Malezya Başbakanı Enver İbrahim, BRICS dönem başkanlığını yürüten Rusya’ya örgüte üyelik için bir başvuru gönderdiklerini açıklamıştır. 28 Temmuz 2024 tarihinde Başbakan Enver İbrahim, kendisini ziyaret eden Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’la bir araya gelmiştir. Görüşmede, Malezya’nın BRICS’e katılma başvurusu ele alınmış ve bu başvurunun her iki taraf için de önemli bir potansiyele sahip olduğu belirtilmiştir. Lavrov ise BRICS dönem başkanı olarak Rusya’nın Malezya’nın üyelik sürecine yardımcı olacağı söylemiştir.[i]
Çin ve Hindistan gibi ülkelerde büyüyen orta sınıf, Malezya tüketim malları ve hizmetleri için kârlı bir pazar sunmaktadır. Malezya, bu fırsatlardan tam anlamıyla yararlanabilmek adına ticaret altyapısını güçlendirmeye, bürokratik engelleri azaltmaya ve dijital ticaret platformlarını teşvik etmeye odaklanmaktadır. BRICS’e üye olmak suretiyle Malezya, küresel tedarik zincirlerine daha fazla katılmayı hedeflemektedir. Ayrıca bloğa katılarak küresel karar alma süreçlerinde daha aktif rol almayı amaçlamaktadır. Bu adım, Malezya’nın görüşlerini dile getirmek ve uluslararası politikaları etkilemek için farklı platformlar arama stratejisiyle de uyumludur.[ii] Yaklaşık bir saat süren görüşmede Enver ve Lavrov, ayrıca ikili ilişkilerin güçlendirilmesi ve ticaret, yatırım, güvenlik, savunma, yüksek öğrenim, bilim ve teknoloji, turizm ve kültür dahil olmak üzere çeşitli sektörlerde işbirliğinin genişletilmesi konularını ele almıştır.[iii]
Malezya, Endonezya ve Tayland’dan sonra Güney Asya ülkeleri arasında 3. ve dünyada 35. en büyük ekonomiye sahip ülkedir. Malezya, BRICS üyeliğini, Batı Blok’unun ticari ayrımcılığı karşısında çok kutupluluğa doğru evrilen küresel sistemle uyumlu görmektedir. Malezya gibi birçok Küresel Güney ülkesi, Batı’ya karşı denge yaratmak için BRICS’i bir çıkış yolu olarak değerlendirmektedir. Bu meşeyle ilgili olarak Doğu Asya Uluslararası İlişkiler Grubu’nda Kıdemli Araştırmacı Hoo Chiew Ping, Malezya’nın BRICS’i yükselen çok taraflılığa katılmak için bir fırsat olarak gördüğünü söylemiştir. Ping, BRICS’e katılmanın “ABD-Çin rekabeti merkezli yeni bir Soğuk Savaş’ın içine çekilmek yerine çok kutuplu bir dünya düzenini destekleyeceğini” belirtmiştir.[iv]
Malezya’ya benzer şekilde Tayland da BRICS üyeliğine ilgi göstermektedir. Bu konuda Tayland Dışişleri Bakanlığı, yaptığı açıklamada, bu üyelikle birlikte Tayland’ın küresel arenada daha fazla rol oynamak, gelişmiş ve az gelişmiş ülkelerle işbirliği potansiyelini teşvik etmek, adalet ve eşitlik ilkeleri doğrultusunda küresel toplumun gelişimine rehberlik etmek” istediğini belirtmiş ve BRICS üyesi olmanın Tayland’ın taraf tuttuğu anlamına gelmediğini sözlerine eklemiştir.[v] Bu bakımdan Tayland ve Malezya’nın BRICS’e katılma arzuları, Küresel Güney’in güçlenmeye devam ettiğinin birer göstergesi olmuştur. Bu ülkeler, birliğe katılması durumunda uluslararası arenada daha fazla söz sahibi olacak ve ekonomik faydalar elde edeceklerdir. Örneğin Malezya, BRICS’in öne sürdüğü “dolarsızlaşmanın teşvik edilmesi” gibi bazı temel çıkarları desteklemektedir.
Çin, son 15 yıldır Malezya’nın en büyük ticari ortaklarındandır ve öngörülebilir gelecekte bunun değişmesi olası görünmemektedir. Malezya, aynı zamanda Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi projesinin ve Bölgesel Kapsamlı Ekonomik Ortaklık (RCEP) anlaşmasının birer parçasıdır. Dolayısıyla BRICS üyeliği, Malezya’nın dış politika yönelimiyle de uyumludur.[vi]
Üye ülkeler arasında ticari ve ekonomik işbirlikleri kurmayı amaçlayan BRICS, ilk etapta Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika ülkelerinden oluşmuş ve sonrasında İran, Mısır, Etiyopya ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin de katılımıyla bugünkü şeklini almıştır. G7’nin en önde gelen jeopolitik rakibi olarak kabul edilen BRICS’e üye ülkeler, dünya nüfusunun yaklaşık %45’ini ve Küresel Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’nın %28’ini oluşturmaktadır. BRICS, ekonomi ve politika açısından Batılı güçlerin hegemonyasına bir alternatif olarak da değerlendirilebilir.
BRICS ülkeleri, tek bir para birimi ve birleşik ödeme sistemlerinin hayata geçirilmesi için çalışmalarda bulunmaktadır. Ağustos 2023 tarihinde Güney Afrika’daki BRICS Zirvesi esnasında birçok üye, tek bir yerleşik para birimi oluşturma girişimini desteklemiştir.[vii] Doların ekonomideki hakimiyeti düşünüldüğünde, çok kutuplu ekonomik ve siyasi güç oluşumunda para biriminin önemli bir etken olduğu göze çarpmaktadır. BRICS ülkelerinin ekonomik anlamda rakip edinebilecek güçte olması, ortak para birimine geçmeleri konusunu gündeme getirmektedir.
Batı Bloku’nun iyi bir alternatifi olan BRICS, Küresel Güney’e doğru genişleyerek ekonomik ve siyasi ağırlığının arttırmasının yanı sıra çok kutuplu dünya sistemine geçişte de kritik bir rolü üstlenmiştir. Çünkü BRICS’in giderek genişlemesi hem dünyadaki alternatif yaklaşımlara örnek oluşturması hem de uluslararası arenada daha etkili hale gelmesine yol açmıştır. Ayrıca genişleme sürecinin başlamasıyla örgüte ait bir para biriminin olup olmayacağı da merak edilmektedir. Ancak birbirinden farklı ekonomik yapıdaki üye ülkelerin ortak bir para birimi kullanma konusunda henüz mutabakata vardıkları söylenemez. BRICS’in ABD öncülüğünde kurulan ekonomik sisteme meydan okuduğu düşünülebilir.
Sonuç olarak Malezya’nın BRICS’e katılma hedefi, Güneydoğu Asya ülkelerinin çok kutupluluğa olan artan ilgilerinin birer yansımasıdır. Tayland’ın da benzer bir yolu takip ettiğini vurgulamak gerekir. Merkeziyetçi politikaları ve riskten kaçınma stratejileri sebebiyle BRICS, Güneydoğu Asya ülkelerinin çıkarlarıyla oldukça uyumludur. Yakın gelecekte Endonezya ve Bangladeş’in de BRICS’e üyelik sürecine aktif olarak katıldıklarını görebiliriz.
[i] “Malaysia Sends Application to Russia to Join BRICS-PM”, TASS, https://tass.com/world/1822439, (Erişim Tarihi: 30.07.2024).
[ii] “BRICS Will Allow Malaysia to Tap into New Markets”, New Straits Times, https://www.nst.com.my/news/nation/2024/07/1083100/brics-will-allow-malaysia-tap-new-markets, (Erişim Tarihi: 30.07.2024).
[iii] “Malaysia Has Applied to Join BRICS-Anwar”, BERNAMA.com, https://www.bernama.com/en/news.php?id=2322706#:~:text=%22Malaysia%20has%20sent%20a%20letter,Luiz%20Inacio%20Lula%20da%20Silva, (Erişim Tarihi: 30.07.2024).
[iv] “Malaysia and Thailand Keen on to Join BRICS: 5 Things to Know”, Nikkei Asia, https://asia.nikkei.com/Newsletters/One-time/Special-edition/Malaysia-and-Thailand-keen-to-join-BRICS, (Erişim Tarihi: 01.08.2024).
[v] Aynı yer.
[vi] “How will Joinin BRICS Benefit Malaysia?”, CNA news, https://www.channelnewsasia.com/commentary/malaysia-join-brics-gaza-china-economy-trade-4434311, (Erişim Tarihi: 31.07.2024).
[vii] “BRICS Continues Work on Single Currency and Payment System”, REPORT, https://report.az/ru/drugie-strany/briks-prodolzhaet-rabotu-nad-edinoj-valyutoj-i-platezhnoj-sistemoj/, (Erişim Tarihi: 31.07.2024).
