Orta Koridor (Trans-Hazar Koridoru), Çin’in Kazakistan, Kırgızistan ve diğer ülkelerle işbirliği içinde Avrupa ülkelerine bağlanmak için teşvik ettiği yeni bir pan-Avrasya ulaşım sistemi konseptidir. Pekin’in nihai hedefi, Avrupa pazarlarına ulaşmak olduğundan Kafkasya bu ulaşım sisteminin önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Nihayetinde yüklerin Orta Asya üzerinden Kafkas limanlarına, oradan da Avrupa’ya ulaşması gerekmektedir. Bütün bunlar, Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi kapsamında gerçekleşmektedir.
Trans-Hazar Koridoru; kara ve deniz olmak üzere 2 tür ulaşımı içeren çok modlu bir rotadır. Savaştan önce 8 ülke, bu rotanın katılımcısı olmuştur. Bunlar; Çin, Kazakistan, Azerbaycan, Gürcistan, Türkiye, Romanya, Ukrayna ve Polonya’dır. Bu koridor, Rusya ve Beyaz Rusya üzerinden geçen rotanın popüler bir alternatifi haline gelmiştir. 2021 yılının ilk çeyreğinde Orta Koridor’dan 16.000 civarında konteyner geçerken, 2022 yılının ilk çeyreğinde ise 19.500 konteynerın kaydı yapılmıştır.
Ancak bu rotanın önemi giderek artmaktadır ve halen gelişmeye devam etmektedir. Azerbaycan ve Gürcistan da bu ulaşım koridoruna aktif olarak katılmaktadır. Çin’den Gürcistan’ın Poti Limanı’na giden kargo, Azerbaycan üzerinden yeni bir rota izlemektedir. Çin’in kuzeybatısındaki Şensi Eyaleti’ndeki Şian ile Gürcistan’daki bir liman kenti olan Poti arasında, Çin-Avrupa yük treninin hizmet verdiği 18. ana rotanın kurulmasına işaret eden yeni bir uluslararası yük treni güzergahı açılmıştır.[1]
Kazakistan’ın Aktau Limanı’ndan yüklenen kargo, feribotla Azerbaycan’ın Bakü Limanı’na, oradan da demiryoluyla Gürcistan’ın Poti kentine ulaşmaktadır. Hattın tamamı, 7.829 kilometrelik taşıma mesafesi ve yaklaşık 15 günlük taşıma süresiyle çok modlu taşıma modu olan “demiryolu-denizyolu-demiryolu”nu kullanmaktadır. Bu sayede yükler oldukça hızlı ve düşük maliyetle teslim edilmektedir.
Bu rotanın özel bir önem kazandığı 2023 yılında Çin ile Avrupa arasındaki kargo akışları bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 80’den fazla artmıştır.[2] Bu, Avrupa Birliği’nin yaptırım politikasına ve Asya ile Avrupa arasındaki kargo taşımacılığı için yeni rota arayışlarına bağlanabilir. Orta Koridor’un dünya pazarları için yeni fırsatlar açtığı aşikardır ve bu, Gürcistan’ın himayesinde düzenlenen Tiflis İpek Yolu Forumu’na 60 ülkeden yaklaşık 1,2 bin katılımcının katılmasıyla da doğrulanmaktadır.
Ancak Orta Koridor’un halen gelişmekte olduğunu da vurgulamak gerekir. Ukrayna’daki savaştan önce koridorun payı %3-5 iken, trafiğin büyük kısmı Kazakistan-Rusya-Belarus ana güzergahından oluşmaktaydı. Ancak bu geçişin bir kısmı şimdi Trans-Hazar Koridoru’na kaydırılmaktadır ki otomobil üreticileri de yavaş yavaş bu hatta yeniden yönelmektedir. Özellikle Audi, Romanya üzerinden Orta Koridor boyunca kamyon ve deniz taşımacılığını kullandığını zaten açıklamıştı.
Ayrıca Finlandiya devletine ait demiryolu şirketi VR Group, Rusya’yla demiryolu yük taşımacılığını aşamalı olarak durdurma kararı almıştır. Bunun Trans-Hazar rotası için de sonuçlarının olması muhtemeldir.[3] Ancak elbette rotanın gelişmesiyle altyapının da modernleştirilmesi gerekmektedir. Örneğin koridorun büyük hacimli kargoların taşınmasına uygun hale getirilmesi ve ayrıca Romanya liman altyapısının modernizasyonu gerekmektedir.
Bununla birlikte, özetlemek gerekirse, özellikle Kızıldeniz Krizi ve Rusya’ya yönelik yaptırım politikasının arka planına karşı, birçok şirketin (özellikle Avrupa Birliği’nden) Çin’le ticaret için farklı lojistik rotalar geliştirmekle ilgilenmesi nedeniyle Trans-Hazar Koridoru gelişecek ve küresel ticaret için değeri artacaktır. Dolayısıyla bu koridorun küresel ekonomide giderek daha önemli bir rol oynayacağı, ancak lider konuma gelebilmesi için altyapıya daha fazla yatırım yapılması ve büyük şirketler arasında daha fazla etkileşimin gerekli olduğu öngörülebilir.
[1] “New China-Europe Freight Train Route Links Xi’an Poti”, China Daily, https://www.chinadaily.com.cn/a/202401/20/WS65ab8ce3a3105f21a507d667.html, (Erişim Tarihi: 29.01.2024).
[2] “Powering the transcontinental Middle Corridor”, IRU, https://www.iru.org/news-resources/newsroom/powering-transcontinental-middle-corridor, (Date of Accession: 31.10.2023).
[3] “Trans-Caspian Route On The Rise: How War Is Changing China-Europe Rail Logistics”, CTS, https://en.cfts.org.ua/, (Erişim Tarihi: 02.05.2022).
