındaki rolleri düşünüldüğünde bu adımın Rusya’nın lehine bir konjonktür oluşturacağı iddia edilebilir.
İfade etmek gerekir ki Ukrayna-Rusya Savaşı, Batı’nın Moskova’ya karşı bir tutum sergilemesine sebep olmuş ve NATO’nun bölge devletleriyle münasebetlerini derinleştirmiştir. Bu çerçevede karşımıza çıkan aktörlerden biri de Romanya’dır. Bükreş yönetimi, savaş sürecinde hem Ukrayna’ya pek çok konuda destek olmuş hem de Rusya’ya karşı tutumunu farklı platformlarda ifade etmiştir. Savaş sebebiyle Romanya’da güvenlik endişeleri söz konusu olsa da ülkenin bu savaştan kazanımları da olmuştur. Zira Bükreş yönetimi, Ukrayna’ya uygulanan ambargo sebebiyle Avrupa’nın gıda sorununda yeni bir alternatif olarak görülmüştür. Romanya Devlet Başkanı Klaus Iohannis, Ukrayna’da savaşın başlamasından bu yana 25 milyon tona yakın tahıl ürününün Romanya üzerinden ihraç edildiğini ve Romanya’nın Avrupa’nın en büyük tahıl merkezi olduğunu söylemiştir.[i]
Nihayetinde Romanya faktörü hasebiyle Avrupa’nın üzerindeki Moskova etkisinin görece azaldığı ve Bükreş’in öneminin arttığı ileri sürülebilir. Bu çerçevede Romanya’ya olan ilginin de son dönemde artan bir ivmeyle devam ettiğini söylemek mümkündür. Bahse konu ilginin Romanya’nın Avrupa’yla entegrasyon sürecini de desteklediği görülmektedir. Örneğin Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ve Avrupa Parlamentosu Başkanı Roberta Metsola’nın Romanya’nın Schengen bölgesine dahil edilmesini savunması,[ii] Avrupa’nın Bükreş yönetimine olan ilgisinin bir çıktısı olarak görülebilir.
Üzerinde durulması gereken bir diğer önemli husus ise Romanya’nın jeopolitik konumudur. Zira bu konumun Bükreş yönetimi nezdinde ciddi çıktıları söz konusudur. Bu çerçevede bahsedilebilecek en önemli unsur Avrupa’nın Romanya’yı Rusya’ya karşı tampon devletlerinden biri olarak görmesidir. Bu durum Batı’nın Bükreş’e olan ilgisinin sebeplerinden biri olarak da okunabilir. Ayrıca Romanya’nın konumu bir yandan Ukrayna ile tahıl konusundaki ilişkileri derinleştirmesine sebep olurken bir yandan da Rusya’ya karşı güvenlik endişesi duymasına sebep olmaktadır. Romanya Savunma Bakanı Angel Tilvar’ın 6 Eylül 2023 tarihinde Rusya’nın Ukrayna’nın Tuna Nehri üzerindeki limanına düzenlediği son saldırılardan kalma bir insansız hava aracına ait parçaların Romanya’da bulunduğunu ifade etmesi,[iii] bahse konu endişelerin sebebini kanıtlar niteliktedir.
Romanya’nın güvenlik endişeleri hasebiyle Batı’nın güvenlik çatısı olarak görülen NATO’nun söz konusu endişelerini gidermeye yönelik bir tutuma yöneldiğini ifade etmek mümkündür. Zira NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’in Rusya’nın kasıtlı bir saldırısına işaret eden herhangi bir belirti bulunmadığını ancak risk oluşturduğunu ifade etmesi[iv] ve NATO Genel Sekreter Yardımcısı Mircea Geoană tarafından Rusya’nın ittifak üyesi bir ülkeye saldırma niyetinin olmadığı yönündeki açıklaması,[v] NATO’nun söz konusu güvenlik kaygılarını gidermeye yönelik adımları olarak görülebilir. Buradan hareketle Batı’nın Rusya-Ukrayna Savaşı’nın bölgeye sıçramasından endişe duyduğu ve bu endişelere karşı NATO’nun caydırıcı bir güç olarak görüldüğü ifade edilebilir.
Romanya’nın NATO üyesi olduğu bilinse de Rusya-Ukrayna Savaşı’yla artan söz konusu endişelerine kayıtsız kalmamaktadır. Bilhassa Romanya Dışişleri Bakanı Luminiţa Odobescu tarafından Rusya’nın Ukrayna’nın Tuna nehri limanlarına yönelik saldırısının kınanması,[vi] Bükreş yönetiminin Ukrayna yanlısı tutumunu kanıtlar niteliktedir. Bu çerçevede Romanya ve Ukrayna münasebetlerinin “Rus karşıtlığı” üzerinden derinleştiği ileri sürülebilir. Nitekim Ukrayna Başbakanı Denys Shmyhal ve Romanyalı mevkidaşı Marcel Ciolacu arasında yapılan görüşmede Kiev’in Romanya üzerinden tahıl ihracatını arttırmak üzere yapılan anlaşma,[vii] iki aktör arasındaki işbirliğini göstermektedir. Ancak Bükreş yönetiminin ilişkilerini geliştirdiği tek aktör Ukrayna değildir. Özellikle tahıl sorununda aldığı inisiyatifle ön plana çıkan Bükreş yönetimi, bu tutumundan dolayı Batı tarafından oldukça rağbet görmektedir. Bölgede diplomatik merkez olmayı hedefleyen Romanya’nın stratejisinde başarılı olduğu ifade edilebilir. Söz konusu başarıyı ise 6-7 Eylül 2023 tarihinde Üç Deniz Girişimi Zirvesi ve İş Forumu’na ev sahipliği yapması[viii] göstermektedir.
Sonuç olarak Rusya-Ukrayna Savaşı bölgede ciddi güvenlik endişelerinin oluşmasına sebep olmuştur. Ukrayna’ya karşı uygulanan tahıl ambargosunda Avrupa’nın tahıl sorunun çözülmesi için Romanya inisiyatif almıştır. Bükreş yönetimi hem Batı’yla hem de Kiev yönetimiyle münasebetlerini Rus karşıtlığı üzerinden şekillendirmektedir. Jeopolitik konumu hasebiyle ön plana çıkan Romanya’nın adımları Batı tarafından hoş karşılanmaktadır. Bu durum Romanya- Avrupa ilişkilerinde entegrasyonu kolaylaştırsa da güvenlik endişeleri varlığını korumaktadır. Söz konusu endişelerin giderilmesinde ise NATO ön plana çıkmaktadır.
[i] “Romania Is Europe’s Largest Grain Hub, President Says”, Romania Insider, https://www.romania-insider.com/romania-largest-grain-hub-europe-iohannis, (Erişim Tarihi: 08.09.2023).
[ii] “Heads of EU Commission, Parliament Advocate for Romania’s Inclusion into Schengen.”, Romania Insider, https://www.romania-insider.com/heads-eu-commission-parliament-advocate-romania-schengen-2023, (Erişim Tarihi: 13.09.2023).
[iii] “NATO Member Romania Says It Has Found Drone Pieces from Russian Attacks İn Ukraine on Its Territory”, The Associated Press, https://apnews.com/article/romania-danube-ukraine-drone-russia-49d7c2f087d19cd0363dc24b8b121f8d, (Erişim Tarihi: 07.09.2023).
[iv] “Russia-Ukraine War Updates: No Sign Of İntentional Attack on Romania – NATO”, Aljazeera, https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2023/9/7/russia-ukraine-war-live-news-drone-attacks-on-izmail-damage-port, (Erişim Tarihi: 07.09.2023).
[v] “NATO Deputy Secretary General Geoană Assures Russia Not Targeting Romania”, Romania Insider, https://www.romania-insider.com/nato-geoana-assures-russia-not-targeting-romania-2023, (Erişim Tarihi: 12.09.2023).
[vi] “Romanian Foreign Minister Condemns Russian Attacks on Ukraine’s Danube Ports”, Romania Insider, https://www.romania-insider.com/romanian-foreign-minister-condemns-russian-attacks-ukraine-danube-ports, (Erişim Tarihi: 16.08.2023).
[vii] “Neighbors Ukraine and Romania Sign Accord to Boost Kyiv’s Grain Exports Through Romanian Territory”, The Associated Press, https://apnews.com/article/romania-ukraine-grain-russia-df00726985d2920110a187bf974cdc93, (Erişim Tarihi: 18.08.2023).
[viii] “Romania Hosts Summit to Boost Ties Between 12 EU Countries and Partners”, The Associated Press, https://apnews.com/article/romania-summit-bucharest-three-seas-initiative-a0dcf3b5bf963810a05a37e682c4e554, (Erişim Tarihi: 06.09.2023).
