Şubat 2022 tarihinde beklenmeyen bir şekilde Rus askeri kuvvetleri, Ukrayna topraklarına girmiş ve daha sonra “özel askeri operasyon” olarak adlandıracakları askeri faaliyetleri başlatmışlardır. Bu tarihten itibaren Rusya, uluslararası arenada giderek yalnızlaşmıştır. Moskova yönetimi, yalnızlaşma sürecinde kendini izole olmaktan kurtaracak çareler aramış ve birkaç devletle olan ilişkilerinde büyük oranda ilerleme kaydetmiştir. Bu devletlerden biri Çin, diğer ise Kuzey Kore’dir.
Her üç devletin de uluslararası toplumda yaşadığı sorunlar nedeniyle birlikte hareket etme iradesi sergiledikleri görülmektedir. Zira hem Kuzey Kore hem Çin hem de Rusya, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) liderliğindeki Batı tarafından uluslararası sistemde sıkıştırılmaktadır. Örneğin Çin, 2018 yılından bu yana ABD’yle hem ekonomik hem de askeri anlamda bir rekabet içerisindedir. Diğer taraftan Kuzey Kore gerek nükleer güç olma çabası gerekse Kore Yarımadasının tamamında hak iddia etmesi nedeniyle Seul ve Batılı devletlerle oldukça olumsuz ilişkilere sahiptir.
Üç ülkenin yakınlaşması son dönemde özellikle Moskova-Pyongyang hattında vuku bulmuş ve iki ülkenin askeri anlamda işbirliğine gitme ihtimalleri tüm dünyayı endişelendirmiştir. Bu endişelerin kökleri, 13 Eylül 2023 tarihinde Kuzey Kore lideri Kim Jong-Un’un Rusya’nın uzak doğusunda bulunan Komsomolsk-na-Amure şehrine ziyaretine[1] kadar uzanmaktadır. Şehri bu kadar önemli yapan detay ise bir savaş uçağı fabrikasına sahip olmasıdır. Kim, 15 Eylül 2023 tarihinde bahse konu fabrikaya ziyaret gerçekleşmiştir.[2]
Kim’in fabrika ziyareti sırasında Rusya Sanayi ve Ticaret Bakanı Denis Manturov’un potansiyelin anlaşıldığı ve birçok alanda işbirliğine açık olunduğu yönündeki ifadeleri,[3] ikili askeri işbirliği ihtimallerini daha da körüklemiş ve Batı’nın alarma geçmesine neden olmuştur. Bunun yanında 13 Eylül 2023 tarihinde gerçekleşen Putin-Kim görüşmesinin ve Kim Jong-Un’un ziyaretin iki ülke arasındaki stratejik önemi yansıttığı görüşünün[4] de Batı’da büyük yankı uyandırdığını ifade etmek gerekir.
Pyongyang-Moskova arasında gerçekleşen yakınlaşma, daha önce ifade edildiği gibi Batı’da büyük yankı uyandırmıştır. 20 Eylül 2023 tarihinde Güney Kore lideri Yoon Suk-yeol’un Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun yıllık görüşmeleri sırasındaki açıklamaları, Seul yönetiminin durumdan ne kadar rahatsız olduğunu örneklemek açısından önemlidir. Zira Yoon, Rusya’nın Kuzey Kore’nin Ukrayna’daki savaşa yardımı karşılığında silah programlarının geliştirmesine yardım etmesinin doğrudan bir provokasyon olacağını ve Seul ile müttefiklerinin bu duruma kayıtsız kalmayacağını ifade etmiştir.[5] Ayrıca Yoon’un bu durumun sadece Ukrayna’daki barış ve istikrara zarar vermeyeceğini, Güney Kore’ye de zarar vereceğini ifade ettiğini eklemek gerekir.
27 Eylül 2023 tarihine gelindiğinde ise Kuzey Kore kendisini “sonsuzda dek engellenemez nükleer güç” ilan etmiştir. Kim Jong-Un, anayasa değişikliğiyle ilgili bir konuşmasında, ABD-Güney Kore-Japonya işbirliğini “en kötü gerçek tehdit” olarak nitelemiştir.[6]
Rusya-Kuzey Kore arasında gelişen ilişkilerin Güney Kore-Japonya cenahında artan etkileşime ve buzların erimesine katkıda bulunduğunu ifade etmek doğru olacaktır. Zira nükleer ve askeri tehdidin yanı Japonya ve Güney Kore’nin Kuzey Kore sorununda çok fazla ortak noktası bulunmaktadır. Nitekim Pyongyang yönetiminin sorunlara karşı uzlaşmaz yaklaşımı bu duruma neden olmaktadır.
Japonya’nın 1990’lı yıllardan bu yana Kuzey Kore’ye kaçırılan Japon vatandaşları konusunda birçok kez Kuzey Kore yönetimi ve hatta Pyongyang’la iyi ilişkilere sahip olan Moğolistan’la görüştüğü bilinmektedir.[7] Ancak bahse konu görüşmelerden sonuç alınamamış ve sorun sürüncemede kalmıştır. Konuyla ilgili son temas, medyaya yansıyan haberlere göre 2023 yılının bahar aylarında gerçekleşmiştir.[8] Ancak yine herhangi bir sonuç elde edilememiştir.
Japonya’nın da içerisinde bulunduğu durum, Japon-Kore ilişkileri üzerinde olumlu bir etki yaratmıştır. Bu durum sadece yönetim seviyesinde kalmamış, genç nüfusa da sirayet etmiştir. Yakın dönemde yapılan bir araştırmaya göre 20-30 yaş grubunda bulunan Kore vatandaşlarının %79’u Japonya’yla ilişkilerin geliştirilmesini istemektedir.[9] Ortaya çıkan bu manzara, Rusya-Kuzey Kore arasında gelişmekte olan ittifaka karşı Seul-Tokyo ittifakının belireceğine işaret etmektedir.
Sonuç olarak Ukrayna Savaşı ve takip eden süreç içerisinde Rusya, uluslararası sistemde oldukça yalnız bir duruma düşmüştür. Rusya’nın bu durumda olması, Kuzey Kore’yle ilişkileri bir nevi bu yalnızlıktan kurtulma yolu olarak görmesine neden olmuştur. Bu nedenle özellikle Güney Kore ve Japonya cenahından mevcut duruma itiraz niteliğinde adımlar gelmektedir. Moskova-Pyongyang ilişkilerinin Seul-Tokyo ilişkilerinin daha da gelişmesinde bir itici güç rolü üstlendiğini söylemek yanlış olmayacaktır.
[1] “North Korea’s Kim Arrives in Eastern Russian City for Expected Visit to Fighter Jet Plant”, AP News, apnews.com/article/north-korea-russia-kim-putin-missile-0d70f5190df1088ebe53e8ca19f8e9c9, (15.09.2023).
[2] “Kim Jong-Un Visits Russian Aircraft Plants İn Far East”, AA, www.aa.com.tr/en/asia-pacific/kim-jong-un-visits-russian-aircraft-plants-in-far-east/2993159, (15.09.2023).
[3] Aynı yer.
[4] “Kim Jong Un and Vladimir Putin Meet for Talks in Russia”, BBC, www.bbc.com/news/world-asia-66787449, (Erişim Tarihi: 13.09.2023).
[5] “S Korea’s Yoon Tells UN That Russia Helping N Korea Would Be ‘Provocation’” Aljazeera, www.aljazeera.com/news/2023/9/20/s-koreas-yoon-tells-un-that-russia-helping-n-korea-would-be-provocation, (Erişim Tarihi: 20.09.2023).
[6] “North Korean Parliament Enshrines Nuclear Ambitions İn Constitution”, Aljazeera, www.aljazeera.com/news/2023/9/27/north-korean-parliament-enshrines-nuclear-ambitions-in-constitution, (Erişim Tarihi: 27.09.2023).
[7] Elcan TOKMAK, “Kuzey Kore Sorununda Moğolistan’ın Önemi”, ANKASAM, /www.ankasam.org/kuzey-kore-sorununda-mogolistanin-onemi/, (Erişim Tarihi: 01.10.2023).
[8] “Japan And North Korea Met İnformally This Year Over Abduction Row”, The Japan Times, www.japantimes.co.jp/news/2023/09/30/japan/politics/north-korea-japan-talks-abductions/, (Erişim Tarihi: 30.10.2023).
[9] “Poll Shows 79% Of Young Koreans Agree on Need To İmprove Ties with Japan”, The Kore Times, www.koreatimes.co.kr/www/nation/2023/09/113_360243.html, (Erişim Tarihi: 30.10.2023).
