28 Temmuz 2020 tarihinde Polonya, Litvanya ve Ukrayna tarafından “Lüblin Üçgeni” adı verilen bir platform kurulmuştur. Bu üç ülkenin Dışişleri Bakanları, Polonya’nın Lüblin kentinde yaptıkları ortak açıklamada aralarındaki çok asırlık tarihi ve kültürel bağlara dikkat çekmiştir. Üstelik taraflar; siyasi, ekonomik, altyapı, güvenlik, savunma ve kültürel alanlarda işbirliğine vurgu yapmıştır. Bununla birlikte Varşova, Kiev ve Vilnius, Avrupa Birliği (AB) ve Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) ülkeleri arasındaki yoğunlaştırılmış işbirliğinin stratejik öneminin altını çizmiş ve Üç Deniz Girişimi’nin işleyişine gereken değeri verdiklerini açıklamıştır.[1]
Görüldüğü üzere üç devlet, Rusya-Ukrayna Savaşı’nın başlamasından yaklaşık bir buçuk sene önce böyle bir platform meydana getirerek kendi aralarındaki diyalogu güçlendirmek istemiştir. Öncelikle söz konusu platformun “bölgesel” bir nitelik taşıdığı görülmektedir. İkincisi hem Litvanya hem de Polonya, NATO ve AB gibi örgütlere üyedir. Bu bağlamda Kiev’in Varşova ve Vilnius’la geliştirdiği ortaklık, kendisinin bahsi geçen örgütlere üyelik sürecinin hızlanması noktasında önem arz etmektedir.
Ayrıca gerek Ukrayna gerekse de Litvanya Polonya’yla sınırdaştır. Bu durum, üç devlet arasındaki ortaklığın ehemmiyetini daha da arttırmaktadır. Üstelik Polonya, Ukrayna ve Litvanya, Rusya’nın Doğu Avrupa’daki en büyük müttefiki olan Belarus’la sınırdaştır. Bu ise üç devletin Minsk üzerinde baskı kurmalarına olanak sağlamaktadır.
Tüm bunlarla birlikte dikkat çekilmesi gereken bir nokta ise Lüblin’in yaptığı tarihi çağrışımdır. Zira1569 yılında oluşturulan Polonya-Litvanya Birliği, Lublin Antlaşması’yla kurulmuştur. Bu nedenle üç ülkenin Dışişlerleri Bakanları, ortak basın toplantısını Lublin Birliği Anıtı’nın yanında gerçekleştirmiştir.
Dahası Polonya, Litvanya ve Ukrayna arasında 2014 senesinde oluşturulan ve 4500 kişiden meydana gelen ortak askeri tugay, 1514 yılında gerçekleşen Orşa Savaşı’nda Lehistan Krallığı ile Litvanya Büyük Dükalığı Kuvvetleri’ne komuta eden ve Moskova Knezliği’ni bozguna uğratan Hetman Konstanty Ostrogski’nden adını almıştır.[2] Bu bağlamda üç ülke, tarihsel vurguları da ön plana çıkararak Moskova’ya karşı bir anlamda “psikolojik harp” yürütmektedir. Bir diğer ifadeyle taraflar, daha önce Rusya’yı yendiklerinin ve yine yenebileceklerinin mesajını vermek istemektedir. Dolayısıyla söz konusu durum, Rusya’nın tepkisine yol açmaktadır.
Öte yandan Lüblin Üçgeni’nin kuruluş metninde geçen “Üç Deniz Girişimi”ne de değinilmesi gerekmektedir. Söz konusu girişim, 2015 senesinde Karadeniz, Baltık Denizi ve Adriyatik Denizi’ne kıyısı olan devletler tarafından kurulmuştur. Üç Deniz Girişimi’ne Avusturya, Bulgaristan, Hırvatistan, Çekya, Estonya, Macaristan, Letonya, Litvanya, Polonya, Romanya, Slovakya ve Slovenya üyedir.[3] Bir anlamda bahse konu olan girişim, üç denizi çeşitli ortaklıklarla birbirine entegre etme amacı gütmektedir. Dolayısıyla Üç Deniz Girişimi’nin mevzubahis bölgelerde yer alan ülkeler arasında ekonomi, ulaşım enerji alanlarında işbirliğini güçlendirmeyi hedeflediği öne sürülebilir.
Polonya ile Litvanya, bahsi geçen platforma üyeyken; Ukrayna ise 20 Haziran 2022 tarihinde katılımcı ortak statüsünü elde etmiştir.[4] Dolayısıyla Kiev’in bu statüyü elde etmesinde hem Rusya-Ukrayna Savaşı’nın hem de Varşova ile Vilnius’la geliştirdiği işbirliğinin etkisi vardır.
Diğer taraftan Lüblin Üçgeni’nin Rusya-Ukrayna Savaşı sırasında somut bir tavır ortaya koyduğu görülmektedir. Bu bağlamda 11 Ocak 2023 tarihinde Ukrayna, Litvanya ve Polonya’nın Devlet Başkanları, Ukrayna’nın Lviv kentinde bir araya gelmiştir. Taraflar, yayımladıkları müşterek bildiride Kiev’in güvenliğini güçlendirmek amacıyla üçlü istişarelere devam edeceklerini belirtmelerinin yanı sıra Ukrayna’nın Avrupa-Atlantik entegrasyonu ve özellikle de NATO’yla işbirliğine yönelik ilerlemeleri memnuniyetle karşıladıklarını dile getirmiştir.[5]
Söz konusu zirvenin ardından Polonya Cumhurbaşkanı Andrzej Duda, ülkesinin Alman yapımı Leopard-2 tanklarını Ukrayna’ya göndereceğini duyurmuştur. Litvanya ise kısa bir süre zarfında Ukrayna’ya L70 uçaksavar silah sistemi ve mühimmat vereceğini duyurmuştur.[6]
Bu bakımdan Lublin Üçgeni Zirvesi’ni mühim kılan asıl nokta, Polonya’nın Ukrayna’ya ve Berlin’in de Kiev’e göndermeyi kabul etmediği Leopard-2 tanklarını vereceğini açıklaması olmuştur. Varşova’nın bahse konu olan zirvenin ardından bu kararı duyurması ise Lüblin Üçgeni’ne verdiği önemden kaynaklanmaktadır. Dolayısıyla son zamanlarda bu platformun “askeri” bağlamda gündeme geldiği görülmektedir.
Öte yandan Moskova’nın Lüblin Üçgeni Zirvesi’nde alınan kararlara yönelik tepkisi oldukça sert olmuştur. Rusya Eski Devlet Başkanı ve halihazırda Güvenlik Konseyi Başkan Yardımcısı olan Dimitri Medvedev, mevzubahis zirveyi “hayali acılardan muzdarip” bir toplantı olarak nitelendirmiş ve tarafların tanklar için dua ettiğini öne sürmüştür.[7] Medvedev’in sözlerinden de anlaşılacağı üzere Rusya, Lüblin Üçgeni’nin girişimlerinden hiç de memnun değildir.
Sonuç olarak Lüblin Üçgeni; Polonya, Ukrayna ve Litvanya arasındaki çok boyutlu işbirliğini sembolize etmektedir. Özellikle de Varşova ile Vilnius, Kiev’in Batı’yla entegrasyonun hızlanmasını savunmaktadır. Üstelik Polonya ve Litvanya’nın Ukrayna’ya yönelik mali ve askeri yardımları, Ukrayna’nın Rusya’yla olan mücadelesinde de kritik rol oynamaktadır.
[1] “Joint Declaration of Foreign Ministers of the Republic of Poland, the Republic of Lithuania and Ukraine on Establishing Lublin Triangle”, Ministry of Foreign Affairs of Ukraine, https://mfa.gov.ua/en/news/joint-declaration-foreign-ministers-republic-poland-republic-lithuania-and-ukraine-establishing-lublin-triangle, (Erişim Tarihi: 19.01.2023).
[2] “Lithuania, Poland and Ukraine Inaugurate Lublin Triangle”, The Jamestown Foundation, https://jamestown.org/program/lithuania-poland-and-ukraine-inaugurate-lublin-triangle/, (Erişim Tarihi: 19.01.2023).
[3] “Three Seas Story”, Three Seas, https://3seas.eu/about/threeseasstory, (Erişim Tarihi: 19.01.2023).
[4] “Ukraine Becomes ‘Participating Partner’ of Three Seas Initiative”, Euractiv, https://www.euractiv.com/section/politics/short_news/ukraine-becomes-participating-partner-of-three-seas-initiative/, (Erişim Tarihi: 19.01.2023).
[5] “Poland, Lithuania Support Ukraine’s Membership in NATO- Lublin Triangle Summit”, Ukrinform, https://www.ukrinform.net/rubric-polytics/3650644-poland-lithuania-support-ukraines-membership-in-nato-lublin-triangle-summit.html, (Erişim Tarihi: 19.01.2023).
[6] “Lithuania and Poland to Continue Providing Military Aid for Ukraine”, Army Technology, https://www.army-technology.com/news/lithuania-poland-military-aid-ukraine/, (Erişim Tarihi: 19.01.2023).
[7] “Vladimir Putin’s Man Commented on Polish Tanks for Ukraine. He Called Us Poor”, Poland Posts English, https://poland.postsen.com/local/194289/Vladimir-Putin%E2%80%99s-man-commented-on-Polish-tanks-for-Ukraine-He-called-us-poor.html, (Erişim Tarihi: 19.01.2023).
