Çin ekonomisinin hızlı gelişimi, artan dijitalleşme ve zekâ seviyesiyle birlikte çiplere yönelik talep artışı, ülkeyi dünyanın en büyük çip tüketicisi haline getirmiştir. Ancak yerel çip üretimi kendi kendine yeterlilik oranı bakımından oldukça düşüktür. 2020 yılında Çin’in çip üretim kapasitesi dünya genelinde üçüncü sıraya yükselmiş olsa da bu kapasitenin %60’ının yabancı sermayeden geldiği ve Çinli yerel işletmelerin üretim kapasitesinin yalnızca %40’ını oluşturduğu ortaya çıkmıştır.[i]
Çin’le yaşanan teknoloji savaşı kapsamında Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Huawei ve Uluslararası Yarı İletken İmalat Şirketi’nden (SMIC) gelecek yarı iletken bileşenlerin ve ilgili malzemelerin tedarikini yasaklamış ve bu da Çin’in önde gelen şirketlerinin gelişimini engellemeyi amaçlamıştır. Çekirdek teknolojilere getirilen kısıtlamalar, Çin’in yarı iletken endüstrisinin gelişimini olumsuz etkilemiştir. Bu savaş, sadece Çin ve ABD’yi değil, aynı zamanda küresel yarı iletken endüstrisinin sürdürülebilir gelişimini de etkilemektedir.
2023 yılında çip ürünleri ticaretinin hacmi hızla artmış ve birçok ülke bu ticarete katılmıştır. Ancak, çip arzındaki eksiklikler ve ekonomik bağların zayıflaması gibi sorunlar, çip endüstrisinin sürdürülebilir gelişimi için bir tehdit oluşturmaktadır. 2019 yılında küresel salgın, çip üreticilerinin verimliliğini azaltmış ve Çin’in çip ithalatını düşürmüştür. Bu durum çip sıkıntısını daha da kötüleştirmiş ve diğer ülkelerde benzer sorunlara yol açmıştır. Çip; endüstri, bilgi ve diğer sektörlerin temelini oluştururken, ulusal bilgi güvenliği, ekonomik güvenlik ve ulusal savunma güvenliği gibi birçok alanı etkilemektedir.
Biden yönetimi, Çin’in yapay zekâ atılımlarını destekleyebilecek ya da süper bilgisayarlara ve askeri uygulamalara güç sağlayabilecek üst düzey Grafik İşleme Ünitesi’ne (GPU) erişimini sınırlamak amacıyla gelişmiş çiplerin ve sofistike çip yapım ekipmanlarının satışına daha fazla ihracat kısıtlaması getirmiştir. Çiplerin profesyonel bir şekilde paketlenmesi, çip performansını önemli ölçüde artırmaktadır ve yarı iletken endüstrisinde paketleme kritik bir teknoloji olarak ön plana çıkmaktadır.[ii]
Yarı iletken tedarik zincirinde önemli bir merkez olan Malezya, Çinli çip firmalarının montaj ihtiyaçları için önemli bir stratejik partner olarak görülmektedir. Malezya’da hem deneyimli işçiler hem de uygun fiyatlı firmalar bulunmaktadır. Malezya şu anda küresel yarı iletken paketleme, montaj ve test pazarının %13’ünü oluşturmaktadır ve 2030 yılına kadar bu oranı %15’e çıkarmayı hedeflemektedir. Ayrıca Vietnam ve Hindistan gibi diğer ülkeler de ABD-Çin jeopolitik risklerini en aza indirmek amacıyla çip üretim hizmetlerini genişletmeye devam etmektedir.
Bu doğrultuda Covid-19 sürecinden sonra giderek artan sayıda Çinli yarı iletken tasarım şirketi, Malezya’da GPU birleşimi için Malezyalı paketleme firmalarıyla ortaklık kurmaktadır.[iii] Ayrıca Çin ve ASEAN ülkeleri arasındaki ticaretin her zaman güçlü bir bağa sahip olduğu ve birlikte bir yarı iletken ekosistemi oluşturma eğiliminde oldukları söylenebilir.
Bahsi geçen pratik sorunlar nedeniyle küresel çip tedarik zincirinin güvenliği ve sürdürülebilir gelişimi, sadece Çin’de değil aynı zamanda diğer ülkelerde de çip tedarikinde sorunlara yol açabilecek tehlikeler içermektedir. Bu nedenle çip endüstrisi zincirindeki tipik malların küresel ticaret özelliklerini incelemek, her bir halkanın ticaret ağının sağlamlığını değerlendirmek ve Çin ile diğer ülkeler arasındaki ticaret ilişkisini araştırmak; Çin’in her bir halkadaki sürdürülebilir ticaret durumunu anlamak açısından önemlidir.
Sonuç olarak çip ürünlerinin uluslararası ticaret hacminin hızla arttığı bir dönemde, küresel çip tedarik zincirinde yaşanan sorunlar, endüstrinin sürdürülebilirliği için tehdit oluşturmaktadır. Küresel salgın; Çin’in çip üretimini ve ihracatını olumsuz etkileyerek bu sorunları daha da derinleştirmiştir. Birçok sektörün temelini oluşturan çip, ulusal güvenlikten günlük hayata kadar birçok alanda stratejik öneme sahiptir.
ABD’nin çip teknolojisi kısıtlamaları, Çin’in yapay zekâ ve askeri uygulamalardaki ilerlemelerini sınırlamayı amaçlamaktadır. Bu durum, çiplerin profesyonelce paketlenmesinin önemini artırmaktadır ve bu alanda uzmanlaşmış Malezya gibi ülkeler, Çinli çip üreticileri için stratejik bir önem arz etmeye başlamıştır. Çip endüstrisindeki gelişmeler, Çin’in yerel çip üretimine olan bağımlılığını azaltma çabalarını göstermektedir. Çinli çip şirketlerinin Malezya’daki paketleme firmalarıyla ortaklık kurması, küresel çip tedarik zincirindeki bağımlılıkları çeşitlendirmeye yönelik bir adım olarak değerlendirilebilir.
Özetle çip endüstrisindeki bu gelişmeler, küresel ölçekteki ticaret ve güvenlik dinamiklerini etkilemekte ve stratejik işbirliklerine yönlendirmektedir. Bu durum, endüstrinin sürdürülebilir gelişimi için uluslararası işbirliğinin önemini vurgulamaktadır.
[i] Yongli Zhang and Zhu Xianduo. “Analysis of the global trade network of the chip industry chain: Does the US-China tech war matter?.” Heliyon (2023).
[ii] “Chinese Chip Designers Hiring Malaysian Firms to Assemble GPUs”, Asia Financial, https://www.asiafinancial.com/chinese-chip-designers-hiring-malaysian-firms-to-assembly-gpus, (Erişim Tarihi: 19.12.2023).
[iii] “China-Malaysia chip industry partnership ‘natural progression in semiconductor ecosystem’”, Global Times, https://www.globaltimes.cn/page/202312/1303913.shtml, (Erişim Tarihi: 19.12.2023).
