Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un 3-6 Haziran 2024 tarihlerinde gerçekleştirdiği Afrika ziyareti, Moskova’nın kıtadaki etkinliğini artırma ve Batı’nın nüfuzunu dengeleme stratejisinin bir parçası olarak dikkat çekmektedir. Lavrov’un bu kapsamda Gine, Burkina Faso, Kongo ve Çad’a gerçekleştirdiği ziyaretler ve burada imzaladığı anlaşmalar, bölge açısından önemli sonuçlar doğurabilir.
Lavrov’un Burkina Faso ziyareti, iki ülke arasındaki askeri işbirliğini güçlendirme amaçlı bir dizi görüşmeyi içermiştir. Vagadugu’da yapılan görüşmelerde, Rusya’nın Burkina Faso’ya daha fazla askeri eğitmen göndereceği açıklanmıştır.[1] Bu, Burkina Faso’nun güvenlik güçlerinin Rusya tarafından eğitilmesi ve donatılması anlamına gelmektedir. Lavrov, Rusya’nın bölgedeki terörle mücadele çabalarına olan desteğini vurgularken, bu işbirliğinin sadece askeri değil, ekonomik ve teknik alanlarda da genişleyeceğini belirtmiştir. Rusya’nın bu hamlesi, Burkina Faso’nun terörle mücadele kapasitesini artırırken, Moskova’nın bölgedeki etkisini de güçlendirebilir. Gelecekte Rusya’nın Burkina Faso’daki askeri varlığını daha da artırarak bölgede kalıcı bir güç olmayı hedeflemesi muhtemel görünmektedir.
Lavrov’un Çad ziyareti kapsamında ise stratejik işbirliği konularında önemli anlaşmalara imza atılmıştır.[2] Bu anlaşmalar, enerji ve madencilik sektörlerinde Rus yatırımlarının artmasını öngörmektedir. Bu ziyaret esnasında Çad’ın Fransa’yla olan tarihi bağlarına rağmen Rusya’yla ilişkilerini derinleştirme isteği özellikle dikkat çekmiştir. Bu, Rusya’nın Sahel bölgesinde artan nüfuzunu gösterirken, Batı’nın bölgedeki geleneksel etkisini zayıflatma potansiyeline işaret etmektedir. Çad’ın bu adımı, Fransa’yla olan ilişkilerinde yeni bir denge arayışını göstermektedir. Rusya’nın Çad’da enerji ve madencilik sektörlerinde yapacağı yatırımlar, ülkenin ekonomik kalkınmasına önemli katkılar sağlayabilir ve bölgedeki Rus varlığını daha da pekiştirebilir.
Kongo’daki ziyaretleri kapsamında Lavrov’un Liberya Konferansı’na verdiği destek, Rusya’nın bölgedeki barış ve istikrar çabalarına gösterdiği ilgiyi göstermektedir. Lavrov, Kongo Devlet Başkanı Denis Sassou Nguesso’nun Liberya’daki çatışmaları sonlandırma çabalarını desteklediklerini belirtmiştir.[3] Bu destek, Rusya’nın Afrika’daki diplomatik etkisini artırmak ve barış süreçlerinde kilit bir aktör olma isteğini yansıtmaktadır. Ayrıca Lavrov’un bu ziyareti sırasında Rusya’nın bölgedeki altyapı projelerine de yatırım yapacağını duyurması, ekonomik işbirliğini derinleştirme amacı taşımaktadır. Bu tür projeler, Rusya’nın Afrika’da uzun vadeli stratejik çıkarlarını koruma ve genişletme çabalarının bir parçası olarak görülebilir. Kongo’daki bu işbirliği, bölgenin istikrarı için kritik bir rol oynayabilir ve Rusya’nın barış süreçlerindeki etkisini artırabilir.
Lavrov’un Afrika ziyaretlerinin bir diğer önemli boyutu, Sahel jeopolitiği üzerindeki etkileridir. Sahel bölgesi; terörizm, iklim değişikliği, gıda güvensizliği, yoksulluk ve siyasi istikrarsızlık gibi çeşitli sorunlarla boğuşmaktadır. Rusya’nın bu bölgedeki varlığını artırması, yerel hükümetler tarafından memnuniyetle karşılanırken, bölgedeki güvenlik dinamiklerini de değiştirebilir. Lavrov’un ziyaretleri, Sahel bölgesinde Rusya’nın askeri ve ekonomik nüfuzunu artırarak bölgedeki güç dengesini yeniden şekillendirme potansiyeline sahiptir. Bu ziyaretler, Sahel bölgesindeki ülkelerin terörle mücadele kapasitelerini artırabilir ve Rusya’nın bölgedeki güvenlik politikalarında daha etkin bir rol oynamasına yol açabilir. Sahel bölgesindeki Rus varlığı, gelecekte bölgenin güvenlik ve ekonomik kalkınma stratejilerinde kilit bir unsur haline gelebilir.
Fransa ise Lavrov’un Afrika ziyaretlerine tepki göstermiştir. Fransa, özellikle Çad’daki nüfuzunu kaybetme riski karşısında endişelerini dile getirmektedir.[4] Paris, Sahel bölgesindeki askeri varlığını sürdürmek ve terörle mücadele adı altında bölgedeki varlığını ve nüfuzunu çabalarına devam etmek istemektedir. Ancak Rusya’nın artan etkisi, Fransa’nın bölgedeki stratejik hedeflerine ulaşmasını zorlaştırabilir. Batılı medya organlarında, Lavrov’un ziyaretlerinin bir “diplomatik meydan okuma” olarak nitelendirilmesi,[5] bu endişeleri yansıtmaktadır. Batılı ülkeler, Rusya’nın Afrika’daki bu yükselişine karşı daha proaktif politikalar geliştirmek zorunda kalabilir. Fransa’nın Sahel bölgesindeki askeri varlığını artırma çabaları, Rusya’yla doğrudan bir rekabete dönüşebilir ve bu durum bölgedeki güvenlik dinamiklerini daha da karmaşık hale getirebilir.
Lavrov’un Afrika ziyaretlerinin önemli bir diğer yönü, yapılan ekonomik anlaşmalar ve gelecekteki projeler olmuştur. Rusya, Afrika ülkeleriyle enerji, madencilik, altyapı ve tarım gibi çeşitli alanlarda işbirliği anlaşmaları imzalamıştır. Bu anlaşmalar, Rusya’nın Afrika’daki ekonomik etkisini artırma stratejisinin bir parçası olarak görülmektedir. Özellikle enerji projeleri, Rusya’nın bölgedeki stratejik konumunu güçlendirme amacını taşımaktadır. Bu işbirlikleri, Afrika ülkelerinin ekonomik kalkınmasına katkı sağlayabilirken, aynı zamanda Rusya’nın küresel enerji piyasalarındaki etkisini de artırabilir.
Bu tür ekonomik işbirliklerinin artması, Rusya’nın Afrika’daki uzun vadeli stratejik hedeflerine ulaşmasına yardımcı olabilir. Aynı zamanda Rusya, Batı’nın yaptırımlarının etkilerini azaltmak adına Afrika ülkelerindeki varlığını artırma arzusundadır. Gelecekte Rusya’nın söz konusu projeler aracılığıyla bölgedeki ekonomik ve politik nüfuzunu daha da artırması beklenebilir. İlk etapta bölgede askeri ve siyasi anlamda varlık gösteren Moskova, ilerleyen süreçte ekonomik anlamda da etkisini artırmayı planlamaktadır.
Lavrov’un Afrika ziyaretleri, Batılı ülkelerin Afrika politikasını yeniden gözden geçirmesine de neden olabilir. Rusya’nın Afrika’daki artan etkisi, Batı’nın bölgedeki stratejik çıkarlarını koruma çabalarını zorlaştırmaktadır. Bu durum, Batılı ülkelerin Afrika’ya yönelik politikalarında değişiklik yapma gerekliliğini ortaya koyabilir. Lavrov’un ziyaretlerinin ardından Batılı liderler, Afrika ülkeleriyle daha yakın ilişkiler kurma ve bölgedeki yatırımlarını artırma çabalarına hız verebilir. Batılı ülkelerin bu rekabeti artırma çabaları, Afrika ülkelerinin diplomatik manevra alanını genişletebilir. Afrika ülkeleri, bu rekabetten faydalanarak hem Rusya’dan hem de Batı’dan daha fazla ekonomik ve askeri destek alabilir.
Sahel bölgesindeki güvenlik dinamikleri, Lavrov’un ziyaretlerinin ardından önemli değişiklikler gösterebilir. Rusya’nın bölgedeki askeri ve ekonomik varlığının artması, terörle mücadele çabalarına katkı sağlayabilir. Bölgedeki yerel hükümetler, Rusya’nın desteğiyle terörle mücadelede olumlu gelişmeler yaşarsa bu durum Sahel bölgesinde önemli gelişmelere kapı aralayabilir ve Rusya’nın etkisi daha da artabilir.
Rusya, Afrika’daki varlığını artırarak küresel güç dengesinde daha etkili bir konuma gelmeyi hedeflemektedir. Bu strateji, sadece askeri ve ekonomik işbirliğini değil, aynı zamanda kültürel ve eğitim alanlarındaki işbirliklerini de kapsamaktadır. Lavrov’un ziyaretleri sırasında Rusya’nın Afrika ülkelerine burslar ve eğitim programları sunacağı da açıklanmıştır. Bu, Rusya’nın yumuşak güç stratejisinin bir parçası olarak değerlendirilebilir. Eğitim ve kültürel işbirlikleri, Rusya’nın Afrika’da kalıcı bir hale gelmesine katkıda bulunabilir ve uzun vadede Moskova’nın kıtadaki nüfuzunu pekiştirebilir. Rus medyasının da bu duruma olumlu manada katkısı olacaktır.
Sonuç olarak Lavrov’un dört Afrika ülkesine gerçekleştirdiği önemli ziyaretler silsilesi, Rusya’nın kıtadaki etkisini artırma ve Batı’nın bölgedeki geleneksel nüfuzunu dengeleme stratejisinin bir parçası olarak görülebilir. Lavrov’un Burkina Faso, Çad ve Kongo’daki görüşmeleri, yapılan anlaşmalar ve geleceğe yönelik planlar, bölgenin güvenlik ve ekonomik dinamiklerini önemli ölçüde etkileyebilir. Rusya’nın Sahel ülkelerine yönelik ilgisi, Sahel jeopolitiği üzerindeki rekabetin artacağını da göstermektedir. Bu nedenle söz konusu ziyaretler, sadece Rusya ve Afrika ülkeleri arasındaki ilişkileri değil, aynı zamanda küresel güç dengesini de şekillendirecek derecede önemli bir gelişmedir.
[1] “Au Burkina Faso le nombre d’instructeurs russes va « augmenter », affirme Sergueï Lavrov, à Ouagadougou”, Le Monde, 5 Haziran 2024, https://www.lemonde.fr/afrique/article/2024/06/05/au-burkina-faso-le-nombre-d-instructeurs-russes-va-augmenter-affirme-serguei-lavrov-a-ouagadougou_6237472_3212.html, (Erişim Tarihi: 09.06.2024).
[2] Carol Valade, “Sergueï Lavrov termine sa tournée africaine par le Tchad, dernier allié de la France au Sahel”, Le Monde, 6 Haziran 2024, https://www.lemonde.fr/afrique/article/2024/06/06/serguei-lavrov-termine-sa-tournee-africaine-par-le-tchad-dernier-allie-de-la-france-au-sahel_6237651_3212.html, (Erişim Tarihi: 09.06.2024).
[3] “Au Congo, Sergueï Lavrov apporte son soutien à la « conférence interlibyenne » voulue par Denis Sassou Nguesso”, Le Monde, 5 Haziran 2024, https://www.lemonde.fr/afrique/article/2024/06/05/au-congo-serguei-lavrov-apporte-son-soutien-a-la-conference-interlibyenne-voulue-par-denis-sassou-nguesso_6237427_3212.html, (Erişim Tarihi: 09.06.2024).
[4] “Sergueï Lavrov boucle sa tournée africaine au Tchad, sur fond de rivalité diplomatique avec la France”, RFI, 6 Haziran 2024, https://www.rfi.fr/fr/afrique/20240605-sergueï-lavrov-boucle-sa-tournée-africaine-au-tchad-sur-fond-de-rivalité-diplomatique-avec-la-france, (Erişim Tarihi: 09.06.2024).
[5] Aynı yer.
