29 Kasım 2024 tarihinde Paraguay Dışişleri Bakanı Ruben Dario Ramirez Lezcano, Tayvan’a yaptığı ziyaret sırasında düzenlenen basın toplantısında, Paraguay’ın Tayvan’la ilişkilerini Çin lehine kesmeyeceğini ancak Çin’le diplomatik ve ticari ilişkilere açık olduğunu ifade etmiştir. Ayrıca Paraguay’ın Tayvan’la ilişkilerini sürdürmesi konusunda Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) herhangi bir talebi olmadığına özellikle vurgu yapmıştır.[1]
Bakan Lezcano’nun basın açıklaması, Paraguay Devlet Başkanı Santiago Pena’nın 14 Temmuz 2023 tarihinde Tayvan’a gerçekleştirdiği ziyaret sırasında yaptığı açıklamaların devamı niteliğinde değerlendirilmiştir. Başkan Pena, Tayvan’a “tamamen bağlı” olduğunu belirtmiş, ancak aynı zamanda Çin’le ticaret yapmayı “çok istediğini” ifade ederek Tayvan ve Çin arasında bir ilişki dengesi kurmayı hedeflediğini dile getirmiştir.[2]
Paraguay-Tayvan ilişkileri, Soğuk Savaş yıllarında başlamış ve Tayvan’ın komünizm karşıtı duruşu Paraguay’ın desteğini kazanmıştır. 1957 yılında Paraguay’ın Tayvan’ı resmen tanıması, iki ülke arasındaki ilişkilerde yeni bir dönemin kapısını aralamış, bu diplomatik adım Tayvan’ın uluslararası alanda tanınırlığını artırmada kritik bir rol oynamıştır.
Paraguay, uluslararası platformlarda Tayvan’ın “bağımsız bir ülke” olarak tanınması için aktif çaba göstermiş ve Tayvan’ın artan diplomatik izolasyonuna rağmen bu desteği sürdürmüştür. Paraguay’ın bu sadakati, Tayvan’ı destekleyen az sayıdaki ülke arasında onu öne çıkarmış ve bu uzun süreli bağ, Paraguay’ın dış politikada izlediği ideolojik ve stratejik tutumun bir yansıması haline gelmiştir.
Tayvan, yıllar boyunca Paraguay’a tarım, eğitim, teknoloji ve altyapı gibi alanlarda sağladığı ekonomik yardımlarla iki ülke arasındaki ilişkilerin ekonomik boyutunu güçlendirmiştir. Özellikle tarım sektöründeki projeler, Paraguay’ın kırsal kalkınmasına önemli katkılar sağlamış ve tarımsal üretim kapasitesini artırmıştır. Bu ekonomik işbirliği, diplomatik ilişkilerin siyasi boyutuyla da desteklenmiştir.
Tayvan, Paraguay’la eğitim işbirliklerini güçlü bir şekilde sürdürmektedir. 2023 yılı itibarıyla Tayvan’a burslu olarak eğitim almaya giden Paraguaylı öğrenci sayısının 600’ü aştığı belirtilmiştir.[3] Ayrıca 31 Mayıs 2018 tarihinde Paraguay’da kurulan Tayvan-Paraguay Politeknik Üniversitesi, iki ülke arasındaki eğitim alanındaki işbirliğinin derinleştiğini ve Paraguay’ın bu işbirliğini gelecekte de sürdürme kararlılığını ortaya koymaktadır.
Tayvan, her 5 yıllık dönemde Paraguay’a eğitim, tarım ve sağlık gibi alanlarda ortalama 150 milyon Amerikan doları tutarında mali destek sağlamaktadır.[4] Ancak Tayvan’ın Paraguay’a yaptığı doğrudan yabancı yatırım (FDI) miktarı yılda yalnızca yaklaşık 4 milyon Amerikan dolarıdır.[5] Bu rakam, Çin’in Güney Amerika’da Paraguay’ın komşularına yaptığı doğrudan yabancı yatırım tutarlarıyla karşılaştırıldığında oldukça düşük kalmaktadır.
Çin, son yıllarda Latin Amerika’da giderek artan bir ekonomik varlık göstermektedir. “Kuşak ve Yol Girişimi” kapsamındaki projeleri ve devasa altyapı yatırımlarıyla Çin, bölgedeki ülkeler için “cazip bir ortak” olarak görülmektedir. Çin’in ekonomik gücü, Latin Amerika ülkeleri üzerinde yalnızca ticari değil, aynı zamanda diplomatik etkiler de yaratmıştır. El Salvador ve Panama gibi ülkeler, Tayvan’la olan diplomatik bağlarını kopararak Çin’le ilişkiler kurmuş ve bunun sonucunda ekonomik işbirlikleri ve kalkınma projeleri elde etmişlerdir. Bu durum, Çin’in Tayvan’a olan uluslararası desteği azaltma stratejisinin bir parçası olarak değerlendirilmektedir.
Paraguay’ın Tayvan’a karşı sürdürdüğü diplomatik sadakatin, Paraguay ekonomisinin büyümesini sınırlandırdığı düşünülmektedir. Paraguay, soya ve sığır eti ihracatında dünyanın en büyük üreticilerinden biri olmasına rağmen Çin’le doğrudan ticari ilişkilere sahip olmadığı için bu ürünler Çin pazarına dolaylı yollarla ulaşmaktadır. Çin’le diplomatik bağların kurulması, Paraguay için büyük bir pazar avantajı sağlayabilir ve aynı zamanda doğrudan yabancı yatırım ve altyapı projelerini çekme potansiyelini artırabilir.
Bu stratejik ikilem, Paraguay’ın dış politika kararlarının daha geniş çaplı etkilerini göz önünde bulundurmasını gerektirmektedir. Tayvan’la ilişkilerin sürdürülmesi, ABD gibi büyük güçlerin desteğini almak açısından önemli bir avantaj sağlarken; Çin’le bağların kurulması durumunda elde edilebilecek siyasi ve ekonomik faydalar da oldukça caziptir. Çin’le ilişki kurmak, Paraguay’ın tarım ürünleri için devasa bir pazar açabilir ve altyapı projelerine kaynak sağlanmasına olanak tanıyabilir. Bu bağlamda Paraguay’ın gelecekteki dış politikası, sadakat ve fırsatlar arasında hassas bir denge kurmaya yönelik stratejik bir yeniden değerlendirme gerektirmektedir.
Latin Amerika’da birçok ülke, Çin’in sunduğu ekonomik ve diplomatik avantajlardan faydalanarak Tayvan’la ilişkilerini sonlandırmıştır. Örneğin El Salvador ve Honduras gibi ülkeler, Çin’le diplomatik bağlar kurarak büyük altyapı projeleri ve ticaret fırsatları elde etmişlerdir. El Salvador ve Honduras dışında Panama, Kosta Rika ve Dominik Cumhuriyeti gibi diğer Latin Amerika ülkeleri de Tayvan’la ilişkilerini keserek Çin’in ekonomik gücünden istifade etmeyi tercih etmişlerdir. Bu eğilimin Tayvan’la ilişkilerinden dolayı Paraguay’ın üzerinde bölgesel bir baskı yarattığı düşünülmektedir.
Paraguay, küresel ölçekte ABD, Çin ve Tayvan arasındaki rekabetin merkezinde yer almaktadır. ABD, Tayvan’ın uluslararası arenada yalnızlaşmaması için müttefiklere dolaylı destek sağlarken; Çin, ekonomik gücünü kullanarak Tayvan’ın kalan diplomatik bağlarını koparmayı amaçlamaktadır. Paraguay’ın bu rekabet ortamında Tayvan’a sadakatini koruması, ABD’yle ilişkilerinde olumlu bir imaj yaratmasına katkı sağlamaktadır. Ancak Çin’le bağların kurulması durumunda ekonomik kalkınma ve ticaret açısından büyük fırsatlar elde edilebileceği de bir gerçektir.
Bu bağlamda Paraguay’ın bölgesel liderlik hedefi ve bağımsız bir dış politika izleme arzusu, Tayvan ile Çin arasında dengeleyici bir yaklaşım geliştirmesini gerektirmektedir. Ülkenin bu stratejik pozisyonu, Latin Amerika’daki diğer ülkeler için de bir model teşkil edebilir.
Sonuç olarak Paraguay’ın Tayvan’la olan ilişkilerini tamamen sona erdirmeden Çin’le ticari ve diplomatik ilişkiler geliştirme yollarını araması stratejik bir yaklaşım olabilir. Böyle bir dengeleyici strateji, hem Tayvan’la mevcut ilişkilerin faydalarını koruyacak hem de Çin’in sağladığı ekonomik fırsatlardan yararlanma olanağı sunacaktır. Paraguay’ın bu zor denklemi başarıyla yönetmesi, yalnızca kendi ulusal çıkarlarını optimize etmekle kalmayacak aynı zamanda Latin Amerika’daki diğer ülkeler için de bir model teşkil edecektir.
[1] Lai, Johnson, and Huizhong Wu. “Paraguay, One of Taiwan’s Remaining 12 Allies, Says It Won’t Cut Ties in Favor of China.” AP News, 29 Kasım 2024, https://apnews.com/article/taiwan-paraguay-china-relationship-6462a3936a5ba14094cdee51ad8ba92c, (Erişim Tarihi: 01.12.2024).
[2] Blanchard, Ben. “Paraguay Would Love More Trade with China, Taiwan Better for Development.” Reuters, 15 Temmuz 2023, https://www.reuters.com/world/paraguay-would-love-more-trade-with-china-taiwan-better-development-2023-07-15/, (Erişim Tarihi: 01.12.2024).
[3] Letter to the Editor: 32 Years of Taiwan-Paraguay Educational Cooperation.” Taiwan News, 7 Kasım 2023, https://www.taiwannews.com.tw/news/5034533, (Erişim Tarihi: 03.12.2024).
[4] Baronu, Uma. “An ‘Eternal Brother’—Strengthening the Taiwan-Paraguay Relationship.” Global Taiwan Institute, 10 Temmuz 2024, https://globaltaiwan.org/2024/07/an-eternal-brother-strengthening-the-taiwan-paraguay-relationship/, (Erişim Tarihi: 03.12.2024).
[5] Aynı yer.