Hindistan Başbakanı Narendra Modi’nin 23 Ağustos 2024 tarihinde Ukrayna’ya gerçekleştirdiği ziyaret, yükselen tansiyonun ortasında kritik bir döneme denk gelmiştir. Ukrayna’nın bağımsızlığını kazandığı 1991 yılından bu yana ülkeye bir Hindistan Başbakanı tarafından ilk defa ziyaret gerçekleştirilmiştir. Bu ziyaret iki ülkenin diplomatik ilişkileri açısından şimdiden önemli bir adım niteliği taşımaktadır.
Soğuk Savaş dönemine kadar uzanan bağlantısızlık geçmişiyle Hindistan, geçmişten bu yana çok güçlü savunma ve ekonomi bağlarına sahiptir. Her iki ülke çeşitli alanlarda, özellikle de Hindistan’ın askeri teçhizat konusunda Rusya’ya bağımlı olması nedeniyle askeri alanda işbirliği yapmıştır.
Hindistan açısından bu ziyaret, 2022 yılında Rusya-Ukrayna Savaşı’nın başlamasından bu yana Ukrayna’yla nispeten sınırlı kalan ikili bağlarını güçlendirmesi için bir fırsat olarak görülmüştür. Modi’nin Başkan Zelenski ile görüşmesi sırasında iki lider; tarım, sağlık, kültür ve insani yardım gibi alanlarda işbirliğini genişletmenin yollarını ele almıştır.[1]
Ayrıca pek çok kişi tarafından bu ziyaret, Hindistan’ın “yükselen bir jeopolitik güç” konumunu vurgulayan ve Moskova’yla olan sıkı savunma ve ekonomik bağlarına yönelik eleştirilere karşı koymayı amaçlayan Yeni Delhi’nin diplomatik dengeleme hamlesinin bir kanıtı olarak yorumlanmıştır.
Rusya, Hindistan’ın bu savaşta önemli bir rol oynayacağından umutludur. Rusya’nın Vladivostok kentinde düzenlenen Doğu Ekonomik Forumu’nda bir panelde konuşan Putin’e hangi ülkelerin Ukrayna’yla barış müzakerelerini yürütebileceği sorulmuş ve Putin şu yanıtı vermiştir; “Öncelikle Çin Halk Cumhuriyeti, Brezilya, Hindistan. Ortaklarımla temas halindeyim, birbirimize güvenimiz ve itimadımız var. Eğer Ukrayna’nın müzakereleri sürdürme arzusu varsa, bunu yapabilirim.”[2]
Ukrayna’nın perspektifinden bakıldığında, Hindistan’ın Rusya’yla olan güçlü ilişkisi göz önünde tutulursa, bu diplomatik duruş kritik bir zamana denk gelmekte ve Ukrayna’nın ulusal ve uluslararası çıkarları için büyük avantaj sağlamaktadır. Hindistan’ın tutumu, çatışmada Ukrayna’yı destekleyen Batı, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Avrupa Birliği ile bağlarını güçlendirme arzusuyla uyumludur.
Modi’nin Temmuz 2024 tarihinde Rusya’ya gerçekleştirdiği ziyaretle birlikte Ağustos ayında Ukrayna’ya gerçekleştirdiği bu ziyaret, Hindistan’ın çatışmanın her iki tarafıyla da ilişki kurmaya istekli olduğunu, bir yandan bu savaşta arabulucu olarak hareket etmeye çalışırken diğer yandan da uzun süredir devam eden bağlantısızlık ilkesini koruduğunu göstermektedir.
Hindistan’ın BRICS ve G20 gibi önemli küresel forumlardaki rolü, onu uluslararası diplomaside kritik bir oyuncu haline getirmektedir. Ukrayna’ya yapılan bir ziyaretin, özellikle barış ve istikrarın desteklenmesindeki liderliği ve bağlantısızlık ilkesi bağlamında Hindistan’ın diplomatik konumu açısından daha geniş sonuçları olması muhtemeldir. Bununla birlikte Rusya’nın vereceği tepki, gelecekte ortaya çıkabilecek herhangi bir durum için dikkatle değerlendirilmelidir.
Kiev ziyareti sırasında Modi, Hindistan’ın barış ve diyaloğa olan bağlılığını vurgulamış ve Hindistan’ın çatışmada hiçbir zaman nötr olmadığını belirtmiştir. Ukrayna’nın yeniden inşasında potansiyel işbirliğini ele alan Modi, ikili ticareti çatışma öncesi seviyelere getirmeyi amaçlayan, tarım ve tıbbi ürün düzenlemesini kapsayan dört anlaşma imzalamıştır.[3] Bu gelişme Hindistan’ın dış politikasında stratejik bir değişime işaret etmektedir. Hindistan, Rusya’yla bağlarını korurken Orta ve Doğu Avrupa’ya daha fazla odaklanmaktadır.[4]
Ukrayna ziyareti, Hindistan’ın Rusya’yla uzun süredir devam eden güçlü ilişkisi hakkında soru işaretleri yaratsa da bu noktada Hindistan’ın kendi ekonomik ve enerji çıkarlarını güvence altına almaya yönelik pragmatik yaklaşımını göz önünde bulundurmak önemlidir. Rusya’nın en önemli enerji ithalatçılarından biri olan Hindistan, Batılı ülkelerin Rusya’ya yönelik yaptırımlarının ardından indirimli fiyatlarla Rusya’dan petrol ithalatını arttırmıştır.
Daha geniş bir bağlamda Hindistan, bir yandan enerji güvenliğini korurken; diğer yandan kilit enerji ortağı olan Rusya’yı yabancılaştırmamaktadır. Ancak bu aynı zamanda hesaplanmış bir risktir. Zira Hindistan bir yandan Rusya’yla savunma amaçlı ilişkilerini sürdürmek isterken; diğer yandan Batılı ülkelerle daha güçlü ekonomik bağlar kurmak için denge sağlamaktadır. Bu hamle aynı zamanda Hindistan’ın stratejik ortaklıklarını değiştirme ve Rus askeri teçhizatına, petrolüne ve enerjisine olan aşırı bağımlılığını azaltma çabasını da yansıtıyor olabilir.
Yeni Delhi’nin kolaylaştırıcı rolünün ötesinde barış yapımında veya arabuluculukta önemli bir rol oynamaya istekli olup olmayacağını tahmin etmek zor olsa da Hindistan’ın uluslararası ve ulusal çıkarlarını ve güvenliklerini korumak için tarafsız duruşunu dengelemeye çalıştığı oldukça açıktır. Çok kutuplu dünyaya doğru artan yönelimler küresel politikadaki değişime işaret etmektedir. Rusya-Ukrayna Savaşı uluslararası arenadaki kutupluluk dinamiklerini değiştirmede büyük bir rol oynamıştır. Çok kutuplu dünyanın gelecekteki etkilerini görmek ve tahmin etmek oldukça zordur.
[1] “PM Modi attempts a tricky balance in Kyiv, as U.S. and Russia watch closely”, The Hindu, https://www.thehindu.com/news/national/pm-modi-attempts-a-tricky-balance-in-kyiv-as-us-and-russia-watch-closely/article68554189.ece, (Erişim Tarihi: 07.09.2024); “Indian PM Modi visits Ukraine to open new foreign policy horizons”, Atlantic Council, https://www.atlanticcouncil.org/blogs/ukrainealert/indian-pm-modi-visits-ukraine-to-open-new-foreign-policy-horizons/, (Erişim Tarihi: 07.09.2024).
[2] “Putin says China, Brazil or India could act as intermediaries in Ukraine peace talks”, Politico, https://www.politico.eu/article/vladimir-putin-eastern-economic-forum-china-brazil-india-intermediaries-peace-talks-ukraine/, (Erişim Tarihi: 07.09.2024).
[3] “PM Modi attempts a tricky balance in Kyiv, as U.S. and Russia watch closely”, The Hindu, https://www.thehindu.com/news/national/pm-modi-attempts-a-tricky-balance-in-kyiv-as-us-and-russia-watch-closely/article68554189.ece, (Erişim Tarihi: 07.09.2024); “India’s PM Visit to Ukraine”, Drishtiias, https://www.drishtiias.com/daily-updates/daily-news-analysis/india-s-pm-visit-to-ukraine, (Erişim Tarihi: 07.09.2024).
[4] “India’s PM Visit to Ukraine”, Drishtiias, https://www.drishtiias.com/daily-updates/daily-news-analysis/india-s-pm-visit-to-ukraine, (Erişim Tarihi: 07.09.2024).
