25 Eylül 2022 tarihinde İtalya’da gerçekleşen genel seçimleri aşırı sağcı bir parti olan İtalya’nın Kardeşleri Partisi (FdI) kazanmıştır. FdI’nin lideri Giorgia Meloni, Forza Italia ve Lig Partisi’yle koalisyon hükümeti kurmuş ve Temsilciler Meclisi ve Parlamento’dan güvenoyu alarak 2022 yılının Ekim ayının sonunda göreve başlamıştır.
Kabinede dikkat çeken husus, yeni kurulan “Deniz ve Güney Bakanlığı” olmuştur.[1] Bu bakanlık, İtalya’nın gayri safi yurt içi hasılasının (GSYİH) dörtte birinin direkt ya da dolaylı olarak bağımlı olduğu denizcilik sektörüyle alakalı konularla ilgilenecektir. Bakanlığın kurulması için geç bile kalındığı şeklinde yorumlar yapılmıştır.[2] Deniz ve Güney Bakanlığı’nın Akdeniz’e ilişkin “Mediterraneo Allargato (Geniş veya Genişletilmiş Akdeniz)” stratejisinin hayata geçirilmesinde önemli bir rol oynayabileceği düşünülmektedir.[3] Son yıllarda İtalya’da olgunlaşan en ilginç stratejik tekliflerden biri olarak görülen fikrin geçmişi, 1980’li yıllara kadar uzanmaktadır.[4]
2015 senesinde yayınlanan Uluslararası Savunma ve Güvenlik Beyaz Kâğıdı,[5] Akdeniz’i İtalya’nın istikrarı ve milli çıkarları için hayati öneme sahip bir bölge olarak tanımlamıştır. Böylelikle İtalyan Silahlı Kuvvetleri için referans olan Akdeniz Bölgesi’ne yönelik daha kapsamlı bir savunma ve dış politikaya ihtiyaç duyulduğu yönünde tartışmalar tekrar gündeme gelmiştir. Bu siyasi yaklaşım, 30 Ekim 2019 tarihinde Savunma Bakanı Lorenzo Guerini tarafından Parlamento’ya sunulmuştur. Bu adımla birlikte 1990’lı yıllarla önce İtalyan Donanması, ardından da Savunma ve Dışişleri Bakanlıklarınca gündeme getirilen Genişletilmiş Akdeniz Stratejisi’nin İtalya için öncelik teşkil ettiği hükümet seviyesinde doğrulanmıştır.[6]
İtalya’nın jeopolitik vizyonunu kapsayan Genişletilmiş Akdeniz Bölgesi; sadece tarihte “Mare Nostrum (Bizim Deniz)” olarak geçen Akdeniz’i değil; aynı zamanda Basra Körfezi, Karadeniz ve Hazar Denizi arasındaki Mağrip (kuzeybatı Afrika Bölgesi), Sahel (kuzeyde Sahra’dan güneyde Sudan’a kadar olan bölge) ve Afrika Boynuzu ile Ortadoğu’yu da kapsamaktadır.[7]
İtalyan Donanması’nda önemli görevlerde bulunan Emekli Amiral Giuseppe de Giorgi’ye göre, günümüzde Akdeniz, geçmişte olduğundan daha fazla bir alanı içermekte olup; Karadeniz, Hint Okyanusu ve Basra Körfezi’yle birlikte jeo-stratejik ve jeo-ekonomik bir bütün olarak ele alınmalıdır. Bu kapsamda Orta Akdeniz de askeri planlamayı, silahlı kuvvetlerini, silahlı kuvvetlerin kullanım konseptini ve barış zamanı harekâtlarını kapsayan bir içerikle yeniden gözden geçirilmelidir.[8] Giorgi’nin Akdeniz Bölgesi tasviri, Harita 1’de görülmektedir.
Harita 1: Amiral Giuseppe de Giorgi’nin Akdeniz Bölgesi Tasviri[9]
İtalya’nın Genişletilmiş Akdeniz’deki milli çıkarları; Libya’nın istikrara kavuşturulması, Akdeniz’deki enerji kaynaklarının emniyet altına alınması, denizdeki ticaret rotalarının korunması, İtalya’ya olan göçmen akınının azaltılması ve yönetilmesi, bölgenin sosyo-ekonomik gelişimini destekleyen bölgesel düzen ve istikrarın yeniden yapılandırılması ve böylece İtalya’nın güvenliğine ve ekonomisine katkıda bulunulması şeklinde özetlenmektedir.[10]
Ayrıca terörizm ve deniz haydutluğuyla mücadele, barışı koruma ve uygulama, İtalyan denizaşırı altyapılarının geliştirilmesi ve korunması, deniz trafiğinin emniyetine yönelik devriye ve nakliye eskort görevleri gibi simetrik ve asimetrik harekâtlara yönelik askeri senaryoların geliştirilmesi de milli çıkarları korumak adına stratejide yer almaktadır.[11]
Meloni Hükümeti, İtalya’ya göçmen akınının azaltılmasına yönelik ilk olarak Akdeniz’deki düzensiz göçmenleri kurtaran yabancı sivil toplum kuruluşlarına ait gemilerin İtalyan karasularına girmesini yasaklayan kararı kabul etmiştir. Bu kapsamda yaklaşık 20 gün boyunca 234 göçmenle güvenli liman talebine yanıt bekleyen Ocean Viking gemisinin İtalyan limanlarına yanaşmasına izin verilmemiş ve bunun üzerine gemi, Fransa’nın Toulon Askeri Limanı’na demirlemiştir.
Genişletilmiş Akdeniz Stratejisi, Orta Akdeniz ve göçmen sorunundan çok daha fazlasını kapsamaktadır. Stratejik bağlamda İtalyan milli çıkarlarından biri olarak görülen enerji konusunda Meloni Hükümeti’nin kendinden önceki hükümetler gibi İtalyan enerji şirketi ENI’yi başta Libya olmak üzere Kuzey Afrika’daki stratejik çıkarlarına yönelik kullanmaya devam edeceği öngörülmektedir.
Bu tür uygulamaların ne kadar etkili olduğu Rusya-Gazprom örneğinde açık bir şekilde gün yüzüne çıkmıştır. Bilindiği gibi ENI, Gazprom’la birlikte Rus gazının Karadeniz üzerinden taşınması gibi stratejik projelerde yer almıştır. Doğu Akdeniz’de ise ABD’nin desteğini çekmesinden sonra bir anlamda “kadük” olan EastMed Projesi’ni hem maliyeti hem de bölgesel istikrarsızlık yaratma potansiyeli nedeniyle desteklememiştir.[12]
Meloni’nin iktidar olmadan önceki söylemlerini[13] reelpolitik süzgecinden geçirdikten sonra şu sonuç ortaya çıkmaktadır: İtalya, Yunanistan’la göç konusunda yapmak istediği işbirliğini,[14] diğer bölge devletleriyle de hayata geçirme arzusundadır.
Sonuç olarak Genişletilmiş Akdeniz Stratejisi, kurulan yeni bakanlıkla birlikte daha aktif bir şekilde yürütülecektir. Deniz ticaretinin İtalyan ekonomisindeki yeri ve önemi düşünüldüğünde, Kuşak-Yol Projesi’nin deniz ayağının İtalyan limanlarından geçmesiyle bu limanlar, Rotterdam ve Hamburg limanlarına rakip olabilecek potansiyeli taşıyacaktır. Aynı zamanda Kuşak-Yol Projesi, İtalya’nın Kuzey Afrika ülkeleriyle ulaştırma ve balıkçılık başta olmak üzere ticari ilişkilerinin gelişmesine katkı sunabilir. Böylece İtalya’nın ENI vasıtasıyla Kuzey Afrika’da enerji açısından daha etkin rol oynayabileceği öngörülebilir. Tüm bunların yanı sıra düzensiz göçmen akışı konusunda takınılan ulusalcı tutumla birlikte başta Fransa’yla olmak üzere Kıta Avrupası’nda birtakım krizler yaşanabilir.
[1] “La lista dei ministri di Giorgia Meloni, nasce il Ministero del Mare”, Rainews, https://www.rainews.it/tgr/liguria/articoli/2022/10/lig-lista-ministri-Giorgia-Meloni-ministero-del-Mare-1f8c420d-6237-4270-94d7-abb82f6b73fb.html, (Erişim Tarihi: 25.11.2022).
[2] Gabriele Catania, “All’Italia Serve Un Ministero Del Mare”, Glistatigenerali, https://www.glistatigenerali.com/acqua_geopolitica/allitalia-serve-un-ministero-del-mare/, (Erişim Tarihi: 25.11.2022).
[3] Cem Gürdeniz, “İtalya’nın Jeopolitik Kararsızlığı”, Veryansıntv, https://www.veryansintv.com/italyanin-jeopolitik-kararsizligi/, (Erişim Tarihi: 25.11.2022).
[4] Matteo Marconi, “Una Nuova Visione Geopolitica Per Il Mediterraneo Allargato?”, Gnosis, https://gnosis.aisi.gov.it/gnosis/Rivista46.nsf/ServNavig/46-32.pdf/$File/46-32.pdf?OpenElement, (Erişim Tarihi: 26.11.2022).
[5] “International Security and Defence White Paper”, The Ministry of Defence, Italy, https://www.difesa.it/Primo_Piano/Documents/2015/07_Luglio/White%20book.pdf, (Erişim Tarihi: 26.11.2022).
[6] Alessandro Marrone, “Security Policy in the Southern Neighbourhood”, Friedrich Ebert Stiftung, https://library.fes.de/pdf-files/bueros/rom/16768-20200421.pdf, (Erişim Tarihi: 26.11.2022).
[7] Aynı yer.
[8] “Il Mediterraneo allargato”, Ammiraglio Giuseppe de Giorgi, https://www.ammiragliogiuseppedegiorgi.it/mc/481/il-mediterraneo-allargato, (Erişim Tarihi: 27.11.2022).
[9] Aynı yer.
[10] Marrone, a.g.m.
[11] “Energy War” in the Eastern Mediterranean. Is This the New “Big Game”?”, South East Med Energy&Defense, https://www.semedenergydefense.com/energy-war-in-the-eastern-mediterranean-is-this-the-new-big-game/, (Erişim Tarihi: 27.11.2022).
[12] Nurşin Ateşoğlu Güney, “Batılı Ülkelerin Doğu Akdeniz Politikaları”, Kemal İnat vd., der., Doğu Akdeniz ve Türkiye’nin Hakları, SETA Kitapları, İstanbul 2020, s. 147.
[13] Övgü Pınar, “İtalya Seçimleri: Meloni İktidara Gelirse Türkiye Politikası Değişir mi?”, BBC News Türkçe, https://www.bbc.com/turkce/articles/c84yknkjd2ko.amp, (Erişim Tarihi: 29.11.2022).
[14] “Italian PM Reaffirms Tajani Statement on Greek Islands’ Sovereignty”, Ekathimerini, https://www.ekathimerini.com/news/1198480/italian-pm-reaffirms-tajani-statement-on-greek-islands-sovereignty/, (Erişim Tarihi: 30.11.2022).
