Avrupa’da uzun yıllardır kesintili bir şekilde ilerleyen aşırı sağın yükselişi, Rusya-Ukrayna Savaşı’yla ivme kazanmıştır. Kıta Avrupası’nda aşırı sağın son zaferlerinden biri, Slovakya’daki seçimlerde Ukrayna konusunda tereddütle yaklaşan isimlerin başında gelen Peter Pellegrini’nin zaferi olmuştur.[1] Savaşın geniş bir perspektifte Amerika Birleşik Devletleri (ABD)-Çin mücadelesi olduğu düşünüldüğünde, ekonomik ve enerji krizine maruz kalan tarafın Avrupa kıtası olduğu görülmüştür.
Avusturya’da beklenmekte olan 29 Eylül 2024 tarihli parlamento seçimlerinde galibiyetle sonuçlanacağı tahmin edilen bir diğer aşırı sağcı parti ise Avusturya Özgürlük Partisi’dir. Partinin iktidara gelmesi, aynı zamanda “Putin yanlısı” bir iktidarın da başa gelmesi anlamına gelmektedir. Bunun sonucunda Avrupa içerisindeki dengelerin tekrar aşırı sağ lehine değişeceği ve ABD-Avrupa Birliği (AB) arasındaki ihtilafın, AB’yi bir örgüt anlayışından ziyade ulus devlet anlayışına iteceği öngörülebilir. Bu durum, şüphesiz ABD’nin Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’yle (NATO) dahil olamadığı ve ancak “AB kıyafetiyle” dahil olduğu bölgelerde etkisiz kalmasına neden olacaktır. Bu durum Batı’nın en yakın işbirliği içinde olduğu Gürcistan’ı akıllara getirmektedir.
Hatırlanacağı üzere Gürcistan’ın 2003-2013 yılları arasında Gül Devrimi ve sonrasında Mikhail Saakaşvili dönemi, ülkeyi adeta radikal bir Batı yanlısı politikaya itmiş, ülkeyi dahilinde ve haricinde krize ve kaotik bir ortama sürüklemiştir. 2013 yılından itibaren Gürcü Rüyası Partisi’nin (GRP) denge politikası, ülkenin konumunu siyasî yapıdan stratejik yapıya dönüştürme girişimleriyle paralel yürütülmüştür. Ancak kamuoyu olarak doğu yapısını andıran ve anlayış olarak Avrupalı olan Gürcistan’ın dış politikası, her ne kadar denge politikası olarak ifade edilse de temel dinamikleri Avrupa odaklı inşa edilmiştir. Bunun nedeni ise kamuoyunun talebi olarak belirtilebilir.
Güncel olarak bakıldığında aşırı sağın yükselişi AB içinde kırılmaları derinleştirmeye devam etmektedir. Bu tutumlar, Kafkasya’da Gürcistan politikasında da ayrışmalara yol açacaktır. Rusya-Ukrayna Savaşı ile Gürcistan’ın “yanlı” tarafsız tutumu, Batılı ülkeleri memnun etmemiştir. Örneğin, Avrupa Birliği’nin yetkili ismi Josep Borrell, 24 Haziran 2024 tarihinde yaptığı açıklamada, Gürcistan parlamentosundan geçen yabancı etki şeffaflığı hakkındaki tartışmalı yasanın ülke aleyhinde olduğunu belirtmiştir. Bu yasanın Gürcistan’ı AB entegrasyon yolundan uzaklaştırdığını söyleyen Borrell, şu ifadeleri kullanmıştır:[2]
“Bu yasa ve beraberindeki tüm olumsuz gelişmeler, Gürcistan’ı Avrupa Birliği’nden uzaklaştırıyor. Sivil topluma ve medyaya desteğimizi artıracağız, dezenformasyonla mücadele edeceğiz ve seçim sürecine desteğimizi artıracağız.”
Aşırı sağın yükselişinin devam etmesi, sadece ABD’nin Güney Kafkasya üzerindeki etkisini değil, aynı zamanda AB üzerindeki etkisini de azaltacaktır. Buna rağmen realist bir tutum içerisinde bulunan Gürcistan, ikili ilişkiler çerçevesinde ABD-Gürcistan ilişkilerine vurgu yapmıştır. Gürcistan Parlamentosu’nun yetkili ismi İrakli Kadagişvili’nin açıklamalarında, ABD’nin bölgede Gürcistan’dan daha güçlü bir müttefiki olmadığını belirtmesi bu durumu doğrulamaktadır.[3]
ABD’nin AB üzerindeki etkisini yitirmesi, bölgede NATO politikalarının yeniden gündeme gelmesini tetikleyebilir. Nitekim Gürcistan’ın ABD Büyükelçisi David Zalkaliani’nin 8 Temmuz 2024 tarihinde yaptığı açıklamada, ülkesinin NATO Zirvesi’ne davet edildiğini ve bu zirvede entegrasyon sürecinin konuşulacağını belirtmiştir.[4] Gürcistan Dışişleri Bakanı İlia Darçiaşvili de X platformundaki resmî sayfası üzerinden yaptığı açıklamada “güçlü ortak” vurgusunda bulunmuştur.[5]
Yukarıda belirtilen hususlar, Gürcistan’ın dış politikasında denge politikasını sürdürme noktasındaki kararlılığını göstermektedir. Aşırı sağın yükselişi, gelecekte Rusya-Gürcistan ilişkilerinde bir yumuşama dönemine geçiş için uygun bir Batı zemini oluşturabilir. Aksi takdirde Gürcistan’daki olası yumuşama ve Rusya’yla ilişkilerin tekrar canlanmasıyla Abhazya ve Güney Osetya bölgeleri üzerindeki siyasî müzakerelerin başlaması, yılın son çeyreğinde düzenlenecek parlamento seçimlerinde ciddi milletvekili kaybı anlamına da gelebilir.
Beklenilen parlamento seçimleri, GRP’nin tutumlarından hoşnut olmayan Batı açısından iktidarı değiştirme adına bir fırsat olarak görülmektedir. Buna istinaden Gürcistan Başbakanı İrakli Kobakhidze, Batı-Gürcistan ilişkilerinde karşı tarafın güncel ve resmi hükûmetle ihtilaf içinde olmasının ve muhalefetteki Birleşik Ulusal Hareketi desteklemesinin yanlış olduğunu ifade etmiştir. Kobakhidze, bazı Batılı siyasî yetkililerin gerek Yabancı Ajan Yasası gerekse entegrasyon konusunda yolsuzluk iddiaları nedeniyle GRP’yi eleştirirken, muhalefetin geçmişinin yolsuzluk iddialarıyla dolu olduğunu öne sürmüştür.[6]
ABD’nin Gürcistan üzerindeki tutarsız politikaları, Rusya karşısında Gürcistan’ın toprak bütünlüğünü önemsemediğinin bir diğer kanıtı olarak yorumlanabilir. ABD Dışişleri Bakanlığı Başkan Yardımcısı Vedant Patel, 2 Temmuz 2024 tarihinde yaptığı açıklamalarda, Gürcistan hükûmetinin siyasî ve askerî yetkililerine uygulanan yaptırımları yinelerken, GRP’nin bu hamlesinin “AB özlemine aykırı” olduğunu ifade etmiştir.[7]
Gürcistan’ın dış politikasında dengeyi sürdürme kararlılığı, ülkenin hem Batı hem de Rusya’yla ilişkilerini dengede tutmaya çalıştığını göstermektedir. Bu durum, Gürcistan’ın gelecekteki stratejik hamlelerinde dikkatli ve çok yönlü bir yaklaşım sergilemeye devam edeceğinin işaretidir.
Gürcistan’da yasa tasarısının parlamentoda olası diplomatik bir krizin eşiğinde müzakere edildiği süreçte, Batı’nın dayatmasıyla döviz kurlarında hareketlilik yaşanmıştır. Hatta bazı devletlerin olası durumda Gürcistan’la işbirliğini kısıtlamaya gideceği dahi konuşulmuştur. Ancak gelinen noktada Gürcistan İstatistik Ofisi’nin açıkladığı verilere göre, Gürcistan ekonomisi Ocak-Mayıs döneminde yüzde 9,3 büyümüştür.[8] Ekonomik büyüme oranına ilişkin bir diğer açıklama ise küresel finansal derecelendirme kuruluşu Fitch Ratings’ten gelmiştir. Fitch Ratings’in açıkladığı rakamlara göre, 2024 yılının geri kalanı için Gürcistan ekonomisinin yüzde 5,8’lik bir büyüme göstermesi, 2025 yılından 2026 yılına kadar ise ortalama yüzde 5’lik bir büyüme öngörülmüştür.[9] Enflasyon yüzdelerine bakıldığında, 2024 yılının Haziran ayında yüzde 0,5 düşüş yaşanmış, yıllık enflasyon oranı ise yüzde 2,2 olmuştur.[10] Bu bilgiler, geçmişteki baskıların sadece sözlü siyasî dayatmalardan öteye geçmediğini göstermektedir.
Avrupa’daki siyasî zeminin aşırı sağcı politikalar üzerine şekillenmesi, ABD-Gürcistan ilişkilerindeki zemini de tetiklerken, aynı zamanda ABD’nin Güney Kafkasya’daki bir diğer aktör olan Ermenistan’a yoğunlaşmasına da yol açabilir. Fakat Ermenistan’ın ABD nezdindeki konumu, Gürcistan’ın hem Rusya’yla sınır olması hem de jeopolitik ve stratejik konumu kadar önemli ve cezbedici olmayacaktır. Bu bağlamda ABD’nin bölgede siyasî politikası doğrultusunda ayrışmaları derinleştirmek adına olası STK ve siyasî oluşumlar üzerinden girişimlerde bulunarak seçimlere müdahale etmesi veya radikal Batı yanlısı siyasî tarafı desteklemesi beklenmektedir.
Tüm bunların yanı sıra Batı’daki aşırı sağın yükselişi, GRP’nin aleyhine şekillenme ihtimali taşımaktadır. Beklenen senaryonun her ne kadar Rusya’yla diplomatik ilişkilerin zeminini oluşturmada önemli rol oynama ihtimali olsa da Gürcistan’daki aşırı sağcı hareketin yükselişini tetikleyebilme potansiyeli de bulunmaktadır. Ülkenin hem Batı hem de Rusya’yla ilişkilerini dikkatli bir şekilde yönetmeye çalıştığı görülmektedir. Gürcistan’ın gelecekteki stratejik hamleleri, yukarıda belirtilen dengeleri koruma çabası doğrultusunda şekillenecektir.
[1] “Ukraine-sceptic government ally Peter Pellegrini wins Slovakian presidential election”, The Guardian, https://l24.im/LOpMm, (Erişim Tarihi: 12.07.2024).
[2] “Foreign Affairs Council, 24 June 2024”, European Council, https://www.consilium.europa.eu/en/meetings/fac/2024/06/24/, (Erişim Tarihi: 12.07.2024).
[3] “Parliament official says US has “no stronger ally in region” than Georgia”, Agenda.Ge, https://agenda.ge/en/news/2024/39811#gsc.tab=0, (Erişim Tarihi: 12.07.2024).
[4] “Georgia’s US Ambassador: participation in NATO Summit “step forward” in integration into alliance”, Agenda.Ge, https://agenda.ge/en/news/2024/39823#gsc.tab=0, (Erişim Tarihi: 12.07.2024).
[5] “It is my honor to participate in the reception held on behalf of…”, X, https://l24.im/oMjKB, (Erişim Tarihi: 12.07.2024).
[6] “Georgian PM says public ‘should not think US, EU support collective opposition”‘, Agenda.Ge, https://agenda.ge/en/news/2024/39721#gsc.tab=0, (Erişim Tarihi: 12.07.2024).
[7] “Department Press Briefing – July 1, 2024”, U.S. Deparment of State, https://www.state.gov/briefings/department-press-briefing-july-1-2024/, (Erişim Tarihi: 12.07.2024).
[8] Rapid Estimates of Economic Growth: May 2024, National Statics Office of Georgia, https://www.geostat.ge/media/63628/Rapid-Estimates-of-Economic-Growth%2C-May-2024.pdf, (Erişim Tarihi: 12.07.2024).
[9] “Fitch Revises Georgia’s Outlook to Stable; Affirms at ‘BB’”, Fitch Ratings, https://www.fitchratings.com/research/sovereigns/fitch-revises-georgia-outlook-to-stable-affirms-at-bb-21-06-2024, (Erişim Tarihi: 12.07.2024).
[10] “Inflation in June down by 0.5%, annual figure at 2.2% – Georgian National Statistics Office”, Agenda.Ge, https://agenda.ge/en/news/2024/39761#gsc.tab=0, (Erişim Tarihi: 12.07.2024).
