Khadga Prasad Sharma Oli, Nepal Kongresi ve diğer küçük partilerle gerçekleştirdiği bir koalisyon hükümetinin liderliğinde, parlamentoda güven oylamasını kaybeden Pushpa Kamal Dahal’ın yerine geçerek 15 Temmuz 2024 tarihinde Nepal’in başbakanı olarak göreve başlamıştır.[i] Bu, Oli’nin 2015, 2018 ve 2021 yıllarındaki kısa süreli başbakanlık dönemlerinin ardından dördüncü kez ülkenin en üst lideri olarak görev yapacağını göstermektedir.
Koalisyon ortaklarıyla yapılan anlaşmaya göre Hindistan yanlısı Nepal Kongresi ve Oli’nin Nepal Komünist Partisi (Birleşik Marksist Leninist), 2027 yılının sonuna kadar hükümeti dönüşümlü olarak yönetmeyi kabul etmişlerdir.[ii] Bunun yanı sıra oluşturulan yeni kabinede çeşitli koalisyon ortaklarından bakanlar yer almaktadır. Nepal Kongresi’nin Merkez Çalışma Komitesi üyesi Arzu Rana Deuba’nın Dışişleri Bakanı olarak atanması dikkat çekici bir gelişmedir. Nitekim Nepal Kongresi ile Oli’nin Nepal Komünist Partisi arasında Çin ve Hindistan politikaları konusunda belirgin bir görüş ayrılığı bulunmaktadır.
Karayla çevrili Nepal, güneyde Hindistan’ın beş eyaletiyle 1.850 kilometreden uzun bir sınırı paylaşmaktadır. Bu bağlantılar sonucu Nepal, tüm petrolünü ve çoğu malzemesini Hindistan’dan ithal etmektedir. Nepal’in ticaret ve transit yolları için Hindistan’a olan bağımlılığı, bu ülkeyle sürdürülen fonksiyonel ilişkilerin önemini göstermektedir. Bu coğrafi yakınlık aynı zamanda Nepal ve Hindistan arasındaki derin kültürel ve ekonomik bağlarla birleştiğinde, Nepal’i Hindistan için Güney Asya’daki stratejik etkisini korumak adına önemli bir ortak haline getirmektedir.
Diğer yandan Nepal, kuzeyde de Çin’le bir sınırı paylaşmaktadır. Hindistan’la gergin ilişkiler döneminde Çin desteği önemli olacaktır. Hatırlatmak gerekirse Oli’nin 2015 yılındaki ilk başbakanlık döneminde Nepal ve Hindistan arasındaki ilişkiler, Hindistan’ın Nepal’in yeni anayasasını kabul etmemesi nedeniyle en düşük seviyesine gerilemiştir.[iii] Bu durum, Hindistan’ın Nepal’e gayri resmi bir ekonomik ambargo uygulamasına yol açmış ve bu da ülkede petrol, ilaç ve diğer temel ihtiyaç maddelerinin kıtlığına neden olmuştur.[iv]
Oli’nin 2016 yılında Çin’le imzalanan Transit ve Taşımacılık Anlaşması, Nepal-Çin ilişkilerinde önemli bir adımdır. Nitekim bu anlaşma Nepal’e Çin limanlarına erişim olanağı sunarak ekonomik ambargolar veya siyasi gerginlikler durumunda Hindistan’a olan büyük bağımlılığını azaltma potansiyeline sahiptir. Bu durum, Nepal’in hem Çin hem de Hindistan’la ilişkilerini dengede tutmasının kritik bir öneme sahip olduğunu ortaya koymaktadır.
Oli, genellikle “Çin yanlısı” bir eğilime sahip bir lider olarak görülmektedir. Bu algı, onun geçmişteki politikalarından ve Pekin’le daha yakın ilişkileri teşvik eden kamuoyuna yönelik açıklamalarından kaynaklanmaktadır. Çin’in Nepal’deki varlığı, finanse ettiği çeşitli altyapı projeleriyle belirgin bir şekilde artmıştır. Bu projeler arasında hidroelektrik santralleri, yollar ve potansiyel olarak bir sınır ötesi demiryolu yer almaktadır. Çin’in Nepal üzerindeki artan etkisi, ülkenin siyasi ve ekonomik yapısında önemli bir unsur haline gelmiştir. Çin’in Nepal’deki yatırımları, ekonomik kalkınmayı artırma potansiyeli ile bazı kesimler tarafından memnuniyetle karşılanırken, artan borç yükü konusunda da endişelere yol açmıştır.
Oli’nin yeniden iktidara gelmesiyle birlikte yeniden gündeme gelen konulardan biri Nepal’in Kuşak ve Yol Girişimi’ne daha derin bir şekilde dahil olma olasılığıdır. Nepal, 2017 yılında resmi olarak Kuşak ve Yol Girişimi’ne katılmasına rağmen, ülkedeki sürekli hükümet değişiklikleriyle birlikte gelen siyasi istikrarsızlık ve koalisyon hükümetlerinin Çin’den alınacak krediler konusunda uzlaşamaması nedeniyle bu projeler hayata geçirilememiştir.
Başbakan Oli ile koalisyon ortağı Nepal Kongresi, Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi konusunda farklı görüşlere sahiptir. Nepal Kongresi, Kuşak ve Yol Girişimi kapsamında kredi alma konusunda temkinli davranırken, Oli’nin Nepal Komünist Partisi liderleri imtiyazlı kredilerle Kuşak ve Yol Girişimi projelerinin ilerlemesini savunmaktadır.
Hindistan, yeniden başbakan seçilen Oli’nin liderliği konusunda endişeler taşımaktadır. Oli, geçmişte Nepal’in kendi toprağı olarak gördüğü bazı bölgeleri Hindistan’dan geri alacağını taahhüt etmiş ve bu söylemleri ikili ilişkilerde gerginliğe yol açmıştır. Oli döneminde Nepal Hükümeti, Hindistan’ın tartışmalı bölgede yeni bir yol inşa etme girişimine karşılık olarak 2020 yılında Hindistan’la tartışmalı olan Kalapani, Lipulekh ve Limpiyadhura bölgelerini kendi sınırları içinde gösteren yeni bir harita yayımlamıştır.[v] Bu adım, devam eden diplomatik müzakerelere rağmen atılmıştır. Nepal Parlamentosu, Haziran 2020 tarihinde bu yeni haritayı anayasa değişikliğiyle resmileştirmiştir.[vi]
Bu bölgeler şu anda Hindistan’ın kontrolü altındadır ve stratejik öneme sahiptir. Hindistan, Kalapani, Lipulekh ve Limpiyadhura’nın kendi topraklarının ayrılmaz bir parçası olduğunu devamlı olarak ifade etmektedir. Buna karşın Nepal, 100 rupi kâğıt paralarının tasarımına tartışmalı bölgeleri dahil ederek bu bölgelerin kendi toprakları olduğunu iddia etmektedir. Bu sembolik adım, Nepal’in sınır sorunundaki pozisyonunu güçlendirme çabası olarak değerlendirilmektedir. Nepal’in bu bölgeler üzerindeki hak iddialarını pekiştirmesi, gelecekte bu konular üzerinde müzakerelerin daha da zorlaşacağı anlamına gelmektedir.
Çin, Nepal’in Tibet’le olan geniş sınırını kritik bir güvenlik meselesi olarak görmektedir ve Kuşak ve Yol Girişimi kapsamında Nepal’le ilişkilerini güçlendirme çabalarını artırmaktadır. Oli’nin tekrar başbakan olarak seçilmesiyle birlikte Kuşak ve Yol Girişimi etrafında yıllardır süregelen tartışmalar somut adımlara dönüşebilir. Bu gelişmeler, Hindistan’ın Nepal’le ilişkilerinde karşılaşacağı zorlukları yansıtmaktadır.
Önümüzdeki dönemde Nepal’i bekleyen önemli zorluklardan biri, büyük güçlerin artan çıkarlarını Nepal’in ulusal çıkarlarıyla uyumlu hale getirmek olacaktır. Yeni koalisyon hükümetinin Asya-Pasifik bölgesinde rekabetin yoğunlaştığı bir dönemde, Amerika Birleşik Devletleri (ABD)-Çin ve Hindistan-Çin ilişkilerini dengeli ve stratejik bir şekilde yönetmesi ülkenin egemenliği ve ekonomik kalkınması açısından önemlidir. Geçmişte değişen hükümetlerin “Çin yanlısı” veya “Hindistan yanlısı” olarak tanımlanması, küresel algıyı etkileyerek Nepal’in istikrarlı bir dış politika izleyip ekonomik kalkınmayı sağlama çabalarını zorlaştırmıştır. Bu nedenle yeni hükümetin istikrarlı ve dengeli bir dış politika izlemesi hayati önem taşımaktadır.
Nepal’in geniş siyasi yelpazesini yansıtan çeşitli koalisyon ortaklarından oluşan yeni hükümet düzenlemesi, ülkenin dış politika konularında uzlaşma ve karar alma süreçlerinde gecikmelere yol açabilir. Çin ve Hindistan’la ilgili farklı görüşlere sahip olan Nepal Kongresi ile Nepal Komünist Partisi’nin oluşturacağı dış politikanın etkinliğini artırmak için, Dışişleri Bakanlığı ile Başbakanlık Ofisi arasında etkin koordinasyon ve iletişimin sağlanması gerekmektedir. Bu işbirliği, dış politikada tutarlılığı ve stratejik uyumu güçlendirecektir. Her iki koalisyon partisinin de uyumlu bir dış politika stratejisi izleyebilmesi için büyük güçlerle jeopolitik gerilimlerden kaçınarak ekonomik işbirliklerine odaklanması önemlidir. Nepal’in büyük güçlerle dengeli ve dostane ilişkiler sürdürmesi, ülkenin ekonomik kalkınmaya odaklanarak daha fazla yatırım ve teknoloji çekmesi açısından büyük önem arz etmektedir.
[i] “KP Sharma Oli sworn in as Nepal’s new prime minister”, EFE, https://efe.com/en/latest-news/2024-07-15/kp-sharma-oli-sworn-in-as-nepals-new-prime-minister/, (Erişim Tarihi: 19.07.2024).
[ii] “New Prime Minister Is Named in Nepal After Government Collapses”, The New York Times, https://www.nytimes.com/2024/07/14/world/asia/nepal-prime-minister-government.html, (Erişim Tarihi: 19.07.2024).
[iii] “Nepal’s new prime minister has taken the oath of office at a ceremony in Kathmandu”, AP News, https://apnews.com/article/nepal-politics-new-prime-minister-oli-bb44de6376ee099e5282f1040fdeebce, (Erişim Tarihi: 19.07.2024).
[iv] Aynı yer.
[v] “Why Nepal Escalated Its Map Dispute With India” The Diplomat, https://thediplomat.com/2024/05/why-nepal-escalated-its-map-dispute-with-india/, (Erişim Tarihi: 19.07.2024).
[vi] Aynı yer.
