6 Aralık 2022 tarihinde Moldova Başbakanı Natalia Gavrilitsa, Kiev’e resmi ziyarette bulunmuştur. Ziyaret sırasında Gavrilitsa, “Moldova, Ukrayna’nın dostu ve ortağı olmaya devam edecek. Elinden gelen her şeyle Kiev’i destekleyecektir.” açıklamasında bulunmuştur.[1] Gavrilitsa’yla görüşen Ukrayna Başbakanı Denis Şmıgal ise Moldova’yla Avrupa Birliği’ne (AB) üyelik sürecinin koordine etmek için ortak bir çalışma grubu oluşturulduğunu duyurmuştur. Konuya dair yaptığı açıklamada Şmıgal şunları söylemiştir:[2]
“Ukrayna-Moldova-Romanya üçgeninde diyalog formatını devreye sokuyoruz. Bu amaçla 2023 yılında üç ülkenin hükümet başkanları ile bir toplantı yapacağız. Ukrayna ve Moldova’nın AB’ye entegrasyonunu koordine etmek için ikili bir çalışma grubu oluşturuyoruz. Moldova’nın Avrupa Komisyonu’nun tavsiyelerini başarıyla uygulaması için Moldovalı ortaklarımıza kapsamlı uzman desteği sağlamaya hazırız.”
Ayrıca Şmıgal’a göre, Kiev ile Kişinev, hava savunması noktasında işbirliği yapmak, sınır kontrolünü iyileştirmek ve Moldova’nın Transdinyester bölgesinde barış ve güvenlik konularında diyalogu sürdürmek konusunda anlaşmıştır. Diğer anlaşmalar arasında Ukrayna ile Moldova arasında insan ve mal hareketinin önündeki engellerin kaldırılması ve ortak sınırda Dinyester boyunca imzalanması gereken bir karayolu köprüsünün 2023 yılının ortalarından önce inşa edilmesine ilişkin bir anlaşmanın hazırlanması yer almaktadır.[3]
Nitekim Moldpress ajansı, iki ülkenin Başbakanlarının, Transdinyester bölgesinde barış ve güvenliği korumak için hava savunması konularında işbirliği yapma, sınır kontrolünü iyileştirme ve işbirliği ve diyaloğu sürdürme konusunda anlaştığını kaydetmiştir. Ayrıca ajans, Gavrilitsa ve Şmıgal’ın enerji, ekonomi, ulaştırma ve altyapı alanlarında ikili işbirliğini derinleştirmek istediklerini duyurmuştur.[4]
5 Aralık 2022 tarihinde Moldova Cumhurbaşkanı Maia Sandu, ülkesinin bu kış Rusya’nın Ukrayna’ya karşı savaşı nedeniyle “dramatik bir enerji krizi” ile karşı karşıya olduğunu söylemiştir.[5] Bunun nedeni ise Rus Gazprom’un Moldova’ya gaz arzını kesmesi olmuştur. Ayrıca, Rusya’nın Ukrayna enerji tesislerine yönelik tekrarlanan saldırılarının ardından Moldova’nın Ukrayna’dan elektrik ithali artık riske girmiştir.
Moldova elektrik ihtiyacının %30’unu Ukrayna üzerinden, %70’ini ise ülkenin doğusunda bulunan ve ayrılıkçı bir bölge olan Transdinyester’deki bir termik santralden sağlamaktaydı. Lakin Transdinyester yönetiminin bu elektik enerjisini kestiği belirtilmektedir. Bu yüzden de Moldova, 5,7 milyon metreküp Rus doğalgazını Transdinyester’e aktaracağını duyurmuş ve bir anlamda elektrik enerjisine karşılık doğalgaz üzerinden uzlaşı sağlamaya çalışmıştır.[6] Bu noktada Transdinyester’in Moldova’nın enerji güvenliğini riske attığı da söylenebilir. Bu bölgenin Kşinev yönetimi aleyhine tutum sergilemesi, Moldova Hükümeti’nin daha radikal tutum sergileyebileceğine dair görüşlerin artmasına neden olmaktadır.
Ayrıca 5 Aralık 2022 tarihinden itibaren Romanya, Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sırasında enerji krizi yaşayan komşusu Moldova’ya doğalgaz sağlamaya başlamıştır. Romanya ve Moldova, Bükreş’ten gaz ithal etmek ve Rusya’dan gelen arza bağımlılığı azaltmak için 2014 yılında bir boru hattı inşa etmiştir. Ancak uzun süre bu hat kullanılmamıştır. Moldova, başkent Kişinev’e doğalgaz tedarik etmek için boru hatlarını 2019 yılında bağlamıştır. Doğalgaz pompalanması için kompresör istasyonları ise sadece 2021 yılında devreye alınmıştır.
Ukrayna Savaşı ve bu savaşın Moldova’nın savunma güvenliğini ve enerji güvenliğini olumsuz etkilemesi Kişinev’i Kiev’le daha da yakınlaştırmıştır. Enerji alanındaki sorunlar yeni çıkışların bulunmasına neden olmaktadır. Moldova’nın küçük bir ülke olması nedeniyle Ukrayna’nın bu şartlar altında sağlayacağı desteğin Kişinev için önemli olduğu ifade edilebilir. Enerji güvenliği konusundaki işbirliğinin daha da gelişecek olması, Ukrayna-Moldova-AB entegrasyonu konseptiyle de örtüşmektedir.
Aynı şey güvenlik alanı için de geçerlidir. Romanya üzerinden yapılan işbirliğiyle Ukrayna-Moldova-Romanya (AB olarak da okunabilir) arasında bir güvenlik sistemi inşa edilmektedir. Moldova, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’nün (NATO) doğu kanadının yeniden yapılandırılması ve ulaşım hatlarının güvenlik ihtiyaçlarına entegre edilmesine dair girişimin bir parçası haline gelmektedir. Bir diğer ifadeyle Moldova, tıpkı Ukrayna gibi NATO üyesi olmadan ittifaka entegre edilmektedir. Ukrayna ile Moldova arasında hava savunma alanındaki işbirliği ve hava savunma sistemlerinin entegrasyonu, savunma alanında Moldova’yı Ukrayna’nın en yakın müttefiklerinden biri haline getirecektir. Böylece Kiev’in Moldova üzerindeki etkisi daha da artacaktır.
Sonuç olarak Moldova, kendi enerji güvenliğini ve savunma gücünü daha da arttıracak işbirlikleri geliştirmektedir. Kuşkusuz Ukrayna ve Romanya’yla yürütülen güvenlik temelli ilişkiler, Kişinev’in ilerleyen dönemlerde Transdinyester bölgesiyle ilgili alacağı kararları da etkileyecektir. Zira Rusya’ya olan bağımlılığı azalan Moldova, Moskova’nın hassasiyetlerini de daha az önemseyecektir.
[1] “Премьер Молдовы прибыла в Киев, посетила Бучу и Ирпень”, Evropeyskaya Pravda, https://www.eurointegration.com.ua/rus/news/2022/12/6/7151962/, (Erişim Tarihi: 9.12.2022).
[2] “Украина и Молдова договорились сотрудничать в отношении ПВО — Шмыгаль”, Hromadske, https://hromadske.ua/ru/posts/ukraina-i-moldova-dogovorilis-sotrudnichat-v-otnoshenii-pvo-shmygal, (Erişim Tarihi: 9.12.2022).
[3] “Премьеры Украины и Молдавии договорились сотрудничать в сфере ПВО”, Gazeta.Ru, https://www.gazeta.ru/army/news/2022/12/07/19208539.shtml, (Erişim Tarihi: 8.12.2022).
[4] “Премьер Молдовы встретилась с украинским коллегой”, Moldpress, https://www.moldpres.md/ru/news/2022/12/06/22009351, (Erişim Tarihi: 8.12.2022).
[5] “Румыния начала экспорт газа в Молдову, борющуюся с энергетическим кризисом”, Hromadske, https://hromadske.ua/ru/posts/rumyniya-nachala-eksport-gaza-v-moldovu-boryushuyusya-s-energeticheskim-krizisom, (Erişim Tarihi: 9.12.2022).
[6] “Спыну считает, что Молдавия не должна перекрывать газ Приднестровью, где живут ее граждане”, Taas, https://tass.ru/ekonomika/16496343, (Erişim Tarihi: 8.12.2022).
