Moğolistan, dış politikasını denge unsuru üzerine kuran ve bu şekilde özerk bir dış politika oluşturma gayreti içerisinde olan devletlerden biridir. Başta kömür olmak üzere ülkenin yer altı kaynakları hem Çin ve Rusya hem de Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve diğer Batılı devletlerin ilgisini çekmektedir. Bu nedenle Ulanbator Hükümeti gerek Çin ve Rusya’yla gerekse Batılı devletlerle iyi ilişkiler geliştirerek büyük güçler arasında denge kurmaya çaba sarf etmektedir.
Her ne kadar Ulanbator yönetimi, ülkenin çok vektörlü bir dış politika geliştirmesi yönünde çaba sarf ediyor olsa da zaman zaman tarafların ülkeye olan ilgisinde ve ilişkileri güçlendirme çabalarında ciddi artışlar gözlemlenmektedir. Bu durumun en güncel örneğini ise Batı oluşturmaktadır. Son dönemde Batılı devletlerin ilgisi gerek ülkenin coğrafi konumu gerekse kömür rezervleri nedeniyle büyük oranda artış göstermiştir. Zira diğer birçok ülke gibi petrol ve doğal gaz bağımlılığı devam eden Çin’in enerji tüketiminde kömür büyük yer tutmaktadır. 2022 yılında Çin’in kömür tüketimi bir önceki yıla nazaran %4,6 oranında artış göstermiş ve 4,5 milyar metrik tona ulaşmıştır.[1]
Bu noktada Çin’in Moğolistan’a artan ilgisine karşı Batılı devletler Moğolistan’a daha fazla ilgi göstererek ülkede ağırlıklarını arttırmak ve Çin karşısında kuvvetli bir ele sahip olmak istemektedirler.
Batı’nın Moğolistan’a karşı artan ilgisine iyi bir örnek teşkil eden ABD’nin 28 Eylül 2023 tarihinde Moğolistan’ın gıda güvenliğini arttırmak amacıyla düzenlenen foruma ev sahipliği yapması ilgi çekici bir gelişmedir. ABD’nin Moğolistan Büyükelçisi Richard Buangan’ın da katılım sağladığı forumun açılış konuşmasını Büyükelçi Buangan yapmıştır. Buangan’ın kullandığı ifadeler ABD açısından Moğolistan’ın artan önemine işaret eder niteliktedir: [2]
“Moğolistan; tarım sektörü, gübre gibi temel girdilerin tedarikindeki kesintiler ve pazar belirsizlikleri de dahil olmak üzere benzeri görülmemiş zorluklarla karşı karşıyadır. ABD hükümeti, sürdürülebilir ve dayanıklı ekonomik büyümeyi ve gıda güvenliğini teşvik etmek için sayısız faaliyet aracılığıyla Moğol mevkidaşlarımızla birlikte çalışmaktadır.”
Görüldüğü gibi Moğolistan’ın içerisinde bulunduğu tarımsal sıkıntılar, ABD’nin bölgedeki varlığını arttırması noktasında bir fırsat olarak görülmektedir.
ABD’nin yanı sıra Güney Kore cenahından da Moğolistan’la ilişkilerin daha da arttırılması için adımlar gelmektedir. Örneğin 25-27 Eylül 2023 tarihleri arasında Seul’da gerçekleştirilen Karşılıklı Gümrük Yardım Anlaşması’nın 30. Yıldönümü toplantısında Seul ve Ulanbator birçok konuda mutabık kalmışlardır. Bunlar şöyle sıralanabilir:[3]
- Yasal ticareti kolaylaştırmak ve yasa dışı faaliyetlerle mücadele etmek için önceden bilgi edinme ve bilgi teknolojisine dayalı olarak analiz etme yeteneğini artırarak risk yönetiminin uygulanması.
- Uluslararası tedarik zincirlerinin güvenliğini sağlamak ve ticareti kolaylaştırmak amacıyla Güvenilir İşletme Programı çerçevesinde yapılan Karşılıklı Tanıma Anlaşmasının uygulanması.
- Gümrük işlemlerinde ileri teknoloji ve yeniliği getiren elektronik ve dijital bir ortam yaratan Kore Cumhuriyeti Gümrüklerinin iyi deneyiminden faydalanmak.
29 Eylül 2023 tarihine gelindiğinde ise Berlin ve Ulanbator hükümetleri arasında bir dizi görüşme gerçekleşmiştir. Görüşmede mutabık kalınan karara göre Berlin Hükümeti, Ulanbator Hükümeti’ne ikili işbirliği müzakereleri tarihindeki en büyük miktar olarak 78 milyon euroluk finansman sağlamayı kabul etmiştir. 29 milyon euroya kadar verilen kredi, ulusal programlar için fona dönüştürülebilir ve AIDS, Tüberküloz ve Sıtmayla Mücadele Küresel Fonu aracılığıyla sağlık sektörüne harcanabilir niteliktedir.[4]
Sonuç olarak Moğolistan, Amerikan liderliğindeki Batı ve Çin arasında devam eden mücadelede her geçen gün daha da önemli bir konuma yükselmektedir. Batılı devletlerin öncelikli olarak ekonomi ve sağlık alanlarında destekte bulunmaları, Moğolistan’ı Çin’e nazaran Batı’ya daha yakın bir ülke olarak görmek istemelerinden kaynaklanmaktadır.
[1] “China’s Coal Use Increased to A Record High In 2022, IEA says”, RFA, https://t.ly/05xKw, (Erişim Tarihi: 28.09.2023).
[2] “United States Hosts Forum to Advance Mongolia’s Food Security”, U.S. Embassy in Mongolia, mn.usembassy.gov/pr-092823/, (Erişim Tarihi: 28.09.2023).
[3] “Mongolia To Cooperate with Korea on Supply International Goods and Security”, GoGo Mongolia, mongolia.gogo.mn/r/qo081, (Erişim Tarihi: 29.09.2023).
[4] “Government Of Germany To Provide 78 Million Euro To Mongolia”, Aki Press, kipress.com/news:734154:Government_of_Germany_to_provide_78_million_Euro_to_Mongolia/, (Erişim Tarihi: 29.09.2023).
