22 Nisan 2024 tarihinde Polonya, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’nün (NATO) doğu kanadını güçlendirmek amacıyla nükleer silahlara ev sahipliği yapma konusunda Amerika Birleşik Devletleri’yle (ABD) müzakerelere başlamaya hazır olduğunu duyurmuştur.[1]
Rusya’nın Kaliningrad’ı giderek militarize ettiğini ve son zamanlarda nükleer silahlarını Belarus’a kaydırdığını aktaran Polonya Cumhurbaşkanı Andrzej Duda, ülkede nükleer silahların konuşlandırılmasına ilişkin ABD’yle görüşmelerin sürdüğünü söylemiştir.[2] Duda, 2024 yılının Nisan ayının ortasında Washington’a yaptığı ziyarette ABD’nin Cumhuriyetçi Başkan Adayı Donald Trump’ın yanı sıra Beyaz Saray yetkilileriyle de görüşmüştü. Polonya Devlet Başkanı, savunma harcamalarını GSYİH’nın %4’üne çıkarma konusundaki kararlılığını yinelemiştir.
Polonya’nın hem ABD hem İngiltere’yle yakın savunma bağları, onu Batı’nın Rusya’ya karşı verdiği mücadelede önemli bir partner haline getirmektedir. İngiltere Başbakanı Rishi Sunak, bu desteği yinelemek amacıyla Polonya Başbakanı Donald Tusk ile görüşmek üzere 22 Nisan 2024 tarihinde Varşova’yı ziyaret etmiştir. Burada yaptığı açıklamada Sunak, şu uyarıda bulunmuştur:[3]
“Ukrayna’yı Rusya’nın acımasız emellerine karşı savunmak, güvenliğimiz ve tüm Avrupa için hayati önem taşıyor. Putin’in bu saldırgan savaşta başarılı olmasına izin verilirse Rusya, Polonya sınırında durmayacak.”
Hem ABD hem İngiltere’nin Polonya’ya askerî açıdan yoğun desteği, ülkenin olası bir NATO-Rusya savaşında bir ön cephe haline gelmesine yol açabilir. Nitekim Kremlin Sözcüsü Dmitry Peskov, Polonya’nın nükleer silah konuşlandırması durumunda Rusya’nın güvenliğini sağlamak için gerekli önlemleri alacağını söylemiştir.[4] Böyle bir eylemin uygulanması halinde Rus ordusunun durumu analiz edeceğini söyleyen Peskov, “Her halükarda güvenliğimizi garanti altına almak için gerekli tüm müdahale adımlarını atacaklarını düşünüyorum.” demiştir.[5]
Polonya Başbakanı Donald Tusk, Avrupa’nın “savaş öncesi döneme” girdiğini ve Ukrayna’nın Rusya tarafından mağlup edilmesi halinde Avrupa’da kimsenin kendini güvende hissedemeyeceğini söyleyerek açık bir uyarıda bulunmuştur.[6] “Gerçekten her senaryo mümkün” diye konuşan Tusk, sözlerinin devamında şu ifadeleri kullanmıştır:[7]
“Kimseyi korkutmak istemiyorum ama savaş artık geçmişte kalan bir kavram değil. Zihinsel olarak yeni bir döneme alışmamız gerekiyor. Savaş öncesi bir dönemdeyiz. Abartmıyorum. Bu her geçen gün daha da belirginleşiyor.”
Polonya, Baltık devletleri ve İngiltere gibi ülkeler, Rusya’dan Avrupa’ya yönelik artan savaş riski konusunda sürekli uyarıda bulunmaktadırlar. Hatırlatmak gerekirse İkinci Dünya Savaşı’na giden süreç de Polonya, hem siyasi hem askeri olarak müttefik ve mihver devletler arasındaki çatışmanın merkez sahnesi olmuştu. Polonya’nın özellikle İngiltere’yle kurduğu ortaklıklar, onu savaşın içerisine daha fazla sürüklenmesine neden olmuştu. Günümüzde de benzer bir durumun yaşandığı söylenebilir. 2022 yılının şubat ayında Rusya, Ukrayna’ya saldırmaya hazırlanırken Polonya, hem Ukrayna hem İngiltere’yle üçlü bir savunma ittifakı kurmuştu. Bugün iki ülke, Ukrayna’nın Rusya’ya karşı savaşına en büyük desteği veren müttefik devletler olarak öne çıkmaktadır.
Tusk’dan önce İngiltere Savunma Bakanı Grant Shapps da 2024 yılının Ocak ayında yaptığı konuşmada benzer uyarılarda bulunmuş ve ittifakın “savaş öncesi bir dünyayla” karşı karşıya olduğunu öne sürmüştü. Diğer yandan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Ukrayna’daki savaşın Rusya’nın zaferiyle sonuçlanması durumunda “NATO ile savaşma” niyetinde olduğunu reddetmektedir. Ancak Putin ve diğer Rus yetkililerin 2022 yılında Ukrayna’ya saldırıdan hemen önceki haftalarda bile strateji gereği bu niyetlerini gizlemişlerdi. Dolayısıyla Putin’in açıklamaları, Orta ve Doğu Avrupalı liderleri rahatlatacak bir teselli değildir. Yine de burada önemli bir soru ortaya çıkmaktadır. Rusya, NATO’ya meydan okuyabilir mi?
Buna cevaben Litvanya Dışişleri Bakanı Gabrielius Landsbergis, Hudson Enstitüsü’nde yaptığı konuşmada şu yorumda bulunmuştur:[8]
“Teknolojik olarak daha ileri düzeydeyiz, daha hazırlıklıyız, daha iyi eğitimliyiz… Rusya şu anda gerçek bir savaş veriyor, bu orduyu kuruyor ve bizden askerî açıdan değil, siyasi olarak hazırlıklı olmamızı bekliyor.”
Tusk da aynı şekilde Avrupalı liderlerin özellikle siyasi olarak daha sert bir tutum benimsemeleri gerektiğini vurgulamaktadır. Kısacası Avrupa’nın bu savaşa kendilerini psikolojik olarak hazırlamaları oldukça önemlidir. İspanya Başbakanı Pedro Sánchez, AB liderlerinden “savaş” kelimesini kullanmayı bırakmalarını isterken; Polonya Başbakanı Donald Tusk, Avrupa’nın kendi bölgesinde savaşın artık soyut bir fikir olmadığını söylemektedir.
Rusya’yla savaş tartışmaları sürerken Avrupa’nın buna siyasi-psikolojik olarak ne kadar hazır olduğu soru işaretidir. Avrupa’da “savaş” sesleri yükselirken; Ukrayna’nın Rusya’ya karşı verdiği mücadelenin başarısı da bir başka tartışma konusudur. Ukrayna Ordusu’nun Haziran 2023 tarihinde başlattığı karşı saldırının başarısızlıkla sonuçlandığı gerçeğini nerdeyse tüm Batı kabul etmeye başlamıştır.
Rusya’nın Ukrayna’dan sonra yakın çevresinde başka kriz alanları yaratması, ABD’nin çıkarlarına vurulacak başka bir darbe olacaktır. Avrupa ise kendi içerisinde siyasi bir birliktelik oluşturmakta zorlanmaktadır. Bu anlamda Polonya Başbakanı Donald Tusk, Avrupa’daki durumun İkinci Dünya Savaşı öncesindeki konjonktüre benzediği uyarısında bulunmaktadır. Eğer Polonya, Batı’nın bir “nükleer üssüne” dönüşürse bu, olası bir NATO-Rusya savaşına da kapı aralayacaktır.
[1] “Poland ‘ready’ to host nuclear weapons, Polish president says”, Euractiv, https://www.euractiv.com/section/defence-and-security/news/poland-ready-to-host-nuclear-weapons-polish-president-says/, (Erişim Tarihi: 23.04.2024).
[2] Aynı yer.
[3] “Poland ready to host US nukes on Putin’s doorstep as Nato and Russia heading for nuclear showdown”, GB News, https://www.gbnews.com/news/world/poland-ready-to-host-us-nukes-on-russian-doorstep, (Erişim Tarihi: 23.04.2024).
[4] “Kremlin warns against potential nuclear deployment in Poland”, Social News, https://www.socialnews.xyz/2024/04/22/kremlin-warns-against-potential-nuclear-deployment-in-poland/, (Erişim Tarihi: 23.04.2024).
[5] Aynı yer.
[6] “If Ukraine is defeated, no one in Europe is safe, warns Tusk”, MSN, https://www.msn.com/en-ie/news/world/if-ukraine-is-defeated-no-one-in-europe-is-safe-warns-tusk/ar-BB1kMa1Q, (Erişim Tarihi: 23.04.2024).
[7] “NATO allies: War with Russia could come ‘very soon’”, Washington Examiner, https://www.washingtonexaminer.com/policy/foreign-policy/2945273/nato-allies-war-with-russia-soon/, (Erişim Tarihi: 23.04.2024).
[8] Aynı yer.
