24 Şubat 2022 tarihinde Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Ukrayna’da “özel bir askeri operasyon” ilan etmesiyle başlayan savaştan sonra özellikle ülkenin doğu bölgelerindeki çatışmalardan kaçan insanlar, çeşitli Avrupa ülkelerine sığınma arayışında bulunmuşlardır. Polonya bu dönemde önemli bir Ukraynalı mülteci dalgasına ev sahipliği yapmış ve Polonya’ya büyük bir mülteci akını gerçekleşmiştir. Bu göç akınının Polonya’ya gerçekleşmesinin temelinde Polonya ile Ukrayna arasındaki yakın coğrafi ve kültürel bağların olması ve Polonya’nın Schengen Bölgesi’nde bulunması yer almaktadır.
Birleşmiş Milletler (BM) Mülteciler Örgütü’nün açıklamalarına göre; 2. Dünya Savaşı’nın ardından Avrupa’da en hızlı büyüyen mülteci krizi Ukrayna-Rusya Savaşı’yla birlikte yaşanmaktadır. BM’nin açıklamış olduğu rakamlara göre Polonya’nın kabul etmiş olduğu mülteci sayısı, savaşın ilk ayında 1.028.000 kişi olarak gerçekleşmiştir. Savaşın başladığı andan 17 Eylül 2023 tarihi itibariyle Ukrayna’dan Polonya’ya giriş yapan mülteci sayısı 15 milyon 630 bin olarak açıklanmıştır.
Savaşın başlamasının üzerinden 1,5 yıl kadar bir süre geçmiş olmasına rağmen Ukrayna’dan Polonya’ya göç devam etmektedir. Polonya sınır muhafızlarının açıklamalarına göre savaşın başlangıcından itibaren Polonya’ya yoğun geçiş yaşanmış ve Polonya’dan ayrılan toplam Ukraynalı sayısı 13 milyon 883 bin kişi olarak kaydedilmiştir. Rusya’nın saldırılarından kaçan ve Polonya’ya sığınan pek çok Ukraynalı mülteci ya başka ülkelere geçiş yapmış ya da Ukrayna’ya geri dönmeye karar vermiştir. Eylül 2023 tarihi itibariyle Ukrayna’dan Polonya’ya gelen savaş mültecisi sayısı 1,3 milyon kişi olarak kaydedilmiştir.
Ukraynalı mülteciler bu göç hareketini trenler, özel araçlar, otobüsler ve kimi zaman da yürüyerek gerçekleştirmişlerdir. Ukraynalılar, Polonya’ya giriş yaparken her türlü kolaylık sağlanmış ve yanlarında belge getirme zorunluluğu bulundurulmamıştır. Mülteci statüsü alabilmeleri için Ukrayna vatandaşı olmaları ya da yabancı öğrenciler olarak Polonya’da yasal olarak yaşamaları yeterli şart olarak görülmüştür. BM Mülteciler Yüksek Komiseri Filippo Grandi, Rusya-Ukrayna Savaşı’nın başlamasıyla en fazla Ukraynalı mülteci kabul eden ülkenin Polonya olduğunu ve Polonya’nın mültecilere karşı insani davranışlarından da duymuş olduğu memnuniyeti göç politikaları kapsamında övmüştür.
Polonya Hükümeti, Ukraynalı mültecilere kapılarını açarak onlara geçici barınma, gıda, sağlık hizmetleri ve diğer temel ihtiyaçlarını sağlamıştır. Ayrıca Polonya Hükümeti, sığınmacılara yardım etmek için çeşitli insani yardım projelerini de desteklemiştir. Ukraynalı mültecilere yönelik sığınma başvurularını kısa sürede değerlendirerek geçici korumalarını sağlayan Polonya Hükümeti, mültecilerin belirli bir süre için güvenli bir yaşama erişmelerini sağlamayı amaçlamıştır.
Polonya, Ukraynalı mültecilere yönelik sınır kontrollerini hafifleterek vize kolaylıkları tanımış ve bu sayede Ukraynalılar, Polonya’ya çok daha rahat ve hızlı bir şekilde giriş yapabilmiştir. Ukraynalı mültecilere yönelik sosyal yardımlar ve entegrasyon programları ile dil öğrenimi, mesleki eğitim, istihdam olanakları ve yerel topluma uyum süreçlerini desteklenmiş, Polonya Hükümeti uluslararası yardım kuruluşları ve diğer ülkelerle işbirliği yaparak Ukraynalı mültecilere yönelik yardım ve destek programlarına katkıda bulunmuştur. Ukraynalı mültecilerin Polonya’ya yönelik bu büyük göç dalgası hem Polonya hem de diğer Avrupa Birliği ülkeleri için önemli bir insani ve sosyal mesele olarak ele alınmış ve AB’nin genel mülteci politikaları ve yardım programları, Polonya’nın Ukraynalı mültecilere destek vermesinde etkili olmuştur.
Ukraynalı savaş mültecileri, aile bağları, dil benzerliği, yakın kültürel bağlar ve aile ilişkileri nedeniyle Polonya’da kalmayı tercih ederken, Polonya Hükümeti ülkeye gelen Ukraynalı mülteci sayısının her geçen gün artmasından, ülkedeki nüfus yapısından kaynaklı sistemin çökmesinden ve sınırına yakın bölgelerinin Rusya tarafından saldırıya uğramasından endişe duymaktadır. Aynı zamanda Polonya vatandaşlarının çoğu Ukraynalı mültecilere çocuk başına ayda 500 zloti (yaklaşık 110 dolar) sağlanan mali desteğin sonlandırılması gerektiğine inanmaktadır.
Polonya’nın bazı Doğu Avrupa ülkeleriyle Ukrayna’daki tahıl bolluğundan dolayı iç pazar fiyatlarının düşmesini önlemek adına tedbirler alması ve Ukraynalı siyasetçilerin tahıl ithalatı konusunda Polonya’yı hedef alması sonucunda Polonyalılar Ukraynalı mültecilere yardım etme konusunda olumsuz davranmaya başlamışlardır. Polonya’da bulunan Ukraynalı savaş mültecilerinin bu durumdan kaynaklı olarak olumsuz bir tutumla karşılaşması sorununu çözmeye yönelik AB girişimlerde bulunsa da şimdilik çözüme yönelik bir sonuç elde edememiştir.
Sonuç olarak Polonya, savaş nedeniyle Ukrayna’dan gelen mültecilere kapılarını açmış, AB’yle işbirliği yaparak mültecilere yardım sağlama çabalarını sürdürmüş ve uluslararası toplumla koordinasyon içinde hareket etmiştir.
