24 Şubat 2022 tarihinde başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı, sadece iki ülke arasındaki ilişkileri etkilemekle kalmamış; küresel sistemi ve ekonomik düzeni de derinden sarsan enerji krizini beraberinde getirmiştir. Krizin dünya gündemini işgal etmesinin ve ülkelerin politikalarını etkilemesinin ana nedenlerinden biri, Avrupa’nın Rusya’ya bağımlı olma durumudur. Bu süreçte taraflar arasında sürekli olarak restler çekilmekle birlikte Batı Dünyası, Rusya’yı zayıflatmak ve enerji kozunu etkisiz hale getirmek için çeşitli yaptırımlar uygulamıştır.
Batı’nın bu süreçte aldığı en önemli kararlardan biri Rus petrol ürünlerine yönelik tavan fiyat uygulanması olmuştur. Nitekim Rus petrollerine varil başına 60 dolarlık bir tavan fiyat sınırlaması getirilmiştir.[1] Batı, attığı bu adımla Rus enerjisinin değerini dünya piyasalarının altında tutarak Rus ekonomisinin çökmesini ve Moskova’nın savaşı sürdüremez hale gelmesini amaçlamıştır.
Kremlin yönetimi ise Batı’nın attığı adıma karşılık diğer devletlerle olan ilişkilerini enerji de dahil olmak üzere çok boyutlu bir şekilde geliştirme politikası izlemeye başlamıştır. Bu amaçla Hindistan’a ucuz petrol satmaya başlayan Rusya, Pakistan’a doğalgaz satışı gerçekleştirmek istemektedir. Ayrıca Orta Asya devletlerine gaz birliği teklifinde bulunmuş ve Körfez ülkeleriyle olan ilişkilerini derinleştirmiştir.
Mevzubahis politika ve bu bağlamda atılan adımlar, Batı’nın Rusya’yı zayıflatma stratejisinin etkisini kırmıştır. Özellikle de Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) ve OPEC+, 5 Ekim 2022 tarihinde petrol üretimini 2 milyon varil/günlük azaltma kararı alması, Rusya’ya nefes aldırmıştır.[2] Zira azalan petrol üretimi, enerji krizinin yoğunluk kazandığı bir süreçte enerji piyasalarında fiyatların artmasına yol açmış, Rusya’nın eli güçlenmiş ve Batı daha pahalıya enerji temin etmek durumunda kalmıştır.
2 milyon varillik kesintinin Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) üretiminden yapılacağı düşünülmekteydi. Bu durum, Batı’yı zora sokarken; Körfez Ülkeleri ile Batı Dünyası’nın arasındaki münasebetleri de sarsmıştır.[3] Ancak 2 Nisan 2023 tarihinde gerçekleştirilen OPEC ve OPEC+ bünyesindeki toplantı kapsamında Batı’nın tepkisine rağmen yeniden petrol üretimini azaltma kararı alınmıştır.[4]
OPEC ve OPEC+ devletlerinden Suudi Arabistan 500.000, Irak 211.000, BAE 144.000, Kuveyt 128.000, Kazakistan 78.000, Cezayir 48.000 ve Umman 40.000 varil/günlük azaltacağını açıklamıştır. Böylelikle devletler, “ihtiyati tedbir” bağlamında gönüllü bir şekilde petrol üretiminde günde yaklaşık 1,15 milyon varil kesinti yapılmasını kararlaştırmıştır. Rusya da 500.000 varillik bir kesintiyi 2023 yılının sonuna kadar uzatma kararı almıştır. 2023 yılının Mayıs ayında hayata geçecek olan kesintiler, 2022 yılının Ekim ayındaki azaltma kararına ek olarak alınmıştır.[5] Yani toplamda 3,16 milyon varil petrol üretilmeyecektir.
Üretimin azaltılması kararı, çeşitli açılardan dünya siyasetini, küresel ekonomiyi ve Ukrayna Savaşı’nı etkileyecektir. Öncelikle dünya piyasalarını olumsuz etkileyeceği aşikardır. Çünkü azalan petrol üretimi, enerji fiyatlarının yükselmesi manasına gelecektir. Özellikle de Batılı ülkelerin ve şirketlerin önemli bir baskı altına gireceği söylenebilir. Batı Dünyası’nın aşmaya çalıştığı enerji krizi hem Avrupa’daki ülkelere hem de ABD’ye önemli ekonomik yük getirecektir. Zira ABD’de çeşitli bankaların battığı ve Batı merkezli ekonomik sistemin sarsıldığı bir dönemde alınan karar, maliyetleri arttıracak ve endişeleri derinleştirecektir. Bahse konu durum, Batı’nın enerji krizini aşma ve gelecek kışa hazırlanma planlarını zorlayacaktır. Bu noktada göz ardı edilmemesi gereken devletlerden biri de Çin’dir. Zira Pekin yönetimi, daha pahalıya petrol ithal etmek zorunda kalabilir ya da Rusya’nın ucuz kaynaklarına yönelebilir.
Diğer yandan Batı’nın Rusya’ya uyguladığı yaptırımların etkisi zayıflayacaktır. Çünkü Rusya, ucuza sattığı petrolü daha pahalıya satma imkânı kazanacaktır. Bu durum, Rusya’nın enerji konusundaki önemini tekrardan ortaya koyacaktır. Rusya’nın Batı yaptırımlarının etkisini kırabilmek için tavan fiyattan daha ucuza petrol sattığı bilinmektedir. Alınan kesinti kararıyla artacak olan petrol fiyatları sayesinde Rusya, Ukrayna Savaşı’nı sürdürmeye devam edecek ve Batı’nın ekonomik baskı altında olduğu bir süreçte daha özgüvenli hareket edebilecektir.
Sonuç olarak petrol üretimini azaltma kararı alan devletlerin kendi ulusal çıkarlarını dikkate alarak hareket ettikleri aşikardır. Bu anlamda mevzubahis aktörlerin Rusya-Ukrayna Savaşı’nın ve Batı-Rusya rekabetinin kendilerini ilgilendirmediğini düşünerek politika düşündükleri öne sürülebilir. Bu bağlamda petrol üreten ve enerji ihraç eden ülkelerin artan enerji fiyatlarından faydalanarak ekonomik kazanımlarını arttırmaya çalıştıkları anlaşılmaktadır. Ancak söz konusu durum, Batı üzerindeki baskıyı ve ekonomik maliyeti arttıracak ve Rusya’nın nefes almasını kolaylaştıracaktır. Bu nedenle de Suudi Arabistan, Irak ve BAE gibi devletler üzerindeki Batı baskısını arttıracaktır. ABD ise söz konusu kararı Ukrayna Savaşı’nda Rusya’ya destek olarak okuyacaktır. Zira hatırlanacağı üzere, 2022 yılının Ekim ayında ABD’den benzer eleştiriler yükselmiştir.
[1] “EU Sanctions Against Russia Following the Invasion of Ukraine”, European Commission, https://eu-solidarity-ukraine.ec.europa.eu/eu-sanctions-against-russia-following-invasion-ukraine_en, (Erişim Tarihi: 04.04.2023).
[2] Salma El Wardany- vd., “OPEC+ Rebuked by US After Cutting Output to Keep Prices High”, Bloomberg, https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-10-05/opec-panel-recommends-2-million-barrel-cut-to-output-limits, (Erişim Tarihi: 04.04.2023).
[3] Emrah Kaya, “Rusya ve Körfez Ülkelerinin Enerji Dansı: ABD’nin Tepkileri”, ANKASAM, https://www.ankasam.org/rusya-ve-korfez-ulkelerinin-enerji-dansi-abdnin-tepkileri/#_edn1, (Erişim Tarihi: 04.04.2023).
[4] “Kazakhstan to Cut Oil Production Following Latest OPEC Agreement”, The Astana Times, https://astanatimes.com/2023/04/kazakhstan-to-cut-oil-production-following-latest-opec-agreement/, (Erişim Tarihi: 04.04.2023).
[5] “OPEC+ Oil Alliance Announces Surprise Production Cuts from May”, Al Jazeera, https://www.aljazeera.com/news/2023/4/2/opec-oil-alliance-announces-surprise-production-cuts-from-may, (Erişim Tarihi: 04.04.2023).
